مشاوره و اهمیت آن

مشاوره و اهمیت آن

اسلاید 1: كلياتي پيرامون مشاوره و اهميت آن محمودرضا هاشم ورزیروانشناس بالینی MPHبهداشت روان و اعتیادبنام آفريدگار زيبائيها

اسلاید 2: انتظارات آموزشي : از شركت كنندگان محترم انتظار مي رود در پايان كلاس بتوانند :مشاوره را تعريف كنند ؟اهداف مشاوره را بدانند؟ويژگيهاي يك مشاوررا بيان نمايند؟ويژگيهاي يك مشاوره كيفي و اثر بخش را نام ببرند ؟اتاق مشاوره و شرائط آن را توصيف نمايند ؟مراحل مشاوره را توضيح دهند؟نكات ارائه شده در اين كلاس را در زمينه هاي مرتبط استفاده نمايند !!

اسلاید 3: ضرورت مشاوره :انسان در طول قرون و اعصار گذشته دريافته است بهنگام داشتن مشكل ويا اخذ تصميم : گفتگو داشتن با يك دوست صميمي ، يك معلم ، روحاني ، طبيب ، همسر ، والدين و ... مي تواند فكر را روشني بخشد .اخذ تصميم را آسان كند .استرس و اضطراب را تسكين دهد. اما در جامعه كنوني : 1- موقعيت و وضعيت پيچيده اي كه هر فرد دردنياي امروزي با آن مواجه است به اطلاعات بسياري نياز دارد تا تصميم گيري را آسان نمايد .

اسلاید 4: 2- تركيب جامعه بسيار متنوع صنعتي و ماشيني امروزي با آرمانها ، ديدگاهها و نگرشهاي آدمي.انتظارات جامعه امروزي از افراد ، ترديدهاي شخصي ، موانع و مشكلات روز افزون اجتماعي و اقتصادي مبتلابه . 3- تغييرات سريع در سبك و سياق زندگي با توجه به عصر صنعتي و تكنولوژي اطلاعات .پيامدهاي ناشي از اين تكنولوژي و عصر اضطراب .فشار روز افزون استرسها بر پيكره انسان .4- نبود ثبات اجتماعي براي هر فرد .وجود مشكلات خانوادگي ، ازدياد جمعيت ، مشكلات اقتصادي و بيكاري ، طلاق ، اعتياد و... از مهمترين اين عوامل هستند كه فرد ناگزيراز برخورداري از خدمات مشاوره اي است .

اسلاید 5: از سوي ديگر عصرحاضر كه عصر فناوري وتكنولوژي اطلاعات است :فرايند مشاوره از شكل سنتي خود خارج شده است .مشاوره بشكل تخصصي و بصورت علمي ارائه مي شود . مشاوره به تناسب شرائط و وضعيت حرفه اي متفاوت است و آگاهي از فرايند مشاوره و جنبه هاي مختلف آن لازمه يك فعاليت حرفه اي است .اميد است اين كلاس گامي مثبت در رويكرد نوين به مشاوره بشكل علمي و حرفه اي آن باشد .

اسلاید 6: تعريف مشاوره :مشاوره فرايند ياري رساندن است كه درطي تعامل و ارتباطي دوطرفه و مبتني براعتماد و احترام متقابل و با توجه به در ك نيازها ، احساسات و افكار مراجع ( داوطلب ) كه مستلزم رازداري نيز هست با اهداف زيرانجام مي گيرد : اتخاذ يك تصميم معقول و مناسب .كشف راه حل مناسب .مواجهه با يك بحران . مشاوره ارتباطي دو طرفه بين يك مراجع ( داوطلب ) و يك مشاور است كه در آن نيازها ، دانش و نگرش مراجع (داوطلب ) به تناسب موضوع مورد ارزيابي قرار گرفته و مشاور برآن اساس به مراجع ( داوطلب ) در تصميم گيري صحيح و عمل به آن كمك مي نمايد .

اسلاید 7: نكات حائز اهميت در مشاوره آن است كه : مشاوره يك جريان ارتباطي دو جانبه است .مشاوره فقط يك ملاقات ساده و معمولي نيست .مشاوره پند دادن و نصحيت كردن نيست .مشاوره فرايند بيان احساسات ، عقائد و نكته نظرات مراجع است .مشاوره پيدا كردن راه حل و يا حل مشكل مراجع نيست .مشاوره كمك دادن به مراجع جهت كسب اطلاعات و بالابردن سطح آگاهي وي در خصوص موضوع مورد مشاوره است .مشاوره كمك به مراجع جهت اتخاذ تصميم مناسب و تصميم سازي صحيح توسط شخص مراجع است .مشاوره مستلزم رازداري حرفه اي است .مشاوره واجد خصوصيات تفاهم ، احترام و اعتماد متقابل ، ارتباطي دوستانه و نگرش مثبت به مراجع است .

