حس های پیکری

حس های پیکری

اسلاید 1: حس های پیکری تماسی(سوماتیک)حس بیناییحس شنواییحس تعادلیحس چشاییحس بویاییحس عضوی حواس{حس های پیکری مکانیکی حس های پیکری حرارتی(گرما و سرما)حس درد{حس های تماسی: لمس، فشار، خارش، قلقلک، ارتعاشحس های وضعی: طرز قرار گرفتن اندامها نسبت به همدیگر(استاتیک)، حس مربوط به حرکت اندامها( دینامیک)

اسلاید 2: حس های پیکری Extroceptive : درد، ارتعاش، فشار، تماس و ... حس های پیکری Introceptive : از بخشهای درونی به CNS می رسند. حس های پیکریProprioceptive: از عضلات و زردپی ها به CNS می رسند. حس های پیکری

اسلاید 3: تغییر ایجاد شده در پتانسیل غشا توسط محرک پتانسیل گیرنده یا پتانسیل مولد استنرون آوران رده اول : جسم سلولی آن در شاخ خلفینرون آوران رده دوم : در نخاع یا در ساقه مغز (تقاطع)نرون آوران رده سوم: در هسته های رله کننده تالاموس اندنرون آوران رده چهارم: قشر مغزهر یک از انواع اصلی احساس که قادر به درک آن هستیم یک مودالیتی احساس نامیده شده است.اصل خطوط علامت گذاری شده: اختصاصی بودن فیبرهای عصبی برای انتقال فقط یک مودالیته احساسسازش: زمانی که یک گیرنده به طور مداوم در معرض یک محرک با شدت ثابت باشدبه تدریج فرکانس شلیک پتامسیل عمل در پاسخ به آن محرک کاهش و سپس نادیده گرفته می شود.اهمیت افزایش کارایی پاسخدهی به محرکهای مفید

اسلاید 4: قشر حسی پیکری-آدمک حسیSII,SI نواحی حسی پیکری اصلی قشر مغزاند.SI مشابه تالاموس نمایش توپوگرافی دارد.SI درک و تفسیر اشیا مشاهده شده در این ناحیه وسیعتر و قویتر از SII می باشد. درجه لوکالیزاسیون بالاتری دارد.

اسلاید 5: پایانه عصبی آزاد : ( رسپتور احساسهای فشار، لمس، خارش، درد، قلقلک و ...)- تند سازش اجسام مایسنر( رسپتورهای کپسول دار)- تند سازشپایانه عصبی داخل آن پیچ خوردهاختصاصی برای درک لمس دقیق و حرکت اجسام بسیار سبکتوزیع در نواحی بدون موی بدن مثل نوک انگشتان، لبها و ...دیسکهای مرکل ( رسپتورهای با انتهای متسع) : درک لمس خام ( در نواحی مودار)- کند سازشاجسام رافینی ( رسپتورهای کپسول دار)-کند سازشپایانه عصبی داخل آن منشعب شدهمسئول دریافت گرما ( در بافتهای سطحی)مسئول درک فشار( لمس شدید) ( در بافت های عمقی) گیرنده های کراوز : درک سرما- تند سازش اجسام پاچینی : تخصص جهت حس ارتعاش و فشار- تند سازشرسپتورهای قاعده موها: مطلع شدن حرکات مو- تند سازش رسپتورهای تماسی

اسلاید 6: رسپتورهای تماسی

اسلاید 7: انواع درد: درد سریع ( درد سوزنی، درد الکتریکی، درد گزشی) شروع و اتمام سریع دارد و لوکالیزه است(فرو رفتن سوزن در پوست، بريده شدن پوست با چاقو و…)درد کند ( درد سوزشی، درد مبهم) این درد ضرباندار لوکالیزاسیون کمی دارد. (درد سينوس‌ها در بيماري سينوزيت و …)درد انتشاری:درد احشایی به قسمتهایی از پوست ارجاع می یابد و از قانون درماتوم تبعیت می کند. این نواحی از اعصابی که از قطعه نخاعی مشابه منشا می گیرند عصب دهی می شوند.درماتوم قطعه ای از پوست است که توسط اعصاب منشا گرفته از یک گانگلیون ریشه خلفی عصبدهی می شوند1ـ درد گيرنده‌هاي درد و تحريك آنها (تمام گيرنده‌هاي درد انتهاهاي آزاد عصبي‌اند)محركهاي مكانيكي، حرارتي و شيميايي محرك گيرنده‌هاي درد هستند.انتقال درد (درد سریع در فیبرهای قطور Aσ و درد کند در فیبرهای نوع C) عدم سازش پذیری رسپتورهای درد درد و سیستم های کنترل آن در بدن

