اختلالات ناشی از كمبود ید، پيشگيری و كنترل

صفحه 1:
اختلالات ناشي از کمبود ید. پيشگيري وکنترل دکتر زهرا عبداللهي مدي ركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت. درمان واموزش يزشكي 

صفحه 2:
ريزمغذ يها (75//ع|/؟1 7آلال/1/1501/) ‎ao‏ مقدار بسیارجزئی(میلی گرم و اجزای آن) مورد نياز هی شناد ‎٩‏ نقش موثر در اعمال حیاتی موجود زنده دارند. ٩عدم‏ دریافت آنها زندگی فرد و جامعه را در معرض خطرجدی قرار میدهد. 

صفحه 3:
FRopulation at Risk of Deficiency 

صفحه 4:
‎٩‏ شناخت[آبشر از آگواترلابه1000000اسالاقبل100امیگرددا 9 در سال ۱۸۱۳ با کشف ید توسط 01۲6۵015 س)از جلبک دریایی علت گواتر و کرتینیسم به کمبود ید نسبت داده شد. ‏© در سال ۱۸۳۲ کاربرد نمک ید دار برای درمان گواتر در آمریکای جنوبی پيشنهاد ‏0 ارتباط بين كواتر و كمبود يد در سال ۱۸۹۶ توسط 8211703 به اثبات رسید. ‎٩‏ طی سالهای ۱۹۱۵ و ۱۹۲۰ کاربرد وسیع نمک ید دار در اروپا و آمریکا منجر به کنترل موفقیت آمیز اختلالهای ناشی از کمبود ید گردید. 

صفحه 5:
دانش مربوط در زمینه پیشگیری و کنترل کمبود ید در نیمه دوم قرن بیستم حاصل شد. در اوایل قرن 21 کمبود ید بعنوان یک معضل قدیمی نوع بشر در بسیاری از نقاط دثیا تحت کنترل ذر آمد. گزارش ۷۷۳۱۵ در سال 2007 7" 36/506از کودکان جهان ید کافی دریافت نمی کنند. 96 میلیون کودک آسیای جنوبی و شرقی 50 میلیون کودک آفریقایی 40 میلیون کودک اروپایی 7 40 میلیون کودک مدیترانه شرقی 10 میلیون کودک آمریکایی با كمبود بيد )979 هستند. 

صفحه 6:
‎٩‏ کمبود ید هنوز یک مشکل بهداشت عمومی در 54 کشور دنیا است. ‏© تنها 43 کشور دنیا از جمله جمهوری اسلامی ایران به کفایت ید رسانی برای جوامع خود دست یافته اند. ‏© حدوق:2 ميليازة. تفز: جممیث عموسین. خنیا ذرمعرش ‎hy Syl gad‏ قزارسذارفق: ‎ ‎ 

صفحه 7:
6 ° نخستین بر رسی در سال ۱۳۴۸ توسط انستیتو تغذیه: شيوع قابل توجه كواتر هر اكثر شهر هاو روستاماى دامنه جبال الترز و زاكزين در سال ۱۳۶۲ بر رسی گواتر در شهریار توسط مرکز تحقیقات غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: شیوع گواتر: مردان 1۵۴ و زنان 1۶۶ میانه ید ادرار: ۶۵ میکرو گرم در لیتر 

صفحه 8:
در سال 1777: بر رسى در تهران و روستا هاى اطراف كهكيلويه و بوير احمد در حد هيير آند ميك كمتر از ‎2٠‏ ميكرو كرم در ليتر : 4 بائين و 1514 بالا 

صفحه 9:
2 نتایج مطالعات پژوهشگران کشور در طی سالهای ۱۳۶۲ الی ۱۳۶۸ تعداد جمعیت در معرض خطر کمبود ید را حدود ۲۰ میلیون نفر تخمین زد. 9 رسال ۱۳۶۷ گنود ب يكن از اؤلويقة هاى بهذاققى كقور قتتافقة شد. ‎٩‏ در ‎ae‏ ۸ کمیته کشوری مبارزه با عوارض ناشی از کمبود يد در وزارت ‏اشت تش شد. ‎ ‎ 

صفحه 10:
كميته كشورى مبارزه با عوارض ناشى از كمبود_يد ‎٩‏ هدف کلی : پیشگیری و مبارزه با هر گونه عوارض ناشى از كمبود يد 0 اهداف اختصاصی : ‏1- شناخت بهتر و دقیقتر توزیع جغرافیایی گواتر بومی بر حسب استان 2-كاهش ميزان شيوع كواتربه كمتر از 4010 در سنين 18-6 سال تا يايان سال 1379 ‏3- رسانيدن حد اقل 150 ميكروكرم يد در روز به هر نفر تا سال 1375 ‏4- فراهم آوردن امكان دسترسى نمك يد دار تمام افراد جامعه تا سال 1375 5- رسانيدن روغن يد دار تزريقى يا خوراكى به مناطق هيبر آندميك تا يايان سال 1371 ‏6افزايش أكاهى مردم در مورد عوارض ناشى از كمبود يد و لزوم مصرف نمك يد دار 

صفحه 11:
کنترل اختلالات ناشی از کمبود ید ‎IODINE DEFICIENCY DISORDERS(IDD)‏ * نقش موثر ید در ساخت هورمون های غده تیروئید و تاثیر هورمون های فوق. در اعمال حیاتی انسان در دوران جنینی» کودکی: بلوغ. دلیل عمده اهمیت ید است * کنیود.یدسعیولا به دلیل فقر.ید: دز آبتو خاک ‎jo‏ سظح جامعه رغ نس دهده * عوارض آسن دامنگیسر تعداد کثیری از افراد ساکن در یسک منطقه خاص جغرافیایی می‌شود * از این رو پیشگیری و مبارزه با اختلالات ناشی از کمبود بد از اولوست های ‎plas‏ کشورهایی است که با آن درگیر هستند . 

صفحه 12:
عوارض فقر ید كواتر 9اصطلاح گواتر به معنای بزرگتر بودن تیروئید از اندازه ‎ol we‏ است. اشخاصی که دچار فقر ید هستند به گولتر مب مبتلا می‌شوند زا نمی‌توانند به آندازه کافی هورمون تیروئید بسازند. 7 هيبوفيز غده كنترل كننده كوجكى است كه در مفز قرار دارد و عيار هورمون تیروئید 01 در خون ثا مىدارد واين كنترل را به وسیله هورمون تحریک کننده تیروئید 15۳۲)یا ‎Thyroid)‏ ‎Stimulating Hormone‏ انجام می‌دهد. ‎٩‏ گاه گولتر با فشاری که بر راه های هولیی وارد می‌کند. باعث اختلال تنفسى» می‌شود و گاهی در عمل بلع نیز ایجاد اختلال می‌نماید. ير ساير موارد. كواتر علائم خاصى نداشته و نشانه كمبود يد بوده و ‏© ممکن است با تظاهرات جدى ترى همراه كردد. ‎ 

صفحه 13:


صفحه 14:
‎wi iypicd erdewic ters.‏ روما با اه مور و ‎ ‎ 

صفحه 15:


صفحه 16:
عوارض نقر ید هیپوتیرروئیدیسم بوت ويسم با يايين بودن عيار هورمون تي ر,وئيد در خون مشخص 7 یتوس نی وب دی خشكى يوسته عدم تحمّل سماو یبوست می * در اوائل کودکي بررای رشد و تکامل مغن و دستكاه عصبى؛ بدن به هورمون ای تيرروئید نیا شدیدی دارد. 71 ‏وهر وروي ارامت عت لفكي معت اتير قط وق‎ oie عقب ماند شدید بوده و در باره اي موارد نیز به اندازه ۱ + بوده و در با اره ای موارد نیز زه ای فين اك ا قابل تشخیص نیسته هييوتي_وئيديسم نوزادان مسئله اى بسیار جدی استه زیررا عقب ماند گی ذ ایحاد شده فابل اصلاح نبوده و در همه عم پایدار می‌ماند" 3 

صفحه 17:
عوارض فقر ید کتینیسم ‎٩‏ عوارض خیلی شدید هیپوتیر,وئیدیسمی که در دوره جنینی پا نوزادی اتفاق می افتد. ‏© كرتن ها مبتلا به عقب افتاد گی عقلی غیر قابل بر گشت هستند و علاوه بی آن علائم د: دیگری ‏نظیر تاخیس در رشد دستگاه عضلانی؛ استخوانی و کری و لالی در آنها دیده می‌شود. بعضی از کرتن ها گواتر و هیپوتیروئیدیسم واضح نیز دارند. ‎angina?‏ 1 اشی از کمبود ید چندان شدید نیست که برا ‏طبقه بندی در کر‌تنیسم کافی باشد. از اسلا ‎Se (Suberdtiay es oo‏ می نشود. ‎deals lS ‏2 زنان در مناطتی که کمبود ید شدید است بیشتر دچار سقط و مرده زایی می‌گردند» که باروری جمعیت را کاهش می دهد. ‎ ‎ 

صفحه 18:
Cudewis Crettisw (Wewrvleqe Por) 

صفحه 19:
Wa hit ode Prow be One, wth three weed oP the sexe ane ((P-2O pew), ll P whow oe ‏مروت‎ orete, 

صفحه 20:
عوارض فقر ید مرگ و میر دوران کودکی © مقاومت کودکانی که در مناطق با کمبود ید زندگی می‌کنند در »| عفونت ها و سایر مسائل تغذیه ای از کودکان مناطتی که يد کافی دارند کمتر است. عقب افتادكى اجتماعى؛ اقتصادی " به علت کند ذهنی و ضعف قوای جسمانی؛ آموزش يذيرى مردم منطقه مشکل و بالطبع با تحرک کمتر بازده کاری آنان نقصان يافته مى يابد. 

صفحه 21:
عوارض فقر ید "در مناطق کمبود بد. حیوانات نیز به دلیل فقر ید. همان مشکلات مردم منطقه را دارند "جثه آنها کوچکتر شده. گوشت. تخم مرغ و يشم کمتری تولید می‌کنند. ۲ تعداد سقط دام ها افزايش يافته و غالبا نازا می‌گردند. 

صفحه 22:


صفحه 23:
درجه درجه صفر درجه ۱ درجه ۲ طبقه بندی گواتر مع كواتر غير قابل لمس و غير قابل رويت است توده ای در جلوی گردن, قابل لمس است اما در وضعيت طبيعى گردن دیده نمی‌شود. اگر سر به طرف بالا گرفته شود با انجام عمل بلع توده قابل رویت است و حرکت می‌کند توده قابل رویت در جلوی گردن است که در وضعیت طبيعى كردن نيز ديده می‌شود و نمایانگر بزرگی تیروئید است و در هنگام لمتون احساین, مین شون 

صفحه 24:
گواتر ++ ++ شدت اختلالات ناشی از کمبود ید هیپوتیمروئیدی +++ as ++ شیوع گواتر ۲۰-۵ درصد ۳۰-۷۰ درصد ۰ < درصد متوسط ید ادراری میکروگرم ادسی لیتر ۹/۹۵ 4۱9-۲ کم از ۲ تيازبه مداظله ( برای مداخله برنامه ریزی شود) مسریع ( مداخله دراولین فرصت ) فوری (وضعیت اضطراری) 

صفحه 25:
م + ع ۰ 4 روش هاى بيشكيرى از كمبود يد منابع غذايى يد ن میزان ید در ماهی و به میزان کمتر در شيرء تخم مرغ و كوشت وجود دارد. * میزان ید در ميوه ها و سبزی ها بسیار پایین روش های ید رسانی * مکمل یاری: استفاده از قرصهای یُدات پتاسیم. محلول لوگل, روغن یده (تزریقی یا خوراکی) * .غنی سازی: افزودن یذ بهانانء ثمکاشیر: آب: غذای کودک تغيير در عادات غذایی: مصرف بیشتر غذاهای دریایی. جلبک ها و مصرف کمتر مواد * بجز روش های فوق می‌توان از کودهای شیمیایی حاوی ‎g‏ غذاى دامى يّد دار نيز بعنوان روشنی برای تامین ند ورد نیاز اسان استفاده کرد 

صفحه 26:
منابع ید ‎٩‏ مهمترین منبع طبیعی ید مواد غذایی دریایی مثل ماهی آب های شور, صدف و جلبک دریایی هستند گیاهانی که در سواحل دریا می رویند منابع خوب ید می باشند. اما مواد غذایی که دور از دریا رشد می کنند و ماهی آبهای تازه. ید کمی دارند. ید موجود در گياهان برخلاف سایر مواد معدنی به مقدار ید خاکی بستگی دارد که گیاه در آن رشد کرده است. منابع اصلی ید در کشورها و جمعیت های متفاوت متفیر است مثلا در امریکا مهمترین منبع يد محصولا لبنى است و بعد از ان غذاهاى دريايى است كه مقدار متوسطى ید دارند. مردم ژاپن بعلت استفاده از جلبك هاى غنى از يد بالاترين ميزان دريافت يد را در دنيا دارند 

صفحه 27:
چرا نم ک یددار می‌شود؟ * میران مصررف روزانه نمک معمولا" ثابت است ۲ مصرف نمک وابسته به وضعیت اقتصادی حانوار نیست * نظارت و پایش مصررف آن به راحتی قابل انحام است * افرودن ید به نمک تاثیری بر بوه رنگ یا مره نمک ندارد " افزودن ید به نمک اش سوء بر مصرف کننده نمی گذارد " هزینه های افزرودن ید به نمک بسیار ناچیز است ؟ روش مطمئن و ایمنی است " اشرات مثبت این روش در کشورهای دیگر دیده شده است. 

صفحه 28:
میزان يدبراي غني سازي نمک " مقدار ید افزوده به نمک بستگی به متوسط مصرف نمک در منطقه دارد ۱ ۴ مقدارموردنیازید.50 امیکروگرم درروزاست *متوسط مصرف نمک 10گرم درروزاست یزان مناسب غني سازي50- 25 قسمت ید درمیلیون ق ‎cl (PPM) Su‏ © "در کشورما 40 ميلي گرم ید به یک کیلوگرم نمک افزوده مي شود ۴ فقط نمک های خوراکی پددار می شوند 

صفحه 29:
محلول روغنی ید: * لین محلول از مدت ها قبل به صورت تزریق درون عضلانی در بسیاری از ممللک مانند چین. گینه جدید. نپال, اکوادور, اندونزی و زثیر مورد استفاده قرار گرفته است. * هر تزریق برای سه تا ينج سال يُد بدن را به میزان کافی تامین می‌کند. * اخیرا از کپسول های خوراکی که برای یک سال موثر هستند. استفاده می‌شود. * بطرو موقتی درمناطق هیپر آندمیک ودرابتدای برنامه که هنوز دسترسی به نمک پددار فراهم نشده . بکار می رود. * مشکلات این روش عبارتند از: پرخرجتر است به افراد دوره دیده * خطر ابتلا به بیماری ها (هپاتیت ۰ ۳۱۱۷ ) دراثر عدم رعایت دقیق بهداشت تزریق * در مبتلایان به گواتر چندگرهی در سنین بالا ممکن است بروز پرکاری تیروئید شود 

صفحه 30:
برنامه پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید در ایران يران * سال 1367: تشکیل کمیته ملی کنترل ۱08 ۲ سال 1368: تدوین اولین برنامه کشوری پیشگیری *سال 1373: ممنوع شدن توليد و توزيع نمك غير يد دار * سال 1374 : ادغام برنامه در شبكه بهداشت درمانى كشور 

صفحه 31:
اهداف برنامه کشوری 1۱00 9افزايش دسترسي ومصرف نمک يددارتصفيه شده دربيش از ۶690 خانوارها حفظ میانه یدادراردرطیف 10-30میکرو گرم دردسی لیتر ©كاهش شیوع گواتر به كمتر از 905 

صفحه 32:
پایش برنامه پیشگیری از ۱00 7 پایش میزان بٌد در نمک (حصول اطمینان از میزان ید نمک های یُددار درحد مطلوب 10240 ۴۳۳) © يليش يوشش مصرف نمك يُددار (اطمينان از اينکه بیش از ‎٩۰‏ ‏درصد مردم مناطق شهرى و روستايى از نمك يُددار استفاده می‌کنند) ‎٩‏ پایش ید ادرار اطمینان از کفایت دریافت ید مردم منطقه بطوری که ميلئه يد ادرار به بالاثر از ۱۰ میکروگرم در دسی لیتر برسد) ‏٩ارزیابی‏ برنامه در مقاطع زمانی معیین (۵ ساله) جهت تعیین ‏9“ یت گواتر بعنوان شاخص اختلالات ناشی از کمبود ید 

صفحه 33:
پایش کیفیت نمک در سطح تولید ©نمونه برداری از نمک در کارخانه وارسال به : آزمايشكاه مواد غذايى استان توسط بازرسين اداره نظارت برمواد غذايى 7زمايش نمك هاى يددار با روش تيتراسيون واندازه كيرى ميزان يد نمك ©اقدامات قانونى درموارد تخلف 

صفحه 34:
پایش در سطح عرضه آنمونه برداری از نمک ها درمراکز عرضه وفروش موادغذایی توسط بازرسین بهداشت محیط وارسال به آزمایشگاه مواد غذایی استان ©كنترل نمك هاى خوراكى در مراکز عرضه وتوبع غذا ( رستوران هاء غذا خوری بیمارستان » پادگان ...) با استفاده از کیت ید سنج 

صفحه 35:
پایش درسطح مصرف تست ثمک مصرفی خانوار با استفاده از کیت یدسنج درمناطق روستایی توسط بهورزان کنترل نمک مصرقی دانش آموزان مدارس روستایی 

صفحه 36:


صفحه 37:
& بايش يد اررار ©اندازه كيرى يد ادرار مهمترين شاخص يايش برنامه است زيرا اكر يددفعى مناسب باشد نشان دهنده كفايت يد دريافتى است. 

صفحه 38:
بايش ميزان يُد ادرار در کشور میانه ید ادرار میزان دریافت مت ۶ (میکروکرم در دسی لیتر ا| ید و ‎Vl gt‏ ناکافی کمبود شدید ید ‎FAY‏ ناكافى کمبود متوسط ید ناکافی كمبود خفيف يد ۱۹۹-۰ کافی ‎ule‏ ‏۱۹۹۰ بیش از نیاز در معرض خطر پرکاری تیروئید بالاتر از ۳۰ بسيار زياد ایجاد پرکاری تیروئید و بیماریهای خود ایمنی تیروئید 

صفحه 39:
دستاوردهای برنامه ۱00 9از سال ۱۳۸۰ کشور ایران با احراز دو شاخص عمده: "مصرف بیش از ۹۰ درصد خانوارها از نمک بُددار "بالا بودن میانه ید ادرار از ۱۰ میکروگرم در دسی لیتر نزد دانش آموزان مدارس به عنوان کشور عاری از اختلالات ناشی از کمبود ید در 

صفحه 40:
8 ك 8 لا 8 8 لا 5 3 ee 2132 21381 8 1386 COMPARISON OF GOITER PREVALENCE BEFORE A\ AFTER NATIONAL IDD PROGRAM 

صفحه 41:


اختالالت ناشي از كمبود يد ،پيشگيري وكنترل دكتر زهرا عبداللهي مديركل دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت ،درمان واموزش پزشكي ريزمغذ يها ( )M ICRON U TRIEN TS ‏به مقدار بسيارجزئي(ميلي گرم و اجزاي آن) مورد نياز مي باشند نقش موثر در اعمال حياتي موجود زنده دارند. ‏عدم دريافت آنها زندگي فرد و جامعه را در معرض خطرجدي قرار ميدهد. تاریــخــــچه شناختبشرازگواتربههزارانسالقبلبرمیگردد در سال 1813با کشف ید توسط Courteousاز جلبک دریایی علت گواتر و کرتینیسم به کمبود ید نسبت داده شد. در سال 1832کاربرد نمک ید دار برای درمان گواتر در آمریکای جنوبی پیشنهاد شد. ارتباط بین گواتر و کمبود ید در سال 1896توسط Baumanبه اثبات رسید. طی سالهای 1915و 1920کاربرد وسیع نمک ید دار در اروپا و آمریکا منجر به کنترل موفقیت آمیز اختاللهای ناشی از کمبود ید گردید. دانش مربوط در زمینه پیشگیری و کنترل کمبود ید در نیمه دوم قرن بیستم حاصل شد. در اوایل قرن 21کمبود ید بعنوان یک معضل قدیمی نوع بشر در بسیاری از نقاط دنیا تحت کنترل در آمد. ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ گزارش WH Oدر سال :2007 36/5%از کودکان جهان ید کافی دریافت نمی کنند. 96میلیون کودک آسیای جنوبی و شرقی 50میلیون کودک آفریقایی 40میلیون کودک اروپایی 40میلیون کودک مدیترانه شرقی 10میلیون کودک آمریکایی با کمبود ید روبرو هستند . نتیجه اینکه: کمبود ید هنوز یک مشکل بهداشت عمومی در 54کشور دنیا است. تنها 43کشور دنیا از جمله جمهوری اسالمی ایران به کفایت ید رسانی برای جوامع خود دست یافته اند. حدود 2میلیارد نفر از جمعیت عمومی دنیا در معرض خطر کمبود ید قرار دارند. تاریخچه کمبود ید در ایران: نخستین بر رسی در سال 1348توسط انستیتو تغذیه: شیوع قابل توجه گواتر در اکثر شهر ها و روستاهای دامنه جبال البرز و زاگرس در سال 1362بر رسی گواتر در شهریار توسط مرکز تحقیقات غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: شیوع گواتر :مردان %54و زنان %66 میانه ید ادرار 65 :میکرو گرم در لیتر در سال :1363بر رسی در تهران و روستا های اطراف كهكيلويه و بوير احمد شیوع گواتر :در حد هیپر آند میک میانه ید ادرار :کمتر از 50میکرو گرم در لیتر تستهای تیروئید T4 :پائین و TSHباال معاینه فیزیکی :تاخیر رشد فیزیکی و عقالنی اختالالت پسیکوموتور کاهش شنوایی بطور کلی : نتایج مطالعات پژوهشگران کشور در طی سالهای 1362الی 1368تعداد جمعیت در معرض خطر کمبود ید را حدود 20میلیون نفر تخمین زد. در سال 1367کمبود یـــد یکی از اولویت هـــــای بهداشتی کشور شناخته شد. در سال 1368کمیته کشوری مبارزه با عوارض ناشی از کمبود ید در وزارت بهداشت تشکیل شد. کمیته کشوری مبارزه با عوارض ناشی از کمبود ید : هدف کلی :پیشگیری و مبارزه با هر گونه عوارض ناشی از کمبود ید اهداف اختصاصی : -1شناخت بهتر و دقیقتر توزیع جغرافیایی گواتر بومی بر حسب استان -2کاهش میزان شیوع گواتربه کمتر از %10در سنین 18-6سال تا پایان سال 1379 -3رسانیدن حد اقل 150میکروگرم ید در روز به هر نفر تا سال 1375 -4فراهم آوردن امکان دسترسی نمک ید دار تمام افراد جامعه تا سال 1375 -5رسانیدن روغن ید دار تزریقی یا خوراکی به مناطق هیپر آندمیک تا پایان سال 1371 -6افزایش آکاهی مردم در مورد عوارض ناشی از کمبود ید و لزوم مصرف نمک ید دار کنترل اختالالت ناشی از کمبود ید ‏I ODIN E DEF ICIEN CY )DISORDERS(IDD ‏ ‏ ‏ ‏ نقش موثر يد در ساخت هورمون هاي غده تيروئيد و تاثير هورمون هاي فـــوق، در اعمال حياتي انسان در دوران جنيني ،كودكي ،بلوغ ،دليل عمده اهميت يــد است كمبود يد معموال‌ به دليل فقر يد در آب و خاك در سطح جامعه رخ مي‌دهد عــوارض آن دامنگــير تعــداد كثــيري از افراد ساكن در يــك منطقــه خــاص جغرافيايي مي‌شود از اين رو پيشگيري و مبارزه با اختالالت ناشي از كمبــود يــد از اولــويت هاي تمام كشورهايي است كه با آن درگير هستند . عوارض فقر يد گواتر اصطالح گواتر به معناي بزرگــتر بــودن تيروئيــد از انــدازه عادي آن است .اشخاصي كه دچار فقر يد هستند به گواتر مبتال مي‌شوند زيــرا نمي‌توانند به اندازه كافي هورمون تيروئيد بسازند. هيپوفيز غده كنترل كننده كوچكي است كه در مغز قرار دارد و عيار هورمون تيروئيد را در خــون ثــابت نگــه مي‌دارد و اين كنــترل را بــه وسيله هورمون تحريك كننده تيروئيد )TSHيا (Thyroid Stimulating H ormoneانجام مي‌دهد. گاه گواتر با فشاري كه بر راه هاي هوايي وارد مي‌كند ،باعث اختالل تنفسي ،مي‌شود و گاهي در عمل بلع نيز ايجاد اختالل مي‌نمايد. در ساير موارد ،گواتر عالئم خاصي نداشته و نشانه كمبود يــد بــوده و ممكن است با تظاهرات جدي تري همراه گردد. Three women of the Himalayas with typical endemic goiters. 14 هيپوتيروئيديسم ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ عوارض فقر يد هيپوتيروئيديس م با پايين ب ودن عيار هورم ون تيروئي د در خ ون مش خص مي‌شود. اين اختالل باعث تنبلي ،خ واب آل ودگي ،خش كي پوس ت ،ع دم تحّم ل سرما و يبوست مي‌گردد. در اوائل كودكي براي رشد و تكام ل مغز و دس تگاه عصبي ،ب دن ب ه هورم ون هاي تيروئيد نياز شديدي دارد. كمبود اين هورمون ها باعث عقب افتادگي ذهني و تاخير رشد كودك مي‌شود. عقب ماندگي ذهني گاهي خيلي شديد بوده و در پاره اي موارد نيز به ان دازه اي خفيف است كه بدون انجام تست هاي اختصاصي قابل تشخيص نيست، هيپوتيروئيديسم نوزادان مسئله اي بسيار جدي است ،زيرا عقب ماندگي ذه ني ايجاد شده قابل اصالح نبوده و در همه عمر پايدار مي‌ماند. كرتی نيسم عوارض فقر يد عوارض خيلي شديد هيپوتيروئيديسمي كه در دوره جنيني يا نوزادي اتفاق مي افتد. كرتن ها مبتال به عقب افتادگي عقلي غير قابل برگشت هستند و عالوه بر آن عالئم ديگري نيز نظير تاخير در رشد دستگاه عضالني ،استخواني و كري و اللي در آنها ديده مي‌شود. بعضي از كرتن ها گواتر و هيپوتيروئيديسم واضح نيز دارند. در مواردي كه عقب ماندگي هوشي يا تكاملي ناشي از كمبود يد چندان شديد نيست كه ب راي طبقه بندي در كرتنيسم كافي باشد .از اصطالح سوب كرتن ( )Subcretinاستفاده می شود. بي كفايتي توليد مثل زنان در مناطقي كه كمبود يد شديد است بيشتر دچار سقط و مرده زايي مي‌گردند ،که باروري جمعيت را كاهش می دهد. Endemic Cretinism (Neurologic Form) 18 An adult male from the Congo, with three women of the same age (17-20 years), all of whom are myxedematous cretins. 19 عوارض فقر يد مرگ و مير دوران كودكي مقاومت كودكاني كه در مناطق با كمبود يد زندگي مي‌كنند در برابر عفونت ها و ساير مسائل تغذيه اي از كودكان مناطقي كه يد كافي دارند كمتر است. عقب افتادگي اجتماعي ،اقتصادي به علت كند ذهني و ضعف قواي جسماني ،آموزش پذيري مردم منطقه مشكل و بالطبع با تحّر ك كمتر بازده ك اري آن ان نقصان يافت ه می یابد. عوارض فقر ید در مناطق کمبود ید ،حيوانات نيز بــه دليــل فقر يــد، همان مشكالت مردم منطقه را دارند جثه آنها كوچكتر شــده ،گوشــت ،تخم مرغ و پشــم كمتري توليد مي‌كنند. تعداد سقط دام ها افزايش يافته و غالبا نازا مي‌گردند. طبقه بندی گواتر درجه شرح درجه صفر گواتر غير قابل لمس و غير قابل رويت است درجه 1 توده اي در جلوي گردن ،قابل لمس است اما در وضعيت طبيعي گردن ديده نمي‌شود ،اگر سر به طرف باال گرفته شود با انجام عمل بلع توده قابل رويت است و حركت مي‌كند درجه 2 توده قابل رويت در جلوي گردن است كه در وضعيت طبيعي گردن نيز ديده مي‌شود و نمايانگر بزرگي تيروئيد است و در هنگام لمس احساس مي‌شود شدت اختالالت ناشي از كمبود ُيد مرحله گواتر هيپوتيروئيدي كرتنيسم شيوع گواتر متوسط ُيد ادراري میکروگرم /دسی لیتر نياز به مداخله خفيف + - - 20-5درصد 9/9-5 مهم متوسط ++ + - 30-20 درصد 4/9-2 سريع ( مداخله شديد ++ + +++ ++  30درصد كمتر از 2 فوري (وضعیت اضطراری) ( برای مداخله برنامه ریزی شود) دراولین فرصت ) روش هاي پيشگيري از كمبود ُيد منابع غذايي ُيد بيشترين ميزان ُيد در ماهي و به ميزان كمتر در شير ،تخم مرغ و گوشت وجود دارد. ميزان ُيد در ميوه ها و سبزي ها بسيار پايين است. روش هاي ُيد رساني مكمل ياري :استفاده از قرصهاي ُيدات پتاسيم ،محلول لوگل ،روغن ُيده (تزريقي يا خوراكي) غني سازي :افزودن ُيد به نان ،نمك ،شير ،آب ،غذاي كودك تغيير در عادات غذايي :مصرف بيشتر غذاهاي دريايي ،جلبك ها و مصرف كمتر مواد گواترزا بجز روش هاي فوق مي‌توان از كودهاي شيميايي حاوي ُيد و غذاي دامي ُيد دار نيز بعنوان روشي براي تامين ُيد مورد نياز انسان استفاده كرد. منابع يد مهمترین منبع طبیعی ید مواد غذایی دریایی مثل ماهی آب های شور ،صدف و جلبک دریایی هستند گیاهانی که در سواحل دریا می رویند منابع خوب ید می باشند .اما مواد غذایی که دور از دریا رشد می کنند و ماهی آبهای تازه، ید کمی دارند .ید موجود در گیاهان برخالف سایر مواد معدنی به مقدار ید خاکی بستگی دارد که گیاه در آن رشد کرده است .منابع اصلی ید در کشورها و جمعیت های متفاوت متغیر است مثال در امریکا مهمترین منبع ید محصوال لبنی است و بعد از ان غذاهای دریایی است که مقدار متوسطی ید دارند .مردم ژاپن بعلت استفاده از جلبک های غنی از ید باالترین میزان دریافت ید را در دنیا دارند چرا نمك ُيددار مي‌شود؟ ميزان مصرف روزانه نمك معموال“ ثابت است مصرف نمك وابسته به وضعيت اقتصادي خانوار نيست نظارت و پايش مصرف آن به راحتي قابل انجام است افزودن ُيد به نمك تاثيري بر بو ،رنگ يا مزه نمك ندارد افزودن ُيد به نمك اثر سوء بر مصرف كننده نمي‌گذارد هزينه هاي افزودن ُيد به نمك بسيار ناچيز است روش مطمئن و ايمني است اثرات مثبت اين روش در كشورهاي ديگر ديده شده است. ميزان يدبراي غني سازي نمک مقدار يد افزوده به نمک بستگي به متوسط مصرف نمک در منطقه دارد مقدارموردنيازيد150،ميکروگرم درروزاست متوسط مصرف نمک 10گرم درروزاست ميزان مناسب غني سازي 25 -50قسمت يد درميليون قسمت نمک ( )PPMاست در کشورما 40ميلي گرم يد به يک کيلوگرم نمک افزوده مي شود فقط نمک های خوراکی یددار می شوند محلول روغني ُيد: ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ اين محلول از مدت ها قبل به صورت تزريق درون عضالني در بسياري از ممالك مانند چين، گينه جديد ،نپال ،اكوادور ،اندونزي و زئير مورد استفاده قرار گرفته است. هر تزريق براي سه تا پنج سال ُيد بدن را به ميزان كافي تامين مي‌كند. اخيرا از كپسول هاي خوراكي كه براي يك سال موثر هستند ،استفاده مي‌شود. بطرو موقتی درمناطق هیپر آندمیک ودرابتدای برنامه کــه هنــوز دسترســی بــه نمــک یددار فراهم نشده ،بکار می رود. مشكالت اين روش عبارتند از: پرخرجتر است نیاز به افراد دوره دیده خطر ابتال به بیماری ها ( هپاتیت ) H IV ،دراثر عدم رعایت دقیق بهداشت تزریق در مبتاليان به گواتر چندگرهي در سنين باال ممكن است سبب بروز پركاري تيروئيد شود برنامه پيشگيري از اختالالت ناشي از كمبود ُيد در ايران سال : 1367تشکيل کميته ملی کنترل I DD سال : 1368تدوين اولين برنامه کشوری پيشگيری سال : 1373ممنوع شدن توليد و توزيع نمک غير يد دار سال : 1374ادغام برنامه در شبکه بهداشت درمانی کشور اهداف برنامه کشوری IDD ‏افزایش دسترسي ومصرف نمک يددارتصفيه شده دربيش از %90 خانوارها ‏حفظ ميانه يدادراردرطيف 10-30ميکروگرم دردسي ليتر ‏کاهش شیوع گواتر به کمتر از %5 پايش برنامه پيشگيري از I DD پايش ميزان ُيد در نمك (حصول اطمينــان از مــيزان ُي د نمــك هاي ُيددار درحد مطلوب )PPM 1040 پايش پوشش مصرف نمك ُيددار (اطمينان از اينكه بيش از 90 درصد مردم مناطق شهري و روســتايي از نمــك ُي ددار اســتفاده مي‌كنند) پايش ُيد ادرار (اطمينان از كفــايت دريافت ُي د مردم منطقــه بطوري كه ميانه ُيد ادرار به باالتر از 10ميكروگرم در دسي ليتر برسد) ارزيابي برنامــه در مقــاطع زماني معين ( 5ساله) جهت تعــيين وضعيت گواتر بعنوان شاخص اختالالت ناشي از كمبود ُيد پايش كيفيت نمك در سطح تولید ‏Dr. Abdollahi ‏نمونه برداری از نمک در کارخانه وارسال به آزمايشگاه مواد غذايي استان توسط بازرسین اداره نظارت برمواد غذایی ‏آزمایش نمک های یددار با روش تیتراسیون واندازه گیری میزان ید نمک ‏اقدامات قانوني درموارد تخلف 33 پايش در سطح عرضه ‏نمونه برداري از نمك ها درمراكز عرضه وفروش موادغذايي توسط بازرسين بهداشت محيط وارسال به آزمايشگاه مواد غذايي استان ‏كنترل نمك هاي خوراكي در مراكز عرضه وتويع غذا ( رستوران ها ،غذا خوري بيمارستان ،پادگان )...،با استفاده از كيت يد سنج پايش درسطح مصرف ‏تست نمك مصرفي خانوار با استفاده از كيت يدسنج درمناطق روستايي توسط بهورزان ‏كنترل نمك مصرفي دانش آموزان مدارس روستايي اندازه گيري يد ادرار مهمترين شاخص پايش برنامه است زيرا اگر يددفعي مناسب باشد نشان دهنده کفایت يد دريافتي است. پايش ميزان ُيد ادرار در كشور ميانه ُيد ادرار (ميكروگرم در دسي ليتر) ميزان دريافت ُيد وضعيت تغذيه اي ُيد كمتر از 2 ناكافي كمبود شديد ُيد 4/9-2 ناكافي كمبود متوسط ُيد 9/9-5 ناكافي كمبود خفيف ُيد 19/9-10 كافي مناسب 29/9-20 بيش از نياز در معرض خطر پركاري تيروئيد باالتر از 30 بسيار زياد ايجاد پركاري تيروئيد و بيماريهاي خود ايمني تيروئيد دستاوردهای برنامه IDD از سال 1380كشور ايران با احراز دو شاخص عمده: مصرف بيش از 90درصد خانوارها از نمك ُيددار باال بودن ميانه ُيد ادرار از 10ميكروگرم در دسي ليتر نزد دانش آموزان مدارس به عنوان كشور عاري از اختالالت ناشي از كمبود ُيد در منطقه شناخته شده است. 80 70 68 60 52 50 40 30 20 9.8 10 4.7 0 1368 1375 1381 1386 COM PARISON OF GOI TER PREVAL EN CE BEF ORE AN D AF TER N ATI ON AL I DD PROGRAM با تشكر از توجهتان