محیط کارخانه قبل از انجام 5s

صفحه 1:


صفحه 2:
محیط کارخانه قبل از انجام 55 

صفحه 3:


صفحه 4:
© آيا نياز به هزينه هاى كزاف مى باشل؟ * آيا نياز به فعاليتهاى سخت و ذشوار است؟ ؟ باید گفت هر گز چنین نیست زیرا برای بهره وری در سار وجود داره که بسیار ساده می باشد وبا به کارگیری این نون تاره می توانند ضمن ایجاد سازمانی کیفی و بهره ور در انجام صح و ۳۳ 1 

صفحه 5:
7 * كاركنان براى اصلاح و ييشرفت نحره انجام كارها هيج نمی کنند. ‎a‏ ‏ور ی ار ارام ‎Ores ng ep ter foren‏ ۱ گس نراد در سر کت ول ‎iar‏ ‎ge) are Po‏ 2 لم ‏ران عست از كار بالا است. 

صفحه 6:
ا ار سرا ار تس گرد ۲- به روش غیر مستقیم که ناشی از این حقیقت اس 25 محيطى مرتب و منظم به راحتى قابل شناخت و در نتيجة فَابْل 87 ۳0 5 

صفحه 7:
ی لك ساده بوده و براى م درک است. نتايج آن خيلى زود و براى همه قابل مشاهده است. ‎Ome pre U| 500‏ ا ار ‎ere ee‏ ا ات ررد سارت سرون اكد ‎ ‎ ‏انسانها به طور ناخود آگاه تمیزی, نظافت. ایمنی و راحتی را دوست ‎NE NOC STTTICS‏ ا ‎fo‏ ۱ 

صفحه 8:
نظام © براى اولين بار بعد از جنك جهانى دوم در زاين ايده اوليه اين سيستم زاينى نمى باشد ‎٠‏ زاينى ها در هنكام كار3 1 صنایع آمریکا (همچون کارخانه های مهمات سازی ۰ کبریت ساری »3 وک م۹ ۱ داری صنعتی ) آشنا شدند. مواردی همچون نظافت » بهدا ‎aes‏ ‎ee a oe ee ee)‏ رس رت رح ت ضایعات و مواد در راهروها و خیابانهای کارخانه و معایر داخل کارگاهها » اسر رل سس ور رد ترس سا رد رح عدم رعایت آنها موجب بروز خطرات و ضایعات غیرقابل جبران جانی ۰ مالی و ‎fe age oom‏ رس ترس بر 

صفحه 9:
راين و بومى نمودن أن منجر به شكل كيرى ينج أل ‎eI CLE LI PRR Sosa eve‏ ار 5 امكذارى كرديد 

صفحه 10:
٩ Nee oer ‏شدم و از همان زمان دریافتم که یکی از گمشده های اصلی لا‎ ‏است . بامسافرتها و تحقیقات و بازدیدهای مکرر از کارخانه های ز‎ 0_0 ‏ا‎ ‏به صورت مقاله ای کاربردی آنرا معرفی نمودم ۰ آغاز اجرای 25 هر"‎ ۲ ‏شرکتهای کارتن مشهد و ایرانیت تهران (سالهای ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ ) بوده که‎ Se tO ee era Bee ReneS گوید: 

صفحه 11:
561 | :ساماندهى وت ۱ : نظم و ترئیب تست لاكاعااع استاندارد سای ‎hitsuke‏ اك گرفته شده است. 

صفحه 12:
35 ان رن ات اس وس سا قواعد يا اصول معين است. از ديدكاه 55: ۳ ] اتخاف 7 ‎E‏ - 2 ‎eae‏ ضرورى از غير ضرورىء اتخاذ تصميمات قاطع و اعمال مديريت ۱ *_جدا کرد و دور ریختن اقلام غیر ضروری که فضایی راد : 3 م غیر ضروری که فضایی را در محیط کار اشغال می کنند و موجب از بين رفتن کازای مي شون 

صفحه 13:
0 اقلام اضافى را به بهانه روز مبادا نكه نداريد زيرا: ال ‎sry‏ ‏أكر هم روز مبادا برسد بعلت نابسامانى نمى توانيم اقلام را بيدا كنيم: 

صفحه 14:
درد ریختنی ها 0 ‏ا ا لي‎ RELRS 0 ‏ل ا ا ا‎ ۳ 0 ‏حسابء قطعات و لوازم كامييوترى و... آنها‎ 000 ‏ا ل‎ ‏قسمت. تاریخ و علت دور کردن آن درج شده باشد به این اقلام دور‎ ‏ل‎ 

صفحه 15:
آقاى ‎Hn‏ آییدا؛ استاد دانشگاه تو کیو, عقیده دارد که دخیره سا ‎ego Es]‏ ل ل اس ابر کردن و دوباره کاری ندارد و همواره باید اشیاء غیر ضروری را به دور ‎ener yer oe‏ ۱ 

صفحه 16:
ال ات ری ات قر ربارب ای ‎J Sl‏ ارت ام ۱ esis Creare sere eer Reser ‏امد‎ cm Cora pera sere ee ۴- تعیین مقیاسهای کمی و انجام ارزیابی: فهرست تمامى 1 ضرورى خارج شده از محل كار و همجنين مقدار آنها ثبت و ضبط شود. ‎ES ea) Gy) Sa‏ سس را بازدید و ا ل ل لال ‎ 

صفحه 17:
‎ee Perc ear ray Ce Reise ea eg ay‏ رد زر تلد نرب ‎toy <iarcn age‏ رل رد ام * بايكانى: تكهدارى بيش از يك نخسه از هر نامه يا سند در يك يوشَه ‎Bears Seyret‏ ل ا رات رمات ‏محل نگهداری مته هاء ابزار هاءگیره ها و وسایل اندازه گیری: ‎eae peice ha!‏ شترا ‎SEE gen‏ رازن ‎a‏ ‏براكتةة الد ريرا عدي ‎ey‏ تبوده الست = 

