گفتمان ها و جریان های فکری و فرهنگی در مسیر تمدن اسلامی

گفتمان ها و جریان های فکری و فرهنگی در مسیر تمدن اسلامی

اسلاید 1: گفتمان ها و جریان های فکری و فرهنگیدر مسیر تمدن اسلامیبسم الله الرحمن الرحيمتهیه و تدوین: ایرج فرامرزی

اسلاید 2: مجموعه انديشه‏هاي نظام‏مند و كارآمد، ناظر به هدايت اجتماعي. شامل سه لايه انديشه‏هاي بنيادي، راهبردي و كاربردي مفاهیم، واژه‌ها و نشانه‌هایی که در پیوند باهم، مجموعه‌ای معنادار را می‌آفرینند،این نشانه‌ها و مفاهیم، مولفه های شناوری هستند که در اطراف یک دال مرکزی (مولفه اصلی) سامان‌دهی و مفصل بندی شده گفتمان را شکل می دهند. دال مرکزی : دال مرکزی (مرکز ثقل) نشانه‌ای است که دیگر نشانه‌ها در پیوند با آن معنا و مفهوم پیدا می‌کنندگفتمان

اسلاید 3: دال مرکزی و نشانه‌های گفتمان غربی: در بینش غربی دال‌هایی همچون آزادی بیان، انتخابات ، مشارکت سیاسی، دموکراسی، پلورالیسم، نسبی‌گرایی و ... در پیوند با دال مرکزی که همان لیبرال دموکراسی یا آزادی است، معنا می‌یابند. دال مرکزی نشانه‌های گفتمان اسلام فقاهتی: در اسلام سیاسی فقاهتی دال‌ها و مفاهیمی مانند مردم، عدالت، سیاست، حکومت، فقه، روحانیت و... در کنار دال مرکزی ولایت یا ولایت‌فقیه معنا می‌یابند. دال مرکزی گفتمان غربی و اسلامی

اسلاید 4: تعریف جریانحرکت ها و اندیشه های سیاسی اجتماعی زمانی به جریان تبدیل می شوند سه ويژگي داشته باشد.«برخورداري از گفتمان» «دارای پشتوانه تئوريك» «داری زمينه اجتماعي» دارای طرفدار در اقشار مختلف جامعه بوده و بتواند اهداف عيني اجتماعي تعقيب کند.موضوع بحث در جریان شناسی فکری شناخت فرآيند شكل‌گيري يك انديشه، به همراه بررسي مباني فكري، اعتقادي و ديدگاه‌هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي آنها شناخت احزاب، گروه‌ها و جناح‌هاي سياسي كه داراي همسويي در مواضع، رويكردها و گفتمان‌ها باشند.جریان و جریان شناسی

اسلاید 5: 1ـ فهم درست و واقع بینانه از جريانهاي فکری موثّر در گفتمان سياسي، فرهنگي و چالش ها وآسيب ها (تشخيص درست دوستان از دشمنان)2ـ روشن شدن خلاء ها وآسيب هاي فکری جريانهای موثر و موضع گيري صحيح و آگاه سازي ديگران 3ـ داوري و سنجش واقع بينانه و ارائه تصويري روشن از چشم انداز آينده تحولات فكري درگفتمان انقلاب اسلامي4ـ مقابله با جريانهاي فكري مردود و دنبال كردن جريانهاي فكري داراي راهبرد و استراتژي فرهنگي مبتنی بر گفتمان انقلاب و امام و رهبری5- تبیین و تحلیل صحیح فرهنگی مرزبندی های موجود (تعيين نوع مواجهه و موضع‌گيري مناسب در برخورد با جريانات سياسي)ضررورت و هدف جریان شناسی فکری

