نقد و بررسی معنویت مدرن

نقد و بررسی معنویت مدرن

اسلاید 1: و إنما سُمّیت الشُبهَهُ شُبههً، لاَنّها تُشبِهُ الحقَّ فأمّا اولِیاءُ اللهِ فَضِیائُهم فیها الیُقین…و أمّا اَعداءُ الله فَدُعاءهم فیها الضَلالُ .(نهج البلاغه/خطبه 38) شبهه را از اين رو شبهه ناميدند که به حق شباهت دارد . اولياي خدا چراغشان در فضاي شبهه ناک يقين است و لکن دشمنان خدا در اين فضا به ضلالت مي‌خوانند. قال علی (ع):

اسلاید 2: با تأکید بر رویکردهای روشنفکري ديني معاصرنقد و بررسی معنويت مدرن

اسلاید 3: 1. آن چه بررسي و نقادي اين رويکرد را ضروري مي نمايد، يکي رهيافت علمي است که همواره ما را به ارزيابي و وزن کشي انديشه هاي نو مي خواند.2. ديگري نفوذ و رواج پاره‌اي عرفانهاي وارداتي در چند سالة اخير است که عمدتاً بدون تأکيد بر شريعت و چه بسا با نفي و طرد آن ، طيفي از افراد جامعه را در سطوح مختلف تحت تأثير آموزه‌هاي خود قرار داده است. نظريّة معنويّت مدرن (همان گونه که خواهد آمد)، بستري مناسب براي رشد و نماي اين گونه عرفانهاست و به نحوي مباني فلسفي و روان شناختي اين طيف از رويکردهاي معنوي را مهندسي و تئوريزه مي‌نمايد.ضرورت بحث از معنويت مدرن

اسلاید 4: 1. معنويت مدرن در راستاي پاسخ به نسبت ميان عقل و دين و جمع سنت و تجدد شکل گرفته است.(رهيافت معنويت برآيند ادراک دو ضرورت است‌؛ ضرورت مدرن بودن و ضرورت فرارفتن از ماديت و توجه به ساحتهاي برتر وجود انسان. معنويان لازمه دينداري در عصر مدرن را سازواري دين با مؤلفه‌هاي اجتناب ناپذير آن مي‌دانند)2. معنويت را خاستگاه و نقطة عزيمتي ديگر نيز هست و آن کاهش درد و رنج است. از اين بعد معنويت رنگ وبوي روان شناختي پيدا مي نمايد؛ روان‌شناسي‌اي که ناظر به بهداشت رواني و زندگي بهتر و بي ‌غدغه‌تر‌‌است.‌خاستگاه معنويت مدرن

اسلاید 5: معنويّت نحوه‌اي مواجهه با جهان هستي است که در آن شخص روي هم رفته با رضايت باطن زندگي مي‌کند و دستخوش اضطراب ، دلهره و نوميدي نمي شود. چيستي معنويت مدرن

اسلاید 6: 1. آرامش( رنجهاي بيروني و دروني انسان را آزار ندهد). 2. شادي (آدمي افسرده و بي‌نشاط نباشد).مؤلفه‌هاي رضايت باطن3. اميد(به زندگي دنيوي خود اميدوار بوده و نسبت به آينده خوش‌بين باشد).

اسلاید 7: اصول و مباني معنويت مدرن

اسلاید 8:

اسلاید 9: 1) اصول معرفتي

اسلاید 10: 1. تزلزل مابعدالطبيعه‌هاي قديم : از نظرگاه معنويّت نوين، اديان متافيزيکهاي سنگيني دارند که بسيار پر حجم و انعطاف ناپذير است . اين متافيزيک و عقبه تئوريک که مشتمل بر اعتقادات بيشماري است، براي انسان امروزي قابل قبول نمي باشد . معنويت ديانتي را بنا مي‌نهد که اين بار متافيزيکي را به کمترين حدّ ممکن برساند . 2.نفي تعبد و قداست زدايي از اشخاص: وقتي چيزي را به اين دليل مي پذيريم که کس ديگري آن را گفته است ، ما با امري به نام تعبد سر وکار داريم . انسان معنوي شخصي است استدلالي که زير بار تعبّد نمي رود . به تعبير ديگر، انسان معنوي خود فرمانفرماست. لازمه تعبد گريزي، «قداست زدايي از اشخاص » و «برابري طلبي» است .همه افراد بايد به يک چشم نگريسته شوند و اعتبار سخنِ هر کس به ميزانِ دلايلي است که براي اثبات حرف خود مي آورد .الف) وجوه سلبي