صفحه 18:
‎See‏ ید بصورتی سامان دهی و3 ‎errr epee eee]‏ رس می شوند که در هنگام نیاز بتوان با حداکثر بازدهی :۱۳ ‎ ‎ae RC Pee ec‏ ل تلن تدارا ‎a OS SCE erm‏ مخصوص به آنهاست. ‏در دسترس نگه داشتن اشیاء مورد نیاز به همان اندازه اهمیپت دارد که دور کردن اشیاء غیر ضروری: 

صفحه 19:
Sty در طول یک سال گذشته استفاده نخده اند بر خلال ۶ت۱۲۸ ماه گذشته تنها یک بار استفاده شده اند 1 بیشتر از یک بار در ماه استفاده می شوند رز 0 هر روز استفاده می شوند در طول روز بارها استفاده می شوند در محل کار ودر م۳ 9 Sie aN oe Be a 855 bb wu,1o 

صفحه 20:
‎eae‏ زر یل تین بدون انجام جستجوهای بیهوده. ‏" نظم وترتيبء قرار دادن اشياء در بهترين مكان وابه برق ممكن است. ‏مثال: در زندگی روزمره. مثالهای بیشماری از سازماندهی و نظم ‏وترتیب را شاهد هستیم ارجمله محوطه های با ۳۱۳۹۰۱ ‎۱ Nee ae rer] ‏موه ار کل رت رترب ‎Usk 5 LS ian‏ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 21:
oO oy es ‏ا‎ ae Aig ۳4 sore er ‏بهترین آنها قدری دقت و برسی نیاز دارد.‎ ‏ار‎ seedy ‏ل ل د 1 ررد استترار تار‎ “LET 101 29 ‏از اهميت يسيار برخورداراست. اشياء را بايد به نحوى ترار 15د‎ ‏ی‎ ۱ ‏ریگ سای مر‎ EIS ‎١‏ دوادن ذرار و ‏قاعدة سوم قاعده بيروى از قاعده هاسته به اين معنى كه اشياء هد رار ‎٠1‏ اا ‎OCs pera‏ ل ‎ota‏ 0 سا ا ب لخر من رت ار 0 ‎RY ane Nes‏ رس سر ‎PPE Oeil) ‏ا ا‎ ‏لس سر ‎ 

صفحه 22:
ی سم ‎ae‏ 1 ارس ارت لس ارت سر رد تلاصا تسس تشرد سرعت نبحشیده آيم. بتابراین مهم است که علت ۲۶۰5 ا ‎ae oy re‏ ا 000 تا ‎eID) Mace OS DLS‏ ی سس ار ‎PL NFS‏ کارکنان قابل فهم باشد. در غیر اين صورت تمام تلاشهایتان بی حاصل خواهد بو ‎eae‏ ‏رل ‎FCS eare Copan Peli Pee ees Fre ene cea‏ ۱- -چرا برای انجام کار مورد نظر وقت زیادی تلف می شود؟ 

صفحه 23:
LG ea oe PRP Ee ‏در‎ - ee orto e eka ia 

صفحه 24:


صفحه 25:
-اكر مکانیای ‎ES Sree‏ 0 نباشد. بهتر است. نوع محصولء نوع فرايند) كه باشد بايد روشن و قابل فهم باشد - به هنگام تعیین مکان باید توجه داشت. اشیاء سنگین در قسمت هاگ ‎ee‏ ا ل 1 ایی که بیشتر مورد استفاده است دستیابی باید آسان ۲ ۲۰۳9 ا 7 

صفحه 26:
اتر به دتبال شىء سورد نظرتان به حل سخصوص نموديد ولى موفق به ييدا كردن آن تشويدء ‎ey‏ الا ار ‏-ذخیره شیء ‎pe At Sys‏ رسیده است. ‏- كسى آن را قبلا برداشته و هنوز باز نكردانذه ‎sors‏ ‎POA NY AAS pei‏ 

صفحه 27:
‎tie‏ ار * ميزهاءقفسه ها را اشیایی که برای استفاده احتمالی در آینده. دحره ۱ ۳۳ روغنها ‏تجهيزات و لوازم اندازه كيرى ‏* اسیاء بزرک ‏کر ‏* اعلانات 

صفحه 28:
4 لك 2 ‎SS LOE Sec Sey ae‏ 1 ‎tes ese a Scape‏ ل ‎JL. 555 Codd‏ شغلی میتواند مصداق داشته باشد. = سازی از دیدکاه 25 توعی بارس ۳ ا ‎ED CMOS‏ ال ‎Seg Eee‏ د وغبارء مواد خارجی. ناصافيهاء و از اين قبيل» سبب برور کم 0 خرابيها و حتى حوادث كوناكون كردندء روز به روز ‎SPs py‏ ل ‎eg gc RN‏ اند ری راب عنوان روشی برای حذف یک به بك علل رت انس ‎AS ean‏ معنا جامه عمل يوشاند. 

صفحه 29:
Sa ioe eee ca oy ss 56 ‏مرحله دوم: مرحله جزء به جزء است كه در طى انَّء‎ © ee ee ‏حتی ماشینها‎ ۱ ‏ا ا ل‎ eee ee rn ee eS asd) 

صفحه 30:
سازی قرار کیرد لت ره سر سر تصميمات اتخاذ شذه را به مرحله اجرا كذاريد. 0 eas) NCEE ‏ار ی‎ Ue ag Poe Video 0 =o ‎OE CE Saye EES oe eae‏ رت رد ‎ROT ge ety er IE eo‏ سيد ‏ال ل 0ك ‎wet‏ ‎ 

صفحه 31:
i ane G ‏پن تقسیمات وجود نداشته باش.‎ ۲ ۱ ges Ee i nen een Ss ‏فته باشند. شرکت يا سازمان شما در کار پاکیزه سازی ا‎ - چیزی یا جایی را کثیف نخواهم کرد. ‎ee Ne ene‏ - ریخت و پاش نخواهم کرد. - هر چیز را همان موقع تمیز خواهم کرد. - نوشته های پاک شده را باز نویسی خواهم کرد. - اعلانهای پایین اقتاده را دوباره نصب خواهم کرد. 