اسلاید 6: وَلاَ يَحْمِلُ هذَا الْعَلَمَ إِلاَّ أَهْلُ الْبَصَرِ والصَّبْرِ وَالْعِلْمِ بِمَواضِعِ الحَقِ اين پرچم ‏را جز افراد بينا، با استقامت و آگاه به موارد حق به دوش نمى‏كشند(نهج البلاغه خطبه 173)«علي العاقل ان يکون عارفاً بزمانه» برهرخردمند لازم است زمان خويش رابشناسد.(اصول‌الکافي، باب الصمت و حفظ اللسان)«العالم بزمانه لا‌ تهجم عليه اللوابس» هرکس عالم به زمانش باشد مورد هجوم حوادث ناگوار  واشتباهات قرار نمي گيرد.(اصول الکافي، باب العقل و الجهل)بصیرت از نگاه علی (ع)

اسلاید 7: دستيابي به تمدن اسلامي درعرصه جهانی متناسب با فضاي دنياي امروز امام خميني (ره) «انتظار فرج انتظار قدرت اسلام است و ما بايد كوشش كنيم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پيدا كند و مقدمات ظهور انشاء الله تهيه شود» مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)خطي كه نظام اسلامي ترسيم مي كند؛ خط رسيدن به تمدن اسلامي است. براي ايجاد يك تمدن اسلامي – مانند هر تمدن ديگر- دو عنصر اساسي لازم است: يكي «توليد فكر» دوم «پرورش انسان». «سرنوشت حتمي عبارت از اين است كه تمدن اسلامي يك بار ديگر بر مجموعه عظيمي از دنيا پرتو خود را بگستراند. خطي كه نظام اسلامي ترسيم مي‌كند خط رسيدن به تمدن اسلامي است. » اهداف کلان و متعالی گفتمان انقلاب اسلامی

اسلاید 8: چگونه میتوان گفتمان انقلاب را دنبال و تمدن اسلامی را در برابر تمدن غرب محقق نمود و چگونه باید با گفتمان رقیب مواجهه کرد؟آيا مي‏توان در فرايند توسعه كشور از «علوم، ساختارها، و محصولات» مدرنيته استفاده نمود؟سؤال اصلي جهت مهندسی تمدن اسلامی و سازندگي كشور1- اسلام و گستره دین2-تعریف از غرب و تمدن غرب و علم3-انقلاب اسلامی و مأموریت آن4-دشمن شناسی و نوع مواجهه با دشمن5-ساخت ایران و الگوی پیشرفتتفاوت اندیشه و موضعگیری گفتمان موجود

اسلاید 9: اختلاف دو فكر و دو قرائت از حكومت دو قرائت از مأموريت انقلاب اسلامي، دو قرائت از بازسازي كشور، دو قرائت از موازنه قدرت در جهان و دو قرائت از نحوه‌ تعامل با قدرتهاي جهاني است. این چالشهاي فكري و فرهنگي وقتی با هويت و شخصيت افراد ترکیب می گردد به اختلاف در موضع گيري تبدیل می شود. نتیجه تفاوت و اختلاف، در اندیشه و موضع گیری

اسلاید 10: گفتمان مطرح در جامعه ایرانالف) گفتمان اصول‏گرايي: تمدن گرایي اسلاميسنتی: جامعه روحانیت، پیروان خط امام و رهبری، شورای هماهنگی نیرو های انقلاب تحول خواه؛ آباد گران، آباد گران ایران اسلامی، جمعیت ایثارگران اصولگرایان اصلاح طلب جبهه پایداریب) اصلاح طلبانگفتمان تجددگرايي اسلامی( مدرنیته اسلامی): کارگزاران،حزب اعتدال و توسعهگفتمان تجدد گرايي(سکولارهای مسلمان): دفتر تحکیم،سازمان مجاهدین و حزب مشارکت نهضت آزادی،اعتدال ملی مذهبی،حلقه ایران فردا،پیام هاجر،جنبش مسلمان مبارز،تحکیم شاخه علامه)

اسلاید 11: گفتمان تجدد گرايي اسلامي(گفتمان سازندگی)دخالت اسلام در حيات اجتماعي را قبول دارند اما معتقد به عبور از تمدن غرب و ایجاد یک تمدن جهاني بر مبنای اسلام و در مقابل تمدن غرب نیستند بلکه معتقد به تعامل با آن از طریق تركيب سازي مكتب اسلام با مدرنیته و تمدن غرب و تعبیه ارزشهاي اسلامي در این تمدن و جمع میان ارزش های اسلامی و ره آوردهای مثبت تجدد می باشند

