آموزش مهندسی در ایران: مسائل و راه حل‌ها

آموزش مهندسی در ایران: مسائل و راه حل‌ها

اسلاید 1: آموزش مهندسی در ایران: مسائل و راه حل ها دکتر جعفر توفیقی عضو انجمن آموزش مهندسی و رییس جمعیت توسعه علمی ایران دکتر یعقوب انتظاری عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالیمیزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفیپردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران93/03/29

اسلاید 2: طرح مسأله93/03/29بیکاری بالای مهندسانمسائل مطرح در رابطه با آموزش مهندسی در ایرانبهره وری پایین در مقایسه با کشورهای دیگرضعف خلاقیت تکنولوژیکضعف یادگیری تکنولوژیکضعف ابتکار و نوآوری تکنولوژیک ضعف کارآفرینی تکنولوژیک18.6درصد طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390آلمانتركيه ايرانشاخص4261130رتبه بهره وری نیروی کار13421ثبت داخلی اختراع37115125جذب دانش242964نفوذ دانش165674سرمایه گذاری خطر پذیرWEF,2013INSEAD and WIPO(2013).The Global Innovation Index 2013میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 2

اسلاید 3: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران93/03/29مسائل آموزش مهندسی در ایران از کجا نشأت می گیرد؟از جانب نظام آموزش عالیاز جانب صنعت و نظام اقتصادیاز جانب هر دو بخشی نگری به آموزش مهندسیجامع و یکپارچه نگریاز جانب عوامل متنوعمیزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 3

اسلاید 4: ضرورت نگرش جامع و یکپارچه به خاستگاه مسائل آموزش عالی 93/03/29در حال حاضر سیاست گذاران کلان اقتصادی مسائل آموزش مهندسی را از جانب نظام آموزش عالی می دانند و راه حل را در آن جستجو می کنند. در حالی که با نگاه جزئی، بخشی و موضعی نه می توان مسائل را شناخت و نه می توان آنها را حل کرد؛ باید جامع و یکپارچه به این مسائل نگریست.بنابراین، لازم است در تحلیل مسائل آموزش مهندسی حداقل نظام اقتصادی و تعامل آن با نظام آموزش عالی را در نظر گرفت.در ادامه خاستگاه های اصلی مسائل آموزش مهندسی در ایران بررسی می شود. میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 4

اسلاید 5: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام اقتصادی1-پایین بودن سطح تقاضای اقتصاد برای دانش و کار مهندسان به دلیل ضعف رقابت و تولیداقتصاد آلماناقتصاد ترکیه اقتصاد ایرانشاخص(در بین 148 کشور)82.375.276.4جمعيت3400.6794.5548.9توليد ناخالص داخلي(ميليارد دلار)41513106097211توليد ناخالص داخلي سرانه(دلار)3/851/351/2سهم از اقتصاد جهانی44482رتبه رقابت پذیری جهانی 1015121رتبه شدت رقابت محلی456128رتبه کیفیت عرضه محلی کالا و خدماتWEF,201393/03/295میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 6: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام اقتصادی93/03/29اقتصاد آلماناقتصاد ترکیه اقتصاد ایرانشاخص( در بین 142 کشور)367683رتبه اشتغال دانش بر3281107رنبه دانشکاران83759رتبه تحقیق و توسعه انجام شده بوسیله بخش تجاری73151رتبه تحقیق و توسعه تأمین مالی شده بوسیله بخش تجاری2-دانش بری پایین نظام اقتصادیINSEAD and WIPO(2013).The Global Innovation Index 20136میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 7: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام اقتصادی3-عدم توانایی نظام اقتصادی در مدیریت و تخصیص بهینه منابع انسانی آلمانتركيه ايرانشاخص(در بین 148 کشور)1966127رتبه مدیریت منابع انسانی978131رتبه توانایی در حفظ استعداد2089145رتبه توانایی در جذب استعدادWEF,201393/03/297میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 8: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام اقتصادی4-ضعف نظام اقتصادی در نوآوری و توسعه فناوریلازم به ذکر است که در فرایند تولید ، سرمایه انسانی و فناوری مکمل یکدیگر هستندآلمانتركيه ايرانشاخص1458116رتبه آمادگی تکنولوژیک1342121رتبه موجودی آخرین تکنولوژی1637120رتبه جذب تکنولوژی در سطح بنگاه95390رتبه همکاری دانشگاه-صنعت در تحقیق و توسعهWEF,201393/03/29آلمانترکیهایرانشاخص(در 142 کشور)1563113رتبه نوآوری1053120 رتبه ستانده نوآوری2081107رتبه نهاده نوآوری4029107رتبه کارایی نوآوریINSEAD and WIPO(2013).The Global Innovation Index 20138میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 9: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام اقتصادی5-ضعف منابع مالی کارآفرینی مبتنی بر دانش در نظام اقتصادیلازم به ذکر است که بدون کارآفرینی مبتنی بر دانش اشتغال اثربخش مهندسان امکان پذیر نیست. کارآفرینی مبتنی بر دانش نیز بدون منابع مالی امکان پذیر نیست.آلمانترکیهایرانشاخص(در بین 148 کشور)1728137در دسترس بودن منابع مالی2028135قیمت خدمات مالی343686تامین مالی از طریق بازار سهم محلی4652148سهولت دسترسی به وام ها3383139در دسترس بودن سرمایه خطر پذیر6420121سلامت بانک ها373482مقررات مبادلات اوراق بهادارWEF,201393/03/299میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 10: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام آموزش عالی6- ضعف اشتغال پذیری در برنامه های آموزشی و درسی رشته های فنی و مهندسی بخش قابل توجهی از برنامه های درسی رشته های فنی و مهندسی نظری و عمومی استجای برنامه هایی برای توسعه مهارت های اقتصادی و اجتماعی مانند ارتباطات مؤثر اجتماعی، کارآفرینی، کارتیمی، مدیریت، مسئولیت پذیری، حفاظت از محیط زیست و غیره خالی است. سیکل مهندسی(درک، طراحی، اجرا و عملیات ) در برنامه های درسی تخصصی کامل نیست.برنامه های درسی و آموزشی از پویایی کافی برخوردار نیستند.10میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 93/03/29