اسلاید 11: 3. بي اعتمادي به تاريخ:معناي بي اعتمادي به تاريخ آن است که انسان مدرن باور نموده است که در باب تاريخ ، سخن قطعي نمي توان گفت . بي اعتمادي به تاريخ يعني اين که تاريخ يک علم احتمالي است نه قطعي . 4. نفي ويژگيهايِ «محلي»:اديان تاريخي هر کدام در يک مقطع خاص ِ تاريخي و در يک موقعيّتِ خاص جغرافيايي و در يک اوضاع و احوالِ خاصِ فرهنگي و عرفي بروز و ظهور يافته اند که اين موضوع به تعاليم(امور اعتقادي) واحکام(‌امور عملي ) آنها رنگ محلي و بومي داده است . بي ترديد اين امور براي افرادي که در خارج از آن ظرف زماني و مکاني زيست مي‌کنند ، سعادت بخش و مفيد نخواهد بود. . الف)وجوه سلبي

اسلاید 12: 1. ايمان ناواقع‌گرا: معنويت واجد ايمان است و لکن اين ايمان از سنخ اعتقاد به يک واقعيت نمي‌باشد چرا که واقعيت امري متبدّل و متحول است و قرار و ثبات ندارد . از اين نوع ايمان به «ايمان ناواقع گروانه» تعبير مي‌گردد ؛ ايمانى كه خود آن، با قطع نظر از متعلَّقش موضوعيت داشته و مطلوب است.2. عقلانيت مدرن: عقل گرايي مهمترين شاخصه معنويت است زيرا معنويت مدرن از دل عقلانيت جديد بيرون مي آيد. معنويت معتقد است که سخن هر کسي تنها در صورتي قابل پذيرش است که آن را عقلاني سازد. براي شخص معنوي صدق و کذب باورها و اعتقاداتش اهميّتي ندارد و آن چه مهم است، اين است که عقيده عقلاني و موجه باشد. معنويان، عقلانيت و معرفت را امري نسبي و متطور مي‌دانند. 3. اين جايي و اکنوني زيستن: انسان معنوي يک انسان سکولار است بدين معنا که براي پذيرش هر نسخه و راهکار عملي براي زيست بهتر، از روش آزمون پذيري اين دنيايي بهره مي گيرد. معنويت به نتايج و آثار و وعده و وعيدهاي پس از مرگ و در جهان عقبي کاري ندارد و تنها به گزاره‌هايي بها مي‌دهد که در همين دنيا بتوان آنها را در بوتة تجربه و آزمايش قرار داد . ب) وجوه ايجابي

اسلاید 13: نقد و بررسی معنويت مدرن

اسلاید 14: 1. نقض غرضدرمعنويّت مدرن، چه بسا انسان با اموري ذهني، خيالي و حاصل از احساسات، سر و کار پيدا نمايد که هيچ بهره‌اي از حقيقت و واقعيت ندارند و بديهي است که وقتي باوري با واقع مطابقت نداشت خود منشأ درد ورنج است.الف) نقد ايمان ناواقع‌گرا

اسلاید 15: 2. ناکافي بودن معقوليت گزاره‌هاميان صدقِ (truth)يك باور و توجيه(justification) يا معقوليتِ (rationality) آن تفاوت است. بدين معنا كه هر باور معقول و موجهى، لزوما صادق نيست. در نظريّه معنويّت به اين نكته به نيكى توجه شده است. منتها نوانديشان معنوي ، معقوليت صرف را در گزاره‏هاى معنوي كافى دانسته و معتقدند توجيه، ما راالف) نقد ايمان ناواقع‌گرا

اسلاید 16: الف)نقد ايمان ناواقع گروانهاز صدق بى‏نياز مى‏سازد.. حال پرسش آن است كه دل بستن و اعتقاد به گزاره‏هاى صرفاً معقول، كه چه بسا بسيارى از آنها در عالم واقع، كاذب و نادرست باشد، آيا دست كم روح حقيقت جوى آنها را اقناع مى‏كند !

اسلاید 17: 3.لوازم اين ايمان 3-2.بر اساس اين رويکرد ديندارى در عصرهاى مختلف در هر عصرى مضمونى پيدا مى‏كند.الف) نقد ايمان ناواقع‌گرا3-1.معنويّت نوين عنصر نقد و شك را در ايمان دخيل مي‌داند.

اسلاید 18: 1.عدم تلازم مدرنيته با استدلالب) نقد تعبد گريزي و قداست زدايي انسان مدرن هميشه اهل استدلال نيست زيرا وي نيز در امور عاطفي و ارادي و حتي بعضا عقيدتي خويش بر اساس دليل حرکت نمي‌کند.

اسلاید 19: ب) نقد تعبد گريزي و قداست زدايي2. عدم منافات تعبد با استدلال نگرش تعبدي و قداست‌گونه براي انبيا و ائمه بر پايه‌هاي عقلاني و معرفتي بنا نهاده شده است.

اسلاید 20: ج) نقد اينجايي و اکنوني زيستن-1- اين مؤلفه بيان ديگري از آزمون‌پذيري دنيوي بوده که مبتني بر تفکر پوزيتويستي است و بر اين باور است که درستى يا نادرستى و نيز کارآمدي و يا ناکارآمدي يك گزاره را، تجربه تعيين مى‏كند . در جاي خود اين انديشه به تفصيل نقد شده است.

اسلاید 21: ج) نقد اينجايي و اکنوني زيستن2. ناکارآمد در ايجاد رضايت باطنمعنويت مدرن مدعي است که در جهت رفع درد و رنجهاي بشري گام برمي‌دارد و لکن بشر دغدغه‌هايي دارد که معنويّت نمي‌تواند در جهت التيام آنان گام درستي بردارد. يکي از اين نمونه ها، عطش جاودانگي است که والاترين آرزوي بشر است. معنويتي که بر اين‌جايي واکنوني بودن تأکيد مي کند و معاد و آخرت از نظر او مسکوت است، آيا مي تواند از عهدة حل اين معما ومشکل برآيد ؟ ترديدي نيست که راهکار اين مشکله، صرفاً توجه به جاودانگي روح و حيات اخروي انسان است که از رهگذر اعتقاد به خدا حاصل مي‌آيد؛ امري که معنويّت نسبت به آن لا اقتضاست.

اسلاید 22: د) وامداري معنويت نسبت به دينمعنويّت را مي‌توان در بعد ويژگيهاي اخلاقي و عاطفي ـ نفساني، صائب و بر حق دانست . حقيقت طلبي، جمال جويي ، خيرخواهي ، صداقت ، وحدت رفتار وگفتار ، فارغ بودن از داوري ديگران و بسياري از آموزه هاي اخلاقي معنويان همه و همه مقبول و مطلوبند و همين بُعد از معنويت است که چه در مقام نظر و چه در حيطة عمل جاذبه‌اي در افکنده و ذهنها و جانها را به سوي خويش رهنمون شده است . حال اگر منصفانه بنگريم ، آيا معنويّت در اين بعد وامدار دين نيست؟ آيا دعوت به اين اصول اخلاقي، ابتدا از لسان افرادي جز انبيايِ عظام و اولياي کرامِ اديان الهي به گوش رسيده است ؟.

اسلاید 23: ه)عرفانهاي بدلينمونه ها قالبها و روشها اوشوپائولو کوئيلواکنکاردالاي لامايعرفان سرخپوستيتي امساي بابافالون دافارام اللهيوگا ماجراجوييتکنولوژي ذهنرمان و قصه عشق درماني فيلم و کارتوناباحه گريانرژي درمانيعرفانهاي درويشي

اسلاید 24: شاخصه‌هاي عرفانهاي کاذب

اسلاید 25:

اسلاید 26: پیشنهاد موضوع

اسلاید 27: آزمون پذيري آموزه‌هاي دينينقش شريعت و فقه در سعادت و معنويت بررسي و نقد ميزان کاميابي عرفان بودايي بازشناسي نظام معنوي دين و عرضه روزآمد آنبررسی تطبيقي چيستي رنج و راه درمان آن در اسلام و عرفانهاي وارداتي