اسلاید 12: اعتقاد به اسلام و حکومت اسلامی در شکل حد وسطعدم اعتقاد به حکومت اسلامی حداکثری که مستلزم تمدن جدید مبتنی بر فرهنگ جدید و در مقیاس جهانی همراه با تکنولوژی و ساختارهای جدید باشد.تایید ارزش‏ها و افكار مکاتب بشريلوازم این نگاهجمع دین و مدرنیتهعدم وجود نگاه تمدن گرا و آرمان گرا عدم تکاپو برای تولید علم دینی و پیگیری تمدن دینیعدم همراهی کامل با مدیریت دینی جامعه و ولایت فقیه (تولی سیاسی)نگاه گفتمان تجددگرای اسلامی به دین(گفتمان سازندگی)

اسلاید 13: تمدن غرب را فاقد اخلاق و معنويت صحيح مي‌دانند.اعتقاد به علم مدرن و فناوري‌هاي غربپذیرش ساختارهاي تمدني و الگوهاي كلان و عقلانیت غربعدم نگاه سيستمي و عميق به غرب.عدم ملاحظه سياست، فرهنگ و اقتصاد در هم تنيده غرب بر مبناي يك ايدئولوژي واحدنگاه تفکیکی و تجزیه پذیر به مدرنیتهعدم مشاهده جريان ارزشها، اخلاق و ايدئولوژي غرب در ساختار، تكنولوژي، دانش و مدیریت غرب و عقلانيت آننگاه تجدد گرایان اسلامی به غرب(گفتمان سازندگی)

اسلاید 14: اعتقاد به انقلاب اسلامي به عنوان یک انقلاب فراملیّ و ضد استعماری. مأموریت انقلاب اسلامی در داخل ایجاد رفاه و تقویت جمهوری اسلامیماموریت انقلاب در خارج تغییر موازنه به نفع اسلام و انقلاباز طریق تعامل و در همکاری با غرب، و نه مبارزه با آن.نگاه جریان مدرنیته اسلامی به انقلاب(گفتمان سازندگی)

اسلاید 15: اعتقاد به وجود دشمنی از سوی جبهه استکبار جهانی و نظام سرمایه داری غربپرهیز از درگیری و رویارویی با دشمن در دستیابی به اهداف و تحقق رشد و توسعهتغییر موازنه در تعامل و همکاری با غرب، و نه مبارزه با آنبه رسمیت شناختن تکنولوژی و عقلانیت برتر غربتعامل با غرب برای ساخت یک ایران آباد مذهبیتعامل، گفت وگو، مذاکره، مصالحه، چانه زنی و کوتاه آمدن برای حفظ امنیت ملیدشمن شناسی در جریان مدرنیته اسلامی

اسلاید 16: - ایجاد یک الگو از نوع ژاپن اسلامی- با شاخصه های پیشرفت و توسعه ژاپن - توأم با اخلاق و معنویت اسلامی.آقای هاشمی راه رسیدن به این عظمت را همان ابزار توسعه مدرن غربی میداند و می خواهد با ابزار کاملا غربی در برابر غرب بایستد و این تناقض است چون مطالعات جامعه شناسان نشان داده است که هر چه ایشان بیشتر کشور را به سمت مدرنیته سوق داد، ارزشها و آرمانهای انقلابی در جامعه کم رنگ و کمرنگ تر شد.(ر.ک توسعه و تضاد، فرامرز رفیع پور)الگوی پیشرفت از نگاه مدرنیته اسلامی