اسلاید 11: خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران: نظام اجتماعی و نظام آموزش عالی7-ضعف تعامل و عدم هماهنگی بازار کار مهندسان و آموزش مهندسیلازم به ذکر است که فراهم سازی و نشر چنین اطلاعاتی وظیفه دولت است.7-1.به دلیل طولانی بودن مدت زمان تحصیل 7-2.به دلیل نداشتن اطلاعات کافی توسط متقاضیان تحصیل و برنامه ریزان آموزش عالی7-3.تقاضای آموزش مهندسی علاوه بر دلایل اقتصادی، دلایل اجتماعی و فرهنکی نیز داردمحمدی روزبهانی و طارمی(1384)-دستیابی به منزلت اجتماعی بالاتر-گریز از بیکاری با تحصیلات متوسطه و خدمت سربازی-دسترسی به محیط اجتماعی دانشگاه-علاقه به رشته تحصیلیاسدبیگی، نادری و انتظاری(1392)11میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 93/03/29

اسلاید 12: ضعف تعامل و هماهنگی آموزش عالی و نظام اقتصادی به دلیل فقدان اطلاعات و انگیزش غیراقتصادیمؤسسات آموزش عالی:عرضه خدمات آموزش مهندسیعرضه کار توسط مهندسانصنعت:تقاضا برای کار مهندسانجمعیت با مدرک متوسطه ریاضی:تقاضای آموزش مهندسی بازار خدمات آموزش مهندسیبازار کار مهندسان خدمات آموزشیهزینهکارمهندسیدستمزداطلاعات از بازار کاراطلاعات از بازار کارضعف تعامل و هماهنگیجمعیت مهندسان93/03/2912میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 13: تقاضای آموزش مهندسی: تعداد شرکت کنندگان در گروه ریاضی آزمون سراسری93/03/2913میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 14: ضعف تعامل و هماهنگی بازارآموزش عالی و بازار کار مهندسان93/03/29در دو دهه گذشته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تلاش کرده اند به تقاضای اجتماعی پاسخ دهند. بنابراین، در بین این بازارها تعادل بر قرار نیست: در حالی که 18.6درصد از مهندسان بیکارند، تقاضای زیادی برای آموزش مهندسی وجود دارد.بخشی از آن توسط دانشگاه های دولتی و بخش دیگر توسط دانشگاه های غیر دولتی پاسخ داده شده است. بطوری که امروزه تقریباً تقاضای آموزش مهندسی معادل عرضه آموزش مهندسی است. 14میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 15: عرضه آموزش مهندسی: تعداد دانشجویان فنی و مهندسی در مؤسسات دولتی و غیر دولتیبرنامه اولبرنامه دومبرنامه سومبرنامه چهارممؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آمورش عالی،139393/03/29برنامه پنجم15میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 16: مقایسه وضعیت آموزش مهندسی ایران با ترکیه و آلمان در 201193/03/29WEF,201316میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 17: عرضه آموزش مهندسی: تغییرات سهم دانشجویان رشته های فنی و مهندسی از کل دانشجویان آموزش عالی93/03/2917میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 