صفحه 32:
استودیو (سرگی مونو) 3 (ماتسرکاوا) ميز برش 

صفحه 33:
تفه از ا ‎ae ky Wehoyj alle)‏ الاك بدین معنی است که همه افراد را هر روز به مدت بسیار کوناهی, بعنی فقط برای ۰۲ ۱ فعالیتهای مربوط به 95 بسج کنیم. نکته مهم در اینجا حصول اطمینان از فعالیت پاکیره "۱ بسيار مشكل و مستلزم هماهنگی - زهبری- و اقدامات لازم براى فعال كردن القراد كلق ال ‎Ree ines hee Serine ese e er gen)‏ ار روزاتهه آخر هه آغاز ماه باشد. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎Se) SEER ‏ا ا ا‎ rel Weoene| Ce OTRO ‏که پس زا دو دقيقه وسی ثانیه انجام کنترلهای کیفیت و آیمنی را آغاز کنید. بطوری که‎ ‏جيز آماده باشدء(البته كار متناوب سرعت عمل و دقت را بالا مى برد‎ 

صفحه 34:
ا رك ‎a0, 50S"‏ ات از * استاندارد سازی به عنوان هشیاری و فعالیت داتمی رات وضعیت و کیفیت 35 تلقی کرد. 

صفحه 35:
NING ۱ ‏كلم‎ a yaaa ae 7 Cy epee a ‏ی‎ ‎۱ ‎ee eos eae ‏رازب‎ CON Eee eye Peas Pram eC eo ee ee Se eB a ‏تهديدى‎ ‎ioe ore ey SI ‏ار را سس‎ De eel ‏را‎ eS epee Cal Pr RS RNA ‏ل‎ ‏رار دا‎ RCI OI IP ieee Der ‏ار ری ات سرس ترد‎ Pes 

صفحه 36:
نام دستكاهها و تجهيزات * موارد احتياط و ياداوريها *_دستورالعملها ‎Uber roel rane pyrene [enero‏ ار - کاری کند که نشانه ها از فاصله نسبتاً دوری به راحتی دیده شوند -نشانه ها را بر روی همان چیزها یی قرار دهید که برای آنها در نظر گرفته شده 00 0 دهد. -.نثنانة هارا بضورتى ايجاد و مستقر كنيد كه هر كس زر ده رت ‎eee ceeeano ee aC‏ ا و -آنها را آنچنان تعبیه کنید که کاربرد و به کارگیری آنهاه محل کار را زیباتر و منظم تر سازد. ‎eae‏ رت ‎ ‎ 

صفحه 37:
: ‏چسبهای دقین:‎ ۳ ‏زار‎ COs ‏ار‎ ea rae Ne cae ened) eae al همچنین زمان بعدی ۳ برچسبهای حرارتی:میزان حرارت بالا و حتی نوسانات حراری ۲۳۳۱۱ ‎ree ae es a‏ ا ‎ae eee‏ 2 توولیت جه کسی است. ۶ برچسبهای دیگر: - برچسبهای نام و مشخصات - برچسبهای هشدار دهنده یا آگاهی دهنده 

صفحه 38:
ن ثاينى کیمونو ‎Sel Everio}‏ بعدی برای ونسیدن ‎ae‏ ‎NE‏ را ‏رو سر رای سر ‏سریعتر آمور زندگی و حداقل پیش نیاز برای حیات و ‎a5‏ ‏هر جامعه است. ‏از دیدگاه 55 : ‎Beacon br Se ORCS) ces Ameen resis ‏به شیوه مطلوب و مورد نظر است.‎ ‏* شکل دهی و ایجاد عادات صحیح به جای عادات نادرست است: ‎ ‎ 

صفحه 39:
تمرين وقت شناسى ( آموزش , استفاده بهينه از زمان , بخصوص 2 ‎fo Nba gay jae‏ Caneel ‏وی‎ cure * توجه به زيبايیها و رعایت ظواهر (استفاده از لباسهای کار مناد ‎AIF‏ ,5 ‎les‏ ۱ ae ol cee ne oe S| 

صفحه 40:
۱ nes ey mes ora ee) gered ee ‏می یابد.‎ استفاده از فضاهای موجود بهینه می گردد. مسافت های جابجایی و حمل ونقل کاهش می یابدد ‎ea peeve OE)‏ ات جنات اراس تسن رح خلاقيت افراد رشد كرده و تفكرات سازمانى بهبود مى يابنك افراد به محیط کار خود افتخار می کنند و انگیزه بهبود می بابند تجارت شرکت بیشتر شده و بازارهاب بیشتری بدست می آورد. 

صفحه 41:
*محیط کارخانه بعد از انجام 55 

صفحه 42:


محیط کارخانه قبل از انجام 5s یب و ترت SE ظم ITO ن N س ا م Iا ن د EIRهی ‏S ‏SE I ‏S Oساز ی ا کی زه پ ان ض ب ا UKEط ‏S ‏T ‏I ‏SH ‏SEIKETSU استاندارد سازی • چطور می توان بهره وری را در یک سازمان افزایش داد آیا واقعاً کار دشواری است؟ • آیا نیاز به هزینه های گزاف می باشد؟ • آیا نیاز به فعالیتهای سخت و دشوار است؟ • باید گفت هر گز چنین نیست زیرا برای بهره وری در سازمانها روشهایی وجود دارد که بسیار ساده می باشد وبا به کارگیری این فنون سازمانها می توانند ضمن ایجاد سازمانی کیفی و بهره ور در انجام صحیح و سریع فعالیتها بکوشند. ویژگیهای مشترک شرکتها و سازمانهایی که بازده مطلوبی ندارند هرچند گواهینامه ISO9001-2000نیز داشته باشند: • محیط کار آشفته است و بی نظمی همه جا موج Jمی زند. • کارکنان برای اصالح و پیشرفت نحوه انجام کارها هیچ تالشی نمی کنند. • در محیط کار ضایعات،اشیاء معیوب ودوباره کاری ها فراوانند. • تجهیزات و وسایل اداری در اطراف پراکنده اند. • روابط بین افراد در شرکت معموالً خوب نیست. • کارکنان ظاهری خسته و آشفته دارند. • میزان غیبت از کار باال است. 5Sاز دو طریق متفاوت باعث بهبود کیفیت و ارتقاء بهره وری می گردد: -1به روش مستقیم که از اجرای آن ناشی می گردد. -2به روش غیر مستقیم که ناشی از این حقیقت است که مشکالت در محیطی مرتب و منظم به راحتی قابل شناخت و در نتیجه قابل رفع هستند. چند نکته مهم: • • • • • • نیرویی که باعث به حرکت در آوردن 5Sمی شود از خود کارکنان تامین می شود به همین دلیل سرمایه گذاری برای اجرای آن بسیار اندک است . مفاهیم و تکنیک های اجرایی آن ساده بوده و برای همه قابل فهم و درک است. نتایج آن خیلی زود و برای همه قابل مشاهده است. برنامه آن نیاز به سرمایه گذاری نسبتاً اندکی دارد. اجرای آن مستقل از اندازه ( بزرگ ،متوسط و کوچک) و نوع تجارت سازمان است. انسانها به طور ناخود آگاه تمیزی ،نظافت ،ایمنی و راحتی را دوست دارند وبه همین دلیل یک شرکت به برنامه 5Sعالقه مند می شود. تاريخچه شكل گيري : 5s • نظام 5sبراي اولين بار بعد از جنگ جهاني دوم در ژاپن شكل گرفت ولي ايده اوليه اين سيستم ژاپني نمي باشد 0ژاپني ها در هنگام بازديد از برخي صنايع آمريكا (همچون كارخانه هاي مهمات سازي ،كبريت سازي ،داروسازي ، مواد غذايي ،تجهيزات پزشكي و ) ...با پديده ( House Keepingيا خانه داري صنعتي ) آشنا شدند .مواردي همچون نظافت ،بهداشت ،نظم و ترتيب ، رعايت كامل ايمني و جلوگيري از حوادث به ويژه انفجار وآتش سوزي ،جلوگيري از انباشت ضايعات و مواد در راهروها و خيابانهاي كارخانه و معابر داخل كارگاهها ، ريخت وپاش ابزار و نشت روغن و مواد شيميايي در كارخانه ها رعايت مي شد كه عدم رعايت آنها موجب بروز خطرات و ضايعات غيرقابل جبران جاني ،مالي و اجتماعي گرديده و يا محصول آنها مستقيما با بهداشت و سالمتي مصرف كننده سروكار پيدا مي كرد. • ژاپني ها با مشاهده تاثير ونقش قابل توجه معيارهاي خانه داري صنعتي در ايجاد محيط كاري آراسته ،حفظ ايمني و بهداشت و غيره برآن شدند تا معيارهاي مذكور را در شركتهاي ژاپني به كار گيرند .تطبيق اصول خانه داري صنعتي با شرايط حاكم بر صنايع ژاپن و بومي نمودن آن منجر به شكل گيري پنج اصل در آراستگي محيط كار گرديد و از آنجاكه اين 5اصل با تلفظ Sشروع مي شد ، 5sنامگذاري گرديد. اجراي نظام 5Sدر صنايع ايران: • سابقه معرفي و ترويج نظام ،5sياآراستگي در ايران از خرداد سال 1372و با انتشار مقاله اي در شماره هاي 32و 34ماهنامه تدبير آغاز گرديد نويسنده مقاله آقاي مجتبي كاشاني بوده كه بر همين اساس بعنوان بنيانگذار نظام 5sدر ايران معرفي گرديده است 0آقاي مجتبي كاشاني دراين زمينه مي گويد: • " اينجانب با نظام 5sدر سال 1365و در يك دوره مديريتي در ژاپن آشنا شدم و از همان زمان دريافتم كه يكي از گمشده هاي اصلي مادر صنعت است .بامسافرتها و تحقيقات و بازديدهاي مكرر از كارخانه هاي ژاپني در آن كشور ( در طول هفت سال ) به درك عميق آن پرداختم و در سال 1372به صورت مقاله اي كاربردي آنرا معرفي نمودم 0آغاز اجراي 5sدر شركتهاي كارتن مشهد و ايرانيت تهران (سالهاي 1374و ) 1375بوده كه توفيق نسبي آن منجر به شروع اجراJي 5sدر شركت ايران خودرو گرديد 0 فعالیتهایی که هدف از آنها مرتب کردن ،پاکیزه ساختن و سامان دادن محیط کار و ایجاد و حفظ شرایط استاندارد و انضباط الزم برای انجام بهینه کارها است را 5sمی گویند. نام 5sاز اولین حرف واژه های ژاپنی: : Seiriساماندهی :Seitonنظم و ترتیب :Seisoپاکیزه سازی :Seiketsuاستاندارد سازی :Shitsukeانضباط گرفته شده است.  :Seiri -1ساماندهی • در گسترده ترین معنای آن ،عبارت از مرتب کردن اشیاء بر اساس قواعد یا اصول معین است. از دیدگاه :5s • به معنای تشخیص ضروری از غیر ضروری ،اتخاذ تصمیمات قاطع و اعمال مدیریت اولویتها برای رهایی از غیر ضروریها است. • جدا کردن و دور ریختن اقالم غیر ضروری که فضایی را در محیط کار اشغال می کنند و موجب از بین رفتن کارایی می شوند. اين واژه به معني دور كردن اقالم غير ضروري از محل كار بوده و بسته به نوع و محل كار مي تواند تجهيزات اضافي يا ضايعات توليد يا اوراق باطله و غيره را در بر گيرد0 اقالم اضافی را به بهانه روز مبادا نگه ندارید زیرا: روز مبادا نمی رسد اگر هم روز مبادا برسد بعلت نابسامانی نمی توانیم اقالم را پیدا کنیم. هنر دور ریختن اشیاء: • به اطراف خود نگاه کنید آیا اقالمی متعلق به شما وجود دارد که دیگر هیچ مصرفی نداشته باشد و بصورت آشغال باشند؟ مثال :یادداشت ها یا اطالعیه های قدیمی ،لوازم التحریر خراب و بدون مصرف ،ابزار شکسته، قطعات به درد نخور و ....آنها را بالفاصله دور بریزید .که به این اقالم دور ریختنی ها می گوییم. • آیا اقالمی در قسمت شما وجود دارد که شما از آنها استفاده نمی کنید ولی به درد قسمت دیگربخورد؟ مثال :صندلی ،میز ،پنکه ،ماشین حساب ،قطعات و لوازم کامپیوتری و ...آنها را مشخص کنید و با هماهنگی سرپرست خود برچسبی روی آن بزنید که مشخصات قطعه، قسمت ،تاریخ و علت دور کردن آن درج شده باشد به این Jاقالم دور کردنی می گوییم. • قسمتی را تحت عنوان قرنطینه اقالم بالتکلیف تعیین و درو کردنی ها را به آنجا انتقال دهید و در مورد آن تصمیم گیری نمایید .سین اولJ فعالیتی است که هر زن خانه دار هنگام خانه تکانی انجام می دهد ،به همین علت این سین اصلی ترین فعالیت مرحله خانه تکانی صنعتی می باشد. آقای یوجی آییدا ،استاد دانشگاه توکیو ،عقیده دارد که ذخیره سازی اشیاء و اطالعات بصورت نامنظم و غیر انتخابی ،حاصلی جز جا پر کردن و دوباره کاری ندارد و همواره باید اشیاء غیر ضروری را به دور ریخت که این را روش آییدا می گویند. اجرای عملیات عملیات دور ریختن اشیاء غیر ضروری شامل مراحل زیر است: -1تعیین گستره عملیات :ابتدا مقیاس و گستردگی عملیات را مشخص کنید. -2کسب آمادگی الزم :جزئیات کار را از جمله نقشهای افراد ،زمان انجام،چگونگی انجام و ...را مشخص کنید. -3آموزش افراد برای تشخیص غیر ضروری ها :هر یک از افراد باید شخصاً به مراحل و نحوه انجام کار کام ً ال واقف باشند. -4تعیین مقیاسهای کمی و انجام ارزیابی :فهرست تمامی اشیاءغیر ضروری خارج شده از محل کار و همچنین مقدار آنها ثبت و ضبط شود. -5بازرسی و ارزیابی از سوی مدیریت :مدیر باید محل را بازدید و پیشرفت موجود را مورد بررسی قرار دهد. تشخیص غیر ضروری ها • برخی مکانها ،محل جمع شدن اشیایی است که کسی به آنها نیاز ندارد یا از آنها استفاده نمی کند .از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: • قفسه ها و گنجه ها :قسمتهای عقبی قفسه ها و گنجه ها محل تجمع چیزهایی است که کسی از آنها استفاده نمی کند. دیوارها و تابلوی اعالنات :اعالناتی که زمان طوالنی از نصب Jآن می گذرد و اکنون کام ً ال نامربوطند، برنامه هایی که دیگر معنا و اهمییتشان را از دست داده اند. • بایگانی :نگهداری بیش از یک نخسه از هر نامه یا سند در یک پوشه • کشوی میزها :محل تجمع نامه ها و دست نوشته های بال استفاده و اضافی محل نگهداری مته ها ،ابزار ها،گیره ها و وسایل اندازه گیری: اغلب اوقات ذخیره این لوازم بیشتر از نیاز شماست و حتی قطعات شکسته این لوازم در اطراف پراکنده اند زیرا کسی در فکر دور ریختن آنها نبوده است. اولویت گذاری با توجه به میزان اهمییت و تعیین محل نگهداری اشیاء • همانطور که اقالم زاید و غیر ضروری و بال استفاده دور ریخته شد اقالم مورد استفاده نیز باید بصورتی سامان دهی شود ،در مدیریت اولویتها ،میزان اهمییت هر چیز تعیین Jمی شود و به نحوی ذخیره می شوند که در هنگام نیاز بتوان با حداکثر بازدهی به آن دسترسی داشت. • نکته اساسی در مدیریت اولویتها ،توانایی تعیین کردن تعداد دفعات استفاده از اشیاء و اطمینان از قرارگیری آنها در محل های صJحیح و مخصوص به آنهاست. • در دسترس نگه داشتن اشیاء مورد نیاز به همان اندازه اهمییت دارد که دور کردن اشیاء غیر ضJروری. جدول اساس ساماندهی میزان نیاز درجه نیاز ( تواتر کاربرد) روش ذخیره سازی ( اولویت گذاری) پایین در طول یک سال گذشته استفاده نشده اند در خالل 6تا 12ماه گذشته تنها یک بار استفاده شده اند متوسط در خالل 2تا 6ماه یک بار استفاده شده اند بیشتر از یک بار در ماه استفاده می شوند باال هفته ای یک بار استفاده می شوند هر روز استفاده می شوند در طول روز بارها استفاده می شوند دور بریزید در محلی دور تر در محل کار و در مکانی که از مرکزیت برخوردار است در محل کار و در دسترس نگه دارید یا با خود حمل کنید  :Seiton -2نظم وترتیب نظم و ترتیب یعنی قراردادن اشیاء در مکانهای مناسب یا به ترتیب مطلوب ،به نحوی که بتوان از آنها به بهترین وجه استفاده کرد. نظم و ترتیب راهی است برای یافتن و به کار بردن اشیاء مورد نیاز، بدون انجام جستجوهای بیهوده. نظم وترتیب ،قرار دادن اشیاء در بهترین مکان و به بهترین طریق ممکن است. مثال :در زندگی روزمره ،مثالهای بیشماری از سازماندهی و نظم وترتیب را شاهد هستیم ازجمله محوطه های پارکینگ اتومبیل ها، اتومبیل ها به طریقی پارک شوند که هریک از آنها بتوانند به راحتی محوطه را ترک کنند -نحوه قرا رگیری کتاب ها در کتابخانه. اگر سه قاعده را رعایت کنیم پیاده کردن نظم و ترتیب کار مشکلی نخواهد بود: -1محل درست اشیاء را مشخص کنید: برای این منظور باید معیارهایی در دست داشت .