اسلاید 17: 1) عدم شناخت دقيق دين اسلام و جامعيت آن 2) نگاه غلط بخشي به توسعه وامكان استفاده از الگوهاي غربي در توسعه اقتصادي (لزوم نگاه بعدي به توسعه)3) عدم شناخت دقيق تجدد.4) ارائه راهکارها و الگوهاي مشترك در بازسازی و توسعه با سكولاريست‌ها به دلیل مبانی فکری خود 5) توجه بیش از حد به توسعه در معنای جهانی آن (در حد تامین اجتماعی معمول در جهان برای کاهش خطر شکل گیری جنبشهای اجتماعی بر ضد نظام طبقاتی وحشتناک غرب)6) التقاطی بودن این تفکر و محروم بودن از مقیاس تحلیل تمدنی7) عدم ملاحظه تقابل بین اسلام و کفر و نیز تقابل انقلاب اسلامی و دنیای مدرن، در حد یک نزاع تمدنی. نقد گفتمان مدرنیته اسلامی (سازندگی)

اسلاید 18: عدم اعتقاد به حکومت و تمدن اسلامیاسلام دینی فردی بوده و نمی تواند نقشی در مسائل اجتماعی ایفا کند محور یت مبانی غرب و تلاش برای تغییر در اندیشه‌های نظام اسلامیگفتمان مرکزی،لیبرالیسم (اباحه گری) با نمادها، دمکراسی، آزادی، حقوق بشر مبتنی بر اومانیسم، پلورالیزم و کثرت گرایی دینیمفاهیم و مؤلفه ها:الف: اومانیسم ( انسان محوری در مقابل خدا محوری)ب: راسیونالیسم ( عقلانیت خود بنیاد در مقابل عقلانیت متعبد اجتهادی)ج: سکولاریسم (عرفی گرایی و نفی قدسیت و دین زدایی از عرصه حیات اجتماعی در مقابل اندیشه جامعه و حکومت دینی) نگاه گفتمان تجددگرا (غرب و مدرنیته)

اسلاید 19: این گفتمان بر سویه‌های سیاسی و اندیشه‌ای تمدن غربی تأکیدمی‌کنددرگیری با گفتمان اصلی انقلاب اسلامی: با گفتمان اسلام سیاسی مبتنی بر ولایت‌فقیه درگیر و به دنبال شکل‌دهی زنجیره گفتمانی خود با دال مرکزی آزادی لیبرالی استترویج آزادی لیبرالی در کنار دال مرکزی ولایت‌فقیه و اسلام فقاهتی: این آزادی از نوع لیبرال دموکراسی بود که به سایر مفاهیم و نشانه‌ها معنا و مفهوم می‌داد و آن زنجیره هم ارزی را حول خود مفصل‌بندی می‌کرد.اعتقادی به دشمنی آمریکا و غرب نداشته و مبارزه با استکبار ندارد.دشمنی آمریکا را توهم می داند و توهم توطئه می شماردانقلاب اسلامی را تمام شده می داند و خواهان تعامل با جهان استایران تنها با الگوی غربی ساخت و تکنولوژی غربی پیشرفت می کندنگاه تجدد گرایان غربی(گفتمان اصلاحات)

اسلاید 20: - تقابل در هدف محوری: (جهانی معنوی و جهانی سازی مادی) تقابل گفتمان انقلاب اسلامی با لیبرالیسم و سکولاریسم حاکم بر غرب ادعای انقلاب اسلامی: ارمغان «رفاه و سعادت» و «پیشرفت و عدالت» توأمان تأمین آزادی، امنیت و کرامت انسانی از گذرگاه اخلاق، معنویت و عدالتتجدد گرایی پیشرفت و توسعه را بر مبنای لیبرالیسم دنبال می کندنقد گفتمان غرب و مدرنیته

اسلاید 21: رهبري دين و هدايت آسماني و آهنگ توحيد و بندگی بايد همه حوزه هاي زندگي بشر از جمله تكامل اجتماعي او را دربر بگيرد.اعتقاد به مدنیت و‌ ایجاد تمدنی جدید مبتنی بر فرهنگ، معنویت، اخلاق و ایدئولوژی اسلامدنبال نمودن یک تحول فرا تمدني و تغییر كل جامعه جهاني و حرکت به سمت عصر ظهوردر پی حضور و اتصال تمامی حوزه­هاي حيات اجتماعی بشر و همه لایه های اراده بشر به توحید و بندگی خداي متعالبه دنبال عدالت و ارزشهای اسلام در مدیریت اجتماعی و نیز توسعه و تکامل انقلاب به شکل حداکثریانقلاب اسلامی و تکامل آن در تضاد با مسیر تمدن غربی است و نابودی نظام سرمایه داری تنها راه ادامه بقای انقلاب اسلامیدر پی ايجاد تمدن ديني در مقياس ملي و جهاني با تمام لوازم تمدنيشاخصه ها ی گفتمان اصول‏گرايي (تمدن گرايي اسلامي)