18: عوامل مؤثر بر افزایش عرضه خدمات آموزش مهندسی توسط دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی1-فشار تقاضای اجتماعی در سه دهه گذشته2-پیگیری هدف توسعه صنعتی در سه دهه گذشته3- ارتقاء سطح توسعه انسانی در کشور در دو دهه اخیر4-پیگیری هدف توسعه دانش بنیان در دهه اخیر5-پیگیری اهداف سند چشم انداز در دهه اخیر93/03/2918میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 19: دلایل عدم تطبیق تخصص مهندسان با نیازی های تخصصی شغل های مهندسی1- ضعف تکنولوژیک در صنایع ایران 2-دانش بری پایین فعالیت های صنعتی در ایران3- انعطاف ناپذیری برنامه های درسی به دلیل عدم استقلال دانشگاه ها4- عدم آگاهی برنامه ریزان آموزش مهندسی از نیازهای تخصصی شغل ها93/03/29علاوه بر عدم تطبیق کمی، بررسی ها ی اولیه نشان می دهد دانش و تخصص مهندسان با نیاز شغل های مهندسی به دانش و تخصص نیز منطبق نیست و آموزش بیش از اندازه و کمتر از اندازه وجود دارد.19میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 20: چالش های آینده برای آموزش مهندسی در ایران1- پیشرفت نمایی در دانش، ابزار، ارتباطات و امكانات محاسباتي در سطح جهان به کندی وارد صنایع ایران می شوند2-تغييرات جهاني سريع در فناوري ها ی جدید به کندی وارد فعالیت های اقتصادی می شوند3- افزایش تصاعدی رقابت صنعتی در سطح جهان بر پایه نوآوری و کیفیت4-نیاز فزاینده به نیروی کار خلاق به دلیل توسعه فناوری های هوشمند5- محیط کاری پبوسته متغییر است که نیازمندکسب توانایی یادگیری سریع و پیوسته توسط مهندسان است93/03/2920میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 21: چالش های پیش روی دانشکده های مهندسیفراهم سازی شایستگی هایی که افراد در آینده به عنوان کارآفرین و نیروی کار نیاز خواهند داشت.ایجاد انگیزه برای یادگیری مادام العمر و باز گشت به مؤسسات آموزشی جهت رفع نیازهای خود به دانش و مهارتبه کار گرفتن دانشجویان در تحقیقات و دانش پژوهیانگیزش استفاده از فناوری اطلاعات برای یادگیری بیشتر و بهترتبدیل دانش به نوآوریرساندن دانش فنی جدید به دانشجویان و مهندسانتوسعه مهارت های فراشناختی فرد: خلاقیت، روش یادگیری و حل مسأله93/03/2921میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 22: چالش های مهم برای سیاست گذاران آموزش مهندسی توسعه انگیزه یادگیری برای دانشجویان93/03/29توسعه انگیزه یادگیری برای مهندسانتوسعه تعامل بازارآموزش عالی و بازار کاراصلاح ماهیت آموزش مهندسی در راستای:22میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 1-رفع عدم تطبیق کمی و کیفی در بازار کار مهندسان2- توسعه یادگیری تکنولوژیک4-توسعه نوآوری تکنولوژیک3-توسعه خلاقیت تکنولوژیک5-توسعه کارآفرینی تکنولوژیک