اسلاید 8: بعبارت ديگر :مشاوره يك رابطه ياورانه منحصر به فرد است كه در آن به مراجع فرصت ياد گرفتن ، احساس كردن ، فكركردن ، تجربه كردن و تغيير به طريقي ارائه مي شود كه به نظر مراجع مناسب اوست .

اسلاید 9: اهداف مشاوره :1- تغيير رفتار : كمك به فرد جهت بهبود و تغيير رفتار جهت عملكرد بهتر و رضايتمندي بيشتردر زندگي. اين تغيير در روند زندگي ساخت وسيعتري از مفهوم خود و سازگاري بهتر و واقعي تر را در رابطه با خانواده و جامعه بوجود مي آورد. 2- بهبود كارائي شخصي : انسان كارا تعهد عمل بيشتري دارد .در وقت و انرژي صرفه جوئي مي كند. مخاطرات معمول زندگي در ابعاد اقتصادي ، رواني و ..را مي پذيرد .داراي شخصيتي پايدار ، تفكري خلاق و كنترل دروني است .

اسلاید 10: 3- كمك به حل مشكلات :يكي از دلائل مشاوره كمك به افراد جهت حل مشكلاتشان مي باشد.به تناسب شرائط متفاوت است .مانند :‌ تلاش جهت تغيير دررفتار ناسازگار مراجع ، كمك به مراجع جهت تصميم گيري مناسب .4- تامين سلامت رواني : يكي از اهداف مشاوره تامين سلامت رواني افراد است كه موجب وحدت شخصيت ، سازگاري با ديگران ، پذيرش مسئوليت و استقلال در عمل مي شود .5- كمك به تصميم گيري : يكي از اهداف مهم مشاوره بحث كمك به تصميم سازي مراجع است .تا وي بداند كه چگونه و چرا چنين تصميمي مي گيرد .لذا مراجع ياد مي گيرد كه عواقب احتمالي كار و روشها را پيش بيني نمايد .6- دستيابي به معناي زندگي : مشاوره به فرد كمك مي كند تا شيوه درست زندگي كردن را بياموزد .

اسلاید 11: 7- توسعه روابط متقابل انساني با ديگران : مشاوره شيوه هاي ابراز وجود و چگونگي ارتباط با ديگران را به مراجع مي آموزد .

اسلاید 12: ويژگيهاي يك مشاور : مشخصه هاي شخصيتي : مشاور بايد برخوردي گرم ، دوستانه ، مسئولانه ، همدلانه و بدون قضاوت داشته باشد . مشاور بايد انگيزه قوي براي كمك به ديگران ، افكاري باز و علاقمند به يادگيري باشد .دانش و اطلاعات : مشاور بايد پيرامون موضوع مورد مشاوره اطلاعات و دانش مناسب و كافي داشته باشد .مشاور بايد نقش باورها ، ارزشها و اعتقادات را نيز حائز اهميت بداند.

اسلاید 13: مهارت برقراري ارتباط بين فردي : هرچند ويژگيهاي شخصيتي ، داشتن دانش و اطلاعات كافي شرط لازم براي انجام مشاوره است . وليكن توجه نمودن به ويژگيهاي مراجع ، سطح آگاهي ، شرائط خانوادگي و... و نحوه ارتباط و رفتار مشاوربا آن مي تواند تاثير جدي ( مثبت / منفي ) بر جر يان مشاوره داشته باشد.

اسلاید 14: ويژگيهاي يك مشاوره كيفي واثر بخش :1- هماهنگي ( همخواني ) CONGRUENCE : مشاور بايد خودش باشد و نقش بازي نكند . نقشهاي ساختگي مي تواندبوسيله مراجعين كشف شود و رابطه مشاوره اي را تحت الشعاع خودش قرار دهد و موجب سلب اعتماد مراجع از مشاور گردد . 2- احترام مثبت بدون قيد و شرط (UNCONDITIONED POSITIVE REGARD): پذيرش مراجع بصورت غير داورانه است .مراجع را به همان صورتي كه هست با تمام كاستيها ، نقاط ضعف و قوتش مي پذيريم .اين توجه براحتي بدست نمي آيد .براي دستيابي به اين مهم بايد جهان را از ديد مراجع نگريست .اگر براي مراجع به اندازه خودم ارزش قائل باشم بهتر مي توانم فردي پذيرا و به دور از داوري و قضاوت عمل نمايم .بعبارت ساده تر اينكه همه انسانها بدون توجه به رفتارشان داراي شان و ارزش هستند .

اسلاید 15: 3- فهم توام با همدلي (EMPATHY) : همدلي با همدردي SYMPATHYمتفاوت است . مشاور با مراجع همحسي و همدلي مي كند نه همدردي .همدلي يعني همراه بودن با مراجع . همدلي دو جز دارد : جزء شناختي كه شامل درك روانشناسانه مراجع هست . جزء عاطفي كه همان احساس عاطفي مشاور نسبت به مراجع است. 4- اعتماد (TRUST): اعتماد به پيوستگي رفتاري مشاور بستگي دارد. در سايه اعتماد است كه مراجع احساس مهم بودن و در امان بودن مي كند. در مورد خصوصي ترين اسرارو دروني ترين احساساتش هرچند درد ناك براي مشاور بازگو مي كند .

اسلاید 16: 5- مقاومت( RESISTANCE): مقاومت ايستادگي در برابر تغيير است .گاه مراجع مخالفت صريحي از خود نشان مي دهد .مشاور بايد با استفاده از تجربيات علمي و توانمندي خود فرد را از ممانعت هاي دروني آزاد كند .

اسلاید 17: لافت و اينگهام دو روانشناس برجسته ارتباط بين افراد را براساس آگاهي بصورت پنجره زير ترسيم كردند : معلوم براي ديگري نامعلوم براي ديگري

اسلاید 18: 1- ناحيه آزاد يا بارز : دراين ناحيه رفتار و انگيزه هاي فرد هم براي خود او و هم براي ديگري معلوم است .2 - ناحيه كور : دراين ناحيه رفتارو انگيزه هاي فرد براي ديگري معلوم و براي خود فرد ناشناخته است .3- ناحيه پنهان : دراين ناحيه رفتارو انگيزه هاي فرد براي خود فرد روشن و آشكاراست ولي براي ديگري نامعلوم است .4- ناحيه ناشناخته: دراين ناحيه رفتارو انگيزه هاي فرد براي خود فرد و ديگري نامعلوم است .

اسلاید 19: توجه به مراجع و استفاده از پاسخهاي كوتاه :مراجعين غالباٌ خواهان پند و اندرزند .تمايلي به نصحيت ندارند.اگر به مشاور مراجعه مي كند براي آنست كه صحبت كنند و احساسات دروني خود را برون ريزنمايند كمتر براي گوش دادن به حرف مشاور است . بنابراين :يك مشاور در درجه اول يك شنونده است .مشاور با خوب گوش دادن به حرفهاي مراجع قادر خواهد بود به او كمك نمايد .نكته مهم ديگر تمركز روي حرفهاي مراجع مي باشد .

اسلاید 20: بهترين نكته براي نشان دادن توجه كامل به مراجع استفاده از پاسخهاي كوتاه است .پاسخهاي كوتاه مي تواند كلامي باشد مانند : آهان ، اوهوم ، بله ، بسيار خوب ، و...پاسخهاي كوتاه مي تواند غيركلامي باشد مانند : سرتكان دادن ، تماس چشمي ، حالتهاي صورت و...پاسخهاي كوتاه بايد بطور مناسب بكار رود .پاسخهاي كوتاه تنها تصديق اين نكته نيست كه گفته هاي مراجع را شنيده ايم . اين پاسخها نكات ظريفي براي رساندن پيام دارد : اين كه مشاور با مراجع موافق است .اين كه اهميت يك نكته مهم مراجع را نشان دهد .تعجب را نشان دهد. يا مناسبت آنچه را كه مراجع مي گويد جويا شود .

اسلاید 21: اتاق مشاوره COUNSELING ROOM:هرگاه به اتاقي قدم مي گذاريم احتمالاٌ آن اتاق برما تاثير مي گذارد .گاهي اوقات هنگامي كه وارد اتاقي مي شويد ، احساس آرامش و راحتي مي كنيد .برخي مواقع احتمال دارد وارد اتاقي شويد مانند برخي مراكز و خانه هاي بهداشت كه احساس ناخوشايندي به شما دست دهد .هرچند فضاي فيزيكي برخي مراكز مشاوره مشكل دارند ولي بايد بگونه اي از نظم و انضباط برخوردار باشند كه مراجع احساس آرامش و راحتي نمايد .

اسلاید 22: اتاق كار هرفرد مي تواند تصويري از شخصيت فردي او باشد همچنانكه رفتار ظاهري هر فرد بيانگر شخصيت دروني اوست .اينكه با امكانات موجود چه فضائي را براي خود و مراجعين فراهم آورديم مهم است .نحوه دكوراسيون و چيدن لوازم و وسائل اتاق خيلي مهم است . در شرائط مشاوره وهنگام صحبت با مراجع نبايد پشت ميزنشست .ميز حائل است و بين مشاور و مراجع فاصله ايجاد مي كند .

اسلاید 23: صندلي مشاور و مراجع بايد از يك شكل ، يك نوع و يك رنگ باشد. هنگام ورود مراجع اگر براي او مشخص نمائيد كه كجا بنشيند احساس راحتي بيشتري خواهد نمود .بهتر است صندليهاي مشاور و مراجع روبروي هم اما اندكي زاويه دار باشد با فضائي مناسب ميان آنها تا مراجع احساس نكند به حريم شخصي او تجاوز شده است .هميشه در اتاق مشاور ودرمحل قابل دسترس بايد يك جعبه دستمال كاغذي باشد. تا هنگام گريه برخي مراجعان اين دستمالها آنها را از آشفتگيهاي غير ضرور نجات دهد.

اسلاید 24: محل اتاق مشاور بايد جائي انتخاب شود كه مراجع صداهاي بيرون اتاق را نشنودو از شنيده شدن صداي خود توسط ديگران نيز بيمناك نشود.بهتر است فرايند مشاوره به وسيله اشخاص ديگر با در زدن ويا تلفن غيرضرور قطع نشود.از سوي ديگر : محل مشاوره به تناسب نوع مشاوره مي تواند متفاوت باشد مانند : مشاوره يك بيمار مبتلا به HIV/ AIDS .وجود شرائط مطلوب و ايده آل ( فضاي مناسب با امكانات خاص ) براي انجام مشاوره شرط كافي است ولي شرط لازم نيست .

اسلاید 25: وجود انعطاف در خصوص محل مشاوره با توجه به شرائط موجود ضروري است تا مراجعين از خدمات مربوط محروم نگردند . لذا مشاوره پيرامون موضوعات بهداشتي با فضاي فيزيكي سيستم بهداشتي درماني موجود امكان پذير است . بنابر اين مشاوره در هرمحلي امكان پذير است اما:محل مشاوره بايد خلوت و آرام باشد .در معرض ديد ساير مراجعين نباشد .مراجع راحت باشد و احساس امنيت كند.زمان مشاوره را مي توان بگونه اي تعيين كرد كه بار مراجعه مردم كمتر باشد .

اسلاید 26: مراحل مشاوره :نخستين ملاقات با مراجع بسيار مهم است .تاثيراتي كه مراجع در جلسه اول از مشاور دريافت مي كند به تمايلات او براي در ميان گذاشتن آزادانه مشكلاتش با مشاوربسيار مهم است .نخستين تاثيرات ماندگار مي شوند.گام اول سلام و احوالپرسي است .براي هر فرد مهم است با كساني كه با او ملاقات مي كنند براي وي ارزش قائل شوند .هنگام احوالپرسي به شيوه نشست و برخاست او و رفتارهاي غير كلامي او توجه كنيد .

اسلاید 27: به لباسهائي كه پوشيده است توجه كنيد .به چگونگي لباس پوشيدن او توجه نمائيد . با اين كار مي توانيد بفهميد كه او چه ديدگاهي نسبت به خودش دارد و مي خواهد چگونه به نظر آيد .گام دوم معرفي خود است . خودمان را به مراجع معرفي مي كنيم . گام سوم : در اين مرحله از داوطلب در مورد خودش سئوال مي شود . علل پرسش مراجع در اين مرحله از مشاوره عبارتند از : آگاهي يافتن ازعلت مراجعه .كمك به مراجع در بيان خواسته ها و نيازها .كمك به مراجع براي بيان احساسات و باورهاي خود .كمك به مراجع براي تفكر و تامل در باره موضوع .ايجاد اين باور در مراجع كه هدف مشاورارائه خدمات موثر مي باشد .كسب آگاهي از اطلاعات مراجع پيرامون موضوع مورد مشاوره .