اسلاید 22: 1- اسلام یک دین حداکثری و حکومت، حکم اولی اسلام و مطلقه است.2- قائل به ولایت کلی مطلقه برای معصوم (علیه السلام) و ولایت مفوّضه مطلقه (اجتماعی) برای فقیه3- خلاصه نکردن اسلام در شریعت و ملاحظه ظاهر ،باطن و سرّ دین (توحید – ولایت – شریعت) منحصر نشدن تحقق اسلام به جریان و اجرای شریعت، بلکه علاوه بر آن، به تحقق خلافت الهی و اسلامی شدن مدیریت جامعه4- اسلام واجد شرایط و ظرفيت رهبري و هدایت جامعة بشري در همه ابعاد و تنها راه سعادت بشریاسلام از منظر گفتمان تمدن گرایی اسلامی

اسلاید 23: 5- اعتقاد به «كارآمدي» و «جامعيت» اسلام و امكان تحقق آن در عرصه حيات اجتماعي و ایجاد یک تمدن فراگیر در جهان6- اعتقاد به «دولت ديني حداكثري» به معنای مديريت و سرپرستي جامعه و پیوند معیشت و سعادت بر اساس حضور حداكثري دين است.(نفی نگاه بسیط به حکومت)7- به دنبال طراحی فضاي مدنيّت، شکل گیری هويّت اجتماعي و فرم دادن ساختارها و مظاهر اجتماعي مبتني بر اسلام و هويّت اسلامي8- اعتقاد به جریان اجتهاد شیعیاسلام از منظر گفتمان تمدن گرایی اسلامی

اسلاید 24: «حکومت در نظر مجتهد واقعی فلسفه عملی تمامی فقه در تمامی زوایای زندگی بشریت است،حکومت نشان دهنده جنبه عملی فقیه در بر خورد با تمامی معضلات اجتماعی و سیاسی و نظامی و فرهنگی است. فقه تئوری واقعی و کامل اداره انسان از گهواره تا گور است.» صحیفه نور: ج21 ص:98«حکومت شعبه ای از ولایت مطلقه رسول الله است، یکی از احکام اولیه اسلام است و مقدم بر تمام احکام اولیه،حتی نماز و روزه و حج است..» حقیقت اسلام همان حکومت با تمامی شونات است و احکام بخشی از اسلام هستند. صحیفه نور: ج20، ص:170حکومت از منظر امام خمینی

اسلاید 25: 1- باطل دانستن کلّیت جریان غرب و جهت کلّی این تمدن2- ملاحظه تمدن غرب به صورت یک منظومه و سیستم و دارای لایه‌های عمیق(يك مجموعه‌ي به هم پيوسته‌ ومبتني بر بنيان مادي و غیر قابل تجزیه)3- خلاء غرب از مفاهیم و تعالیم انبیاء الهی 4- انسان مداری در تقابل با خدا مداری روح و لایه باطنی تجددنگاه طرفداران تمدن اسلامی نسبت به غرب و مدرنیته

اسلاید 26: يك حركت بالقوه و داراي شتاب به سمت ايجاد يك تمدن فراگير جهاني1- منحصر نبودن انقلاب اسلامی در حد یک انقلاب ضد استبدادی و ضد استعماری2- انقلاب اسلامی یک انقلاب معنوی و اسلامی و جوشیده از متن حقیقت هستی و لایه های باطنی عالم و اراده اولیاء الهی3- دارای یک مأموریت فرا ملی و تاريخي و جهاني برای تغییر مدیریت جامعه‌ي جهانی در مقياس تحوّلات تاريخي4- احیاء عزت و هویت اسلامیانقلاب اسلامی از نگاه گفتمان تمدن گرایی اسلامی