اسلاید 23: راه حل بلند مدت: ساخت اقتصاد دانش همچنان که اشاره شد، مسائل اقتصاد آموزش مهندسی راه حل موضعی و ساده ندارد. راه حل مسائل آموزش مهندسی نگاه یکپارچه و جامع به مسائل و ساخت اقتصاد دانش است.اقتصاد دانش یک زیر نظامی از نظام اقتصادی است که تنها در یک فضای باز و دموکراتیک فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ساخته می شود و بالنده می گردد. اقتصاد دانش خود از چهار زیر نظام یعنی ، جامعه یادگیری، نوآوری، فناوری اطلاعات و رژیم نهادی و نظام انگیزشی تشکیل می شود.کانون جامعه یادگیری نظام آموزشی است.93/03/2923میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 24: وضعیت اقتصاد دانش ایران در مقایسه با ترکیه و آلمانآلمانترکیهایرانشاخص86994رتبه اقتصاد دانش 8.834.814.971-نمره توسعه دانش8.204.114.611-1.نمره آموزش9.115.835.021-2.نمره نوآوری9.174.505.281-3.نمره فناوری اطلاعات9.106.190.732-نمره رژیم نهادی و نظام انگیزشی(حکمرانی خوب)مشکل اصلی اقتصاد دانش ایران در مقایسه با ترکیه ابتدا «رژیم نهادی و نظام انگیزشی» و پس از آن نظام نوآوری است.Worldbank,2012عمده مسائل آموزش مهندسی در ایران از پایین بودن انگیزه برای یادگیری و یاد دهی ناشی می شود. 93/03/2924میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 25: راه حل میان مدت: اصلاح ماهیت آموزش مهندسی در جهت ساخت جامعه یادگیریتوسعه توانایی یادگیری تکنولوژیکتوسعه تعامل نظام آموزش مهندسی و نظام اشتغال مهندسانرفع عدم تطبیق های کمی و کیفی در بازارکارتوسعه بهره وری مهندسانتوسعه توانایی یادگیری تکنولوژیک از تعاملات بین المللیاصلاح ماهیت آموزش مهندسیتوسعه خلاقیت و نوآوری تکنولوزیکتوسعه صنایع دانش بنیانتوسعه توانایی یادگیری کارآفرینیتوسعه یادگیری بوسیله انجام و استفاده 93/03/2925میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 26: 93/03/29از توجه شما متشکریممیزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران

اسلاید 27: پیوست1:وضعیت بیکاری در بازارکار مهندسان-ایراننرخ بیکاری دانش آموختگان در سال 1390-طبق سرشماری 139093/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 27

اسلاید 28: پیوست2: سیاست های افزایش عرضه خدمات آموزش مهندسی در برنامه های توسعهبرنامه پنجمبرنامه چهارمبرنامه سومبرنامه دومبرنامه اولسیاست هابند ه- ماده 152بندح-3 تبصر6ايجاد و گسترش مراكز آموزش عالي در مناطق مختلف (بخصوص محروم)تبصر24سازماندهی سیاست گذاری و تفویض اختیار به مؤسسات آموزشی فنی و حرفه ایبند -ب -ماده‌ 50افزایش پوشش تحصیلی به30%بند ب- ماده 152‌تبصره 87تبصره 28تنوع بخشی به روش های پذیرش دانشجو در دانشگاه های دولتیخط مشی1-2-3 افزایش پذیرش غیر دولتی و کاهش پذیرش دولتی‌تبصره 36خط مشی 5خط مشی 5 - 1 - 6 تأمين نيروي انساني متخصص مورد نياز مناطق مختلف كشور خط مشی6 - 1 - 6 استفاده از فناوری پیشرفته در آموزش بند الف- ماده 50بند الف-ماده 152پذیرش دانشجو پولی توسط دستگاه های اجراییماده 55تبصر24گسترش آموزش علمی و کاریردیبند ب ماده 16گسترش تحصیلات تکمیلی93/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 28

اسلاید 29: پیوست3: عرضه خدمات آموزش عالی: مقایسه نرخ ناخالص ثبت نام آموزش عالی در سه کشورWorldbank,201493/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 29

اسلاید 30: عرضه آموزش مهندسی: سهم دانشجویان فنی و مهندسی از دانشجویان کل دوره هابرنامه اولبرنامه دومبرنامه سومبرنامه چهارم93/03/29برنامه پنجممیزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 30

اسلاید 31: عرضه آموزش مهندسی: دانشجویان فنی و مهندسی بر حسب مؤسسه آموزشی عالی93/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 31

اسلاید 32: عرضه خدمات آموزش مهندسی: مقایسه سهم دانشجویان رشته های مختف از کل دانشجویان در 201193/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 32

اسلاید 33: شاخص کیفیت: مقایسه نسبت دانشجو به کادر آموزشی در سه کشورWorldbank,201493/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 33

اسلاید 34: عرضه آموزش مهندسی: تعییرات سهم فارغ التحصیلی رشته های فنی و مهندسی از فارغ التحصیلان کل آموزش عالی93/03/29میزگرد آموزش مهندسی: گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی-پردیس دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه تهران 34