زیرا فقدان چنین معیارها و الگوهای مشخصی موجب خواهد شد که افراد جای درست اشیاء را ندانند و بدین ترتیب برداشتن و آوردن اشیاء و قرار دادن آنها در جایشان نیاز به صرف وقت بیشتری خواهد داشت .مکانهای زیادی برای قراردادن اشیاء می توان در نظر گرفت اما انتخاب بهترین آنها قدری دقت و برسی نیاز دارد. -2نحوه قرارگیری اشیاء در محل تعیین شده: تصمیم بر چگونگی نگهداری و ذخیره سازی اشیاست که در این مورد استقرار کارکردی، از اهمیت بسیار برخورداراست .اشیاء را باید به نحوی قرار داد که یافتن آنها و دسترسی پیدا کردن به آنها به سهولت و سادگی انجام شود ،ذخیره سازی اشیاء با در نظر داشتن چگونگی دستیابی مجدد به آنها صورت گیرد. -3قوانین قرار دادن اشیاء در جایشان را رعایت کنید: قاعده سوم ،قاعده پیروی از قاعده هاست ،به این معنی که اشیاء همواره باید در جای تعیین شده برای آنها قرار داده شوند .این قاعده بسیار ساده به نظر می رسد ،اما به هنگام پیروی از آن متوجه خواهید شد که انجام آن تا چه حد مشکل است .اگر در رعایت این قاعده موفق شوید ،سازماندهی و نظم وترتیب به نتیجه می رسند در عین حال باید به لیست اقالم موجود نیز توجه داشته باشید تا با کمبود یا فقدان قطعات و اشیاء مورد نظر مواجه نشوید. مراحل الزم برای برقراری نظم وترتیب: -1تحلیل وضعیت موجود: هدف اصلی در برقراری نظم و ترتیب تسریع دستیابی به اقالم مورد نیاز و قرار دادن صحیح اشیاء در محل های صحیح آنهاست. اگر محل قرارگیری اشیاء را بدون تفکر،و به گونه ای دلخواه تعیین کنیم ،دستیابی به آنها را سرعت نبخشیده ایم .بنابراین مهم است که علت کند بودن دستیابی به اشیاء مورد نظر و بازگرداندن آنها به محلشان را بررسی کنیم .در این بررسی ،باید هم کارگران جدید و هم کارگران کهنه کار را در نظر داشت ،باید سیستمی را طراحی و برقرار کنید که برای فرد فرد کارکنان قابل فهم باشد .در غیر این صورت تمام تالشهایتان بی حاصل خواهد بود. پس بررسی کنید: چگونه افراد به اشیاء دسترسی پیدا می کنند؟ چگونه پس از استفاده از اشیاء آنها را در جای خود قرار می دهند؟ -چرا برای انجام کار مورد نظر وقت زیادی تلف می شود؟  -2نحوه قرار گیری اشیاء در محل تعیین شده را مشخص کنید • بررسی کنید چگونه می توان اشیاء را بر مبنای کارکرد آنها در محل های تعیین شده قرار داد رسم شکل خارجی ابزار بر روی صفحه یا محلی که ابزار روی آن قرار می گیرند در کنار صفحه ابزارصفحه کلیدی با نام ابزارتعبیه شود که با فشار دادن کلید مربوط بهیک ابزار چراغ کنار ابزار مورد نظر روشن شود.  -3آسان سازی دستیابی به اشیاءو بازگرداندن آنها به جایشان تمامی فرایند در جهت سرعت و راحتی کارها صورت می پذیرد ،و زمانی کهشیء جای مشخصی داشته باشد بی نظمی کمتری در انجام امور حاصل می شود. اگر مکانهای ذخیره سازی و نگهداری اشیاء در تمامی محل کار پراکندهنباشد ،بهتر است. سیستم ذخیره سازی و نگهداری اشیائ براساس هر موضJوعی(نوع کارکرد،نوع محصول ،نوع فرایند) که باشد باید روشن و قابل فهم باشد. به هنگام تعیین مکان باید توجه داشت ،اشیاء سنگین در قسمت هایپایین (و یا در روی چرخک هایی) تا دستیابی به آنها آسان باشد. اشیایی که بیشتر مورد استفاده است دستیابی باید آسان باشد و در ارتفاعمیان زانو تا شانه قرار داشته باشد.  -4رعایت کردن مقررات • بازبینی و کنترل روزانه در پیشگیری از اتمام ذخایر اگر به دنبال شیء مورد نظرتان به محل مخصوص آن مراجعه نمودید ولی موفق به پیدا کردن آن نشوید، سه احتمال وجود دارد: ذخیره شیء مورد نظر به اتمام رسیده است. کسی آن را قب ًال برداشته و هنوز باز نگردانده است. -شیء مورد نظر گم شده است. نکاتی در مورد استقرار ،نگهداری و نصب اشیاء • عالئم مشخص کننده محل و حدود قرار گرفتن اشیاء(تصویر) • میزها،قفسه ها • ماشین ها و دیگر ابزارها • اشیایی که برای استفاده احتمالی در آینده ،ذخیره و نگهداری می شوند • روغنها • تجهیزات و لوازم اندازه گیری • اشیاء بزرگ • اشیاء کوچک و اقالم مصرفی • اعالنات  :Seiso -3پاکیزه سازی •پاکیزه سازی در معنای عام کلمه ،همان تمیز کردن اشیاء است. •از دیدگاه 5sپاکیزه سازی: • دور ریختن زواید ،و پاکیزه کردن اشیاء از آلودگیها و مواد خارجی •تميز كردن محيط و ابزار كار توسط شاغل است و در تمامي رده هاي شغلي ميتواند مصداق داشته باشد. •پاکیزه سازی از دیدگاه 5sنوعی بازرسی است. با پیچیده تر شدن روز افزون محصوالت مدرن صJنعتی ،احتمال آنکهوجود گرد وغبار ،مواد خارجی ،ناصافیها ،و از این قبیل ،سبب بروز کم وکاستیها ،خرابیها و حتی حوادث گوناگون گردند ،روز به روز بیشتر می شود .راه حل این مشکالت ،پاکیزه سازی است .پاکیزه سازی را باید به عنوان روشی برای حذف یک به یک علل مشکالت دانست .و آن را در این معنا جامه عمل پوشاند. پاکیزه سازی را در شکل مطلوب آن می توان دارای سه مرحله دانست: • مرحله اول :شامل فعالیتهای با مقیاس بزرگ برای پاکیزه سازی همه چیز ،و یافتن راه هایی برای بر طرف کردن علل عمده مشکالت در سطحی کلی است. • مرحله دوم :مرحله جزء به جزء است که در طی آن ،مکانهای کاری و حتی ماشینها و دستگاهها ،بطور جداگانه ،مورد بررسی قرار می گیرند. • مرحله سوم :یعنی مرحله ریزمقیاس ،هر یک از قطعات و ابزارها، پاکیزه سازی ،و عوامل ایجاد و آلودگیها ،جستجو و برطرف می شوند. مراحل انجام کار برای انجام پاکیزه سازی ،اجرای چهار مرحله ضروری است: -1محل کار را به محدوده هایی تقسیم و مسئولیتی برای هر محدوده تعیین کنید. -2در مورد آنچه که باید مورد پاکیزه سازی قرار گیرد ،و نیز در مورد ترتیب و روند پاکیزه سازی ،تصمیم گیری کنید ،و تصمیمات اتخاذ شده را به مرحله اجرا گذارید. -3روش پاکیزه سازی و ابزار مورد اسفاده در آن را مورد تجدید نظر قرار دهید تا تمامی قسمتها را بتوان به آسانی پاکیزه سازی کرد. -4در مورد قواعد و مقررات الزم برای جلوگیری و نگهداری اوضاع بصورت مطلوب ،تصمیم گیری ،و آنها را مشخص کنید. در فعالیتهای مربوط به 5sبهتر آن است که ،با در نظر داشتن همیاری متقابل در کارهای واقعا مشکل ،حتی االمکان مسوولیتها را به افراد مشخص واگذار کنیم. به عنوان مثال ،می توان کار را با ترسیم محدوده های مسوولیت هر یک از افراد آغاز کرد ،رد انجام این کار باید توجه داشت که حیطه واگذاری مسوولیتها ،کامال واضح و مشخص باشد و هیچ محدوده مشترک واگذار نشده یا ابهامی در این تقسیمات وجود نداشته باشد. تا هنگامی که یکا یک افراد نکات زیر را به گوش جان نگرفته و مسوولیت فردی خود را در این زمینه نپذیرفته باشند .شرکت یا سازمان شما در کار پاکیزه سازی موفق نخواهد بود. چیزی یا جایی را کثیف نخواهم کرد. چیزی را نخواهم ریخت. ریخت و پاش نخواهم کرد. هر چیز را همان موقع تمیز خواهم کرد. نوشته های پاک شده را باز نویسی خواهم کرد. -اعالنهای پایین افتاده را دوباره نصب خواهم کرد. اجرا: • • • استفاده از دستمالهای پاکیزه سازی: بر این فعالیت می توان نامهای مختلفی نهاد ،پاکیزه سازی چند لحظه ای -تمیز کردن در حین کار ،اصو ًال هدف ترغیب و تشویق همه افراد به قدری پاکیزه سازی است .این پاکیزه سازی با دستمالهای سفید انجام می شود تا پس از پاکیزه سازی محلهایی که به پاکیزه سازی بیشتری احتیاج دارند مشخص شود و هم اینکه بعد از مدتی متوجه بشویم که کثیف ترین مکانها نیز به اندازه قبل کثیف نیستند. ماشین های پاکیزه سازی: استفاده از جارو برقی و ماشین های پاکیزه سازی. فعالیت 5sسه دقیقه با مشارکت افراد : بدین معنی است که همه افراد را هر روز به مدت بسیار کوتاهی ،یعنی فقط برای سه دقیقه در روز برای انجام فعالیتهای مربوط به 5sبسج کنیم .نکته مهم در اینجا حصول اطمینان از فعالیت پاکیزه سازی تمام افراد که بسیار مشکل و مستلزم هماهنگی -رهبری -و اقدامات الزم برای فعال کردن افراد کند است. فعالیت 5sمی تواند سه دقیقه ای ،پنج دقیقه ای ،سی دقیقه ای باشد و می تواند ابتدای کار روزانه ،انتهای کار روزانه ،آخر هفته ،آغاز ماه باشد. اگر تصمیم به انجام نظافت سه دقیقه ای گرفته اید به معنی دست کشیدن در دقیقه سوم نیست بدین معنی است که پس زا دو دقیقه وسی ثانیه انجام کنترلهای کیفیت و ایمنی را آغاز کنید .بطوری که در پایان سه دقیقه همه چیز آماده باشد(.البته کار متناوب سرعت عمل و دقت را باال می برد)  :Seiketsu -4استاندارد سازی • از دیدگاه 5sکنترل و اصالح دائمی ساماندهی ،نظم وترتیب و پاکیزه گی است. • تاکید اصلی رد استاندارد سازی ،متوجه مدیرت دیداری و استاندارد کردن مقررات است. • استاندارد سازی به عنوان هشیاری و فعالیت دائمی برای حفظ وضعیت و کیفیت 5sتلقی کرد. آشکار ساختن ناهمگونیها به وسیله کنترلهای دیداری • از آنجا که کنترل و اداره امور توسط انسانها انجام می شود ،توانایی افراد برای تشخیص موارد عادی از غیر عادی ،و همگون از ناهمگون ،به منظور اقدام به موقع و مناسب ،امری ضروری است. • آسان سازی قواعد :مادران ژاپنی وقت زیادی را صرف آموختن ای ن نکته به فرزندان خود می کنند که چگونه کفشهای خود را به گونه ای مرتب ،و به صورتی که نوک آنه به طرف در قرار گیرد ،جفت کنن و در راهروی ورودی قرار دهند ،با این وجود بعضی از بچه ها این نکته را هر قدر هم که به آنها بگویند یاد نمی گیرند ،در نتیجه بعضی مادران ابتکار به خرج داده و نمودار محل و چگونگی قرار گیری کفشها را بر کف راهرو ترسیم می کنند .و فرزندان آنها ،چنان از این شیوه استقبال کردند که حتی کفشهای میهمانان را نیز به همان ترتیب جفت می کردند .بدین طریق بدون نیاز به هیچگونه بحث یا تهدیدی و فقط با استفاده از نمودار ،کار آموزش انجام پذیرفته است ،و این همان جوهر مدیریت است. به همین شیوه اگر می خواهید که افراد قوانین و مقررات را در محل کار رعایت کنند باید روشها و ابزارهایی را برای ساده سازی آنها بکار بگیرید .با در دست داشتن عوامل راهنمای کننده واقعی و ملموس ،پیروی از قواعد و اجرای مقررات برای افراد بسیار آسان خواهد بود و چنین ابزارهایی فرایند استاندارد سازی را تسهیل خواهد کرد. ابزارها و روشها کنترل دیداری • برای کنترل دیداری نیازمند استفاده از ابزارهای دیداری هستیم برای تسهیل این فرایند استفاده از هوش و خالقیت در ابداع و بکارگیری این ابزارهای ابتکاری امری ضروری است. چند مثال از این ابزارها • نشانه هایی که از اشتباه افراد در به کارگیری دستگاهها و تجهیزات جلوگیری می کند • عالمتهای خطر • نام دستگاهها و تجهیزات • موارد احتیاط و یاداوریها • دستورالعملها نکات عمده اساسی در ابداع اینگونه نشانه های کنترل دیداری کاری کند که نشانه ها از فاصله نسبتاً دوری به راحتی دیده شوند. نشانه ها را بر روی همان چیزها یی قرار دهید که برای آنها در نظر گرفته شده اند. آنها را به گونه ای تعیین کنید که هر کس با استفاده از آنها بتواند درست را از نادرست تشخیصدهد. نشانه ها را بصورتی ایجاد و مستقر کنید که هر کس بتواند به راحتی و سهولت از آنها استفاده کند. آنها را جنان تعبیه کنید که کاربرد و به کارگیری آنها استفاده کند. -آنها را آنچنان تعبیه کنید که کاربرد و به کارگیری آنها ،محل کار را زیباتر و منظم تر سازد. روشهای مدیریت دیداری برچسبها: هر یک از لوازم و دستگاهها باید دارای برچسب ،نام و کاربرد باشد. -1روغنهای روانساز :یکی از ساده ترین و قابل فهم ترین اقالم برای کنترل دیداری است. بدین معنی که هر یک از ظرفهای حاوی روغن ،باید دارای برچسبی باشد که در آن نوع(درجه) روغن ،رنگ آن ،و مورد یا محل آن ذکر شده باشد. -2برچسبهای دقیق :نشان دهنده میزان درجه دقت ،سطح استفاده یا موارد کاربرد و دوره تنظیم(کالیبراسیون) این ابزارها است. -3برچسبهای بازبینی سالیانه :جهت مشخص نمودن زمان بازبینی لوازم وتجهیزات و همچنین زمان بعدی -4برچسبهای حرارتی:میزان حرارت باال و حتی نوسانات حرارتی را نشان می دهد. -5برچسبهای نشان دهنده مسوولیت :هر کس مسوول چه چیزی است و هر چیز تحت مسوولیت چه کسی است. -6برچسبهای دیگر - :برچسبهای نام و مشخصات -برچسبهای هشدار دهنده یا آگاهی دهنده  :Shitsuke -5انضباط • انظباط در معنای عام ،عبارت از آموزش و توانایی بر انجام وظیفه است هر چند که این وظیفه کاری دشوار باشد. • در زبان ژاپنی واژه شیتسوکه در اصل به معنی اولین دوخت یک کیمونو است که اصالحات بعدی برای رسیدن به کیمونوی نهایی بر روی آن انجام می شود .چیزی شبیه به کار اولیه خیاط قبل از پرو یک لباس ،از این رو انضباط پایه و اساس تمدن عاملی برای جریان بهتر و سریعتر امور زندگی و حداقل پیش نیاز برای حیات و کارکرد صحیح هر جامعه است. از دیدگاه : 5s • انضباط به معنی ایجاد( یا برخورداری از) توانایی الزم برای انجام امور به شیوه مطلوب و مورد نظر است. • شکل دهی و ایجاد عادات صحیح به جای عادات نادرست است. • • • • انضباط عبارت است از آموزش عادات و توانايي هايي جهت انجام يك وظيفه خاص. نكته اصلي در اينجا ايجاد عادات درست به جاي عادات نادرست است .اين كار را بايد از طريق آموزش شيوه هاي درست انجام كار به افراد و تمرين دادن آنان در اين زمينه آغاز نمود .همچنين اين تمرينها از طريق وضع مقررات و پيروي جدي از آنها تحقق مي پذيرد. انضباط فرآيند تكرار و تمرين انجام يك كار است. ال كام ً مث ً ال ضروري است كه رعايت مقررات ايمني براي افراد به صورت يك عادت درست درآيد و به اين نكته تاكيد شود كه :انضباط اصلي جدايي ناپذير از ايمني صنعتي است. نمونه هايي از اجراي اين Sرا مي توان بصورت زير فهرست نمود: • تمرين نظم و ترتيب ( آموزش ,نظارت مستمر ,ارزيابي و پاداش به پرسنل جهت نظم و انضباط .) ... • تمرين وقت شناسي ( آموزش ,استفاده بهينه از زمان ,بخصوص در بخش تعميرات در سالنها و برقراري جلسات .) ... • پوشيدن كفش ايمني. • تمرين اقدامات ضروري ( استفاده از تجهيزات ايمني .) ... • توجه به زيباييها و رعايت ظواهر ( استفاده از لباسهاي كار مناسب در تعميرگاه وشركت .) ... • نگرش مديريت به فضاهاي عمومي ( ايجاد فضاهاي سبز و يا امكانات رفاهي در محل كار) ... نتایج حاصل ازاجرای 5Sرا می توان در قالب این عبارات جمع بندی کرد: • • • • • • • • محیط کار تبدیل به محیطی ایمن شده و کار کردن در آن راحت تر می شود. عمر ماشین آالت و تجهیزات طوالنی تر شده و اثر بخشی آن افزایش می یابد. استفاده از فضاهای موجود بهینه می گردد. مسافت های جابجایی و حمل ونقل کاهش می یابد.J زمانهای جستجو بطور کلی زمانهای تلف شده کاهش پیدا می کند. خالقیت افراد رشد کرده و تفکرات سازمانی بهبود می یابند.J افراد به محیط کار خود افتخار می کنند و انگیزه بهبود می یابند.J تجارت شرکت بیشتر شده و بازارهاب بیشتری بدست می آورد. •محیط کارخانه بعد از انجام 5s