اسلاید 28: گام چهارم : گوش دادن فعال است در جلسات اول كمترصحبت كنيم ، ساكت باشيم واجازه دهيم تا مراجع بيشترصحبت نمايد .در اين گام هنگام صحبت مراجع پاسخهاي كوتاه و رفتارهاي غير كلامي مشاور مهم است . گام پنجم : تشخيص و توصيف مشكل است .مشاور بخشها و نكات مهمي كه مراجع گفته است را بيرون كشيده و شفاف سازي مي كند. گام ششم : تسهيل سازي و تغيير در نگرش مراجع است . گام هفتم : اتخاذ تصميم مناسب در خصوص موضوع مورد مشاوره و يا اجراي برنامه هاي ارائه شده از سوي مشاور به تناسب موضوع مي باشد .

اسلاید 29: بعبارت ديگر :مراحل GATHER ( كد مراحل مختلف مشاوره ) :G (GREETING) سلام و احوالپرسي : احترام به مراجع و ايجاد رابطه حسنه است . در اين مرحله مراجع از محرمانه بودن موضوع مشاوره مطلع شده و به بيان احساسات و نيازهاي خود تشويق مي شود . A(ASK)پرسش :در اين مرحله از داوطلب در مورد خودش سئوال مي شود . علل پرسش مراجع در اين مرحله از مشاوره عبارتند از : آگاهي يافتن ازعلت مراجعه .كمك به مراجع در بيان خواسته ها و نيازها .كمك به مراجع براي بيان احساسات و باورهاي خود .كمك به مراجع براي تفكر و تامل در باره موضوع .ايجاد اين باور در مراجع كه هدف مشاورارائه خدمات موثر مي باشد .كسب آگاهي از اطلاعات مراجع پيرامون موضوع مورد مشاوره .

اسلاید 30: T (TELL) : مشاوربه نيازها ، نگرانيها و موقعيت مراجعه كننده پاسخ مي دهد .در اين مرحله مثلاٌ در خصوص چگونگی استفاده از برنامه هاي تنظيم خانواده توضيح مي دهد . ميزان اثر بخشي برنامه سرنگ سرسوزن را بيان مي كند .مشاور بايد با توجه به شرائط و ويژگيهاي مراجع اطلاعات لازم را ارائه نمايد .H (HELP) : كمك به مراجع جهت اتخاذ تصميم مناسب است.مانند : كمك به مراجع جهت تعيين اينكه آيا در معرض خطرمواجهه باHIVهست يا خير.E(EXPLAIN) : توضيح و شفاف سازي موضوع مورد انتخاب است .مانند : اين روش يا وسيله پيشگيري چگونه عمل مي كند و چگونه در كنترل بيماريهاي مراقبتي تاثير دارد .

اسلاید 31: R(RETURN) : برنامه ريزي جهت ملاقات مجدد : تعيين زمان مراجعه بعدي و پيگيري تصميمات اتخاذ شده ويا تصميم سازي در خصوص موضوع مورد مشاوره .

اسلاید 32: نكات مهم جهت تصميم سازي براي دستيابي به اهداف مورد مشاوره : 1- آمادگي روانشناختي : بالابردن سطح آگاهي مراجع جهت اتخاذ تصميم ويا اجراي برنامه ارائه شده از سوي مشاور .2- مشخص نمودن هدف : استفاده از برنامه سرنگ و سرسرنگ یا آزمایش HIV.3- شناسائي اولين گام براي رسيدن به هدف : چگونگي رسيدن به هدف و مسيرهاي مربوط مشخص شود .4- ملموس نمودن اولين گام براي رسيدن به هدف : معرفي فرایند آزمایش و چونگی انجام آن .

اسلاید 33: 5- تصميم گيري در مورد اجراي اولين گام : استفاده از روش پيشنهادي با توجه به شرائط فرد .6- كسب مهارت براي اجراي مرحله اول :نحوه استفاده از سرنگ و سرسرنگ آموزش داده مي شود .7- تصميم گيري براي زمان اجرا : زمان انجام آزمایش تعيين شود .8- اجراي مرحله اول :اينكه مراجع ، مرحله اول را اجرا مي كند يا نه ، اهميتي ندارد . اگر او اين كارراانجام دهد احساس خوبي در موردآن خواهد داشت.اگر آن را به انجام نرساند يادگيري برايش اتفاق افتاده است .او مي تواند مجدداٌ به تجارب خود نگاه كند و دريابد كه چه چيزي مانع اجراي مرحله اول شده است و دست به تصميم جديدي بزند.

اسلاید 34: آسماني و شادكام باشيد .