اسلاید 27: 1- نگاه منفی به قدرت های بزرگ و استعماری دانستن آنها2- آنان را دشمن اسلام و انقلاب قلمداد کردن3- ضرورت تحول همه اركان تمدن مادی از بستر درگيري و مقاومت4- ، خطرپذیری، شهادت طلبی و فداکاری، ساز و کار این مبارزه همه جانبه نرم و سخت و تغییر موازنه‌ي قدرت به نفع اسلامدشمن شناسی و چگونگی مواجهه با دشمن

اسلاید 28: 5- احیاء رویکرد تمدن اسلامی و به چالش کشیدن هویت تمدن غربی6- ایجاد بیداری معنوی جهانی از سنخ توحید و گرایش جهانی به معنویت7- به دنبال تعريفي جديد براي جريان قدرت، اطلاع و ثروت در مقياس جهاني و بين المللي8- مقدمه سازی برای ظهورانقلاب اسلامی از نگاه گفتمان تمدن گرایی اسلامی

اسلاید 29: تمایز بیشتر با گذشت زمان: با گذشت زمان مرزهاي اين سه تفكر ازیکدیگر متمايزتر شده و هر چه انقلاب اسلامي به سمت ايجاد يك نظام روشن براي اداره‌ي جامعه پيش مي‌رود تفاوت اين سه نظريه‌ آشكارتر مي‌شود.نگاه متفاوت برنامه ریزی و تعامل با جهان: اين جریان ها به دليل وجود اختلاف در الگوهاي پيشرفت، در برنامه‌ريزي و تعاملات جهاني نگاه‌هاي متفاوتي دارند.تفاوت و تمایز گرایشها

اسلاید 30: «ما اين واقعيت و حقيقت را در سياست خارجي و بين‌الملل اسلامي مان بارها اعلام نموده‌ايم كه درصدد گسترش نفوذ اسلام در جهان و كم كردن سلطة جهان‌خواران بوده و هستيم حال اگر نوكران آمريكا نام اين سياست را توسعه طلبي و تفكر تشكيل امپراطوري بزرگ مي‌گذارند، از آن باكي نداريم و استقبال مي‌كنيم. «ما در صدد خشکاندن ریشه های فاسد صهیونیزم , سرمایه داری و کمونیزم هستیم , ما تصمیم گرفته ایم به لطف و عنایت خداوند بزرگ نظام هایی را که بر این سه پایه استوارند نابود کنیم و نظام اسلام رسول الله (ص) را در جهان استکبار ترویج نماییم و دیر یا زود ملت های در بند شاهد آن خواهند بود.»   «تا قطع تمام وابستگيها به تمام ابرقدرتهاي شرق و غرب، مبارزات آشتي ناپذير ملت ما عليه مستكبرين ادامه دارد. همه مي‌دانيم كه جهان اسلام در انتظار به ثمر رسيدن كامل انقلاب ماست، ما از تمام كشورهاي زير سلطه براي به دست آوردن آزادي و استقلال كاملاً پشتيباني مي‌نماييم و به آنان صريحاً مي‌گوييم كه حق گرفتني است، قيام كنيد وابرقدرتها را از صحنه تاريخ و روزگار براندازيد». ‌اهداف متعالی انقلاب ازمنظر حضرت امام خمینی(ره)

اسلاید 31: ملت ایران به فضل پروردگار با هدایت الهی با کمکهای معنوی غیبی وبا ادعیه زاکیه و هدایتهای معنوی ولی الله الاعظم ارواحناه فداه خواهد توانست تمدن اسلامی را بار دیگر در عالم سربلند کند وکاخ با عظمت تمدن اسلامی را برافراشته نماید. این آینده قطعی شماست. جوانان خودشان را برای این حرکت عظیم آماده کنند. نیروهای مؤمن و مخلص این را هدف قرار دهند. ( روزنامه خراسان 7/مرداد/89). افق نگاه امام خامنه ای در اهداف انقلاب