اسلاید 8: سیستم انکفالینی:1- ناحیه خاکستری دور قنات سیلویوس(دارای نورون های انکفالینی)2- هسته بزرگ رافه (در بخش خلفی Pons) : سیناپس نورونهای انکفالینی با نورونهای سروتونرژیک)3- کمپلکس مهار درد (در ناحیه خلفی ماده خاکستری نخاع): دارای نورونهای انکفالینی سیناپس با نورونهای حسی انتقال دهنده درد  مهار درد مهار انتقال درد توسط سیگنالهای تماسی=اصل مهار جانبی – مهار سیگنالهای درد در ابتدای ورودشان به نخاع سیستم های مهار درد(Analgesia)

اسلاید 9: Chemoreceptionهیستامین , برادی کینین , استیل کولین و ماده P جزء این مواد هستندکه همگی انتقال و احساس درد را زیاد می کنند .پروستا گلاندین ها موادی هستند که حساسیت گیرنده ها را افزایش داده و این کار را از طریق افزایش اثر ماده برادی کینین انجام می دهند . این مواد شیمیایی واسطه ای ایجاد اتساع عروقی کرده و قابلیت نفوذ عروق نیز زیاد شده در نتیجه در آن محل قرمزی , گرمی و تورم ایجاد می شود.

اسلاید 10: مسیر قدامی جانبی (Ventrolateral=Spinotalamic) مسیر ستون خلفی ( Lemniscal )انتقال سریع  انتقال در فیبرهای ضخیم لمس دقیق، تمیز دو نقطه ، فشار دقیق حسهای وضعی ( Properioseptive)عمدتا فیبر گروهII ریشه خلفی نخاع– هسته های گراسیلیس و کونئاتوس بصل النخاع---تالاموس طرف مقابل—قشر حسی پیکری مسیرهای انتقال سیگنالهای سوماتیک به CNS( لمس خفیف، حس های حرارت،جنسی، فشار خام،درد)عمدتا فیبرهای گروهIV , III ریشه خلفی نخاع---عبور از خط وسط در نخاع---صعود تا تالاموس مقابل---فشر حسی پیکری

اسلاید 11: انواع گيرنده‌هاي حسي :1ـ گيرنده‌هاي مكانيكي 2ـ گيرنده‌هاي حرارتي 4ـ گيرنده‌هاي درد5ـ گيرنده‌هاي الكترومغناطيسي6ـ گيرنده‌هاي شيميايي

اسلاید 12: اعمال ناحيه حس پيكري تعيين محل غيردقيق حس‌ها (مثلاً كدام دست)درك درجات مشخصي از فشار وارده بر بخشي از بدندرك و وزن اشياءعدم توانايي قضاوت در مورد شكل يا حالت اشياء، قوام مواد و اجسام-----آسترئوگنورینواحی ارتباطی پیکری: سیگنالهای ناحیه SI ، نواحی بینایی و شنوایی و تالاموس دریافت و با هم جمع کرده تا معنی آنها روشن شودآسیب به این ناحیه: باعث عدم شناسایی اشیاء و اشکال پیچیده است توسط حس کردن انها در طرف مقابل بدن است----- آمورفوسنتز

اسلاید 13: علل ايجاد درد:محركهاي شيميايي (برادي كينين، يون پتاسيم، آنزيم‌هاي پروتئوليتيك)ايسكمي اسپاسم

اسلاید 14: هدايت دوگانه پيامهاي درد در دستگاه مركزي اعصاب:پیام های درد پس از ورود به نخاع دو مسیر را به مغز پیش می گیرند.1ـ فیبر‌هاي محيطي تند (فيبرهاي A دلتا، سرعت m/s30--6)  مسير نئواسپينو تالاميك 2ـ فيبرهاي محيطي كند (فيبرهاي C، سرعت m/s5/0)  مسير پالئواسپينوتالاميك

اسلاید 15:

اسلاید 16: مسیر نئو اسپینو تالامیک برای درد تندعمدتا به تیغه I در شاخ خلفی ختم می شود ودر انجا نرون های رده دوم راه نِِئو اسپینو تالامیک را تحریک می کنند. این نورون ها فیبر های طویلی را می سازند که بالا فاصله از طریق رابط قدامی به سمت مقابل نخاع می روند و سپس در ستون های قدامی طرفی به سوی مغز بالا میروند. تعداد کمی از فیبر های این مسیر به رتیکولر ساقه مغز ختم می شوند وبیشتر انها تمام مسیر تا تالاموس طی می کنند وبه همراه ستون خلفی-نوار میانی که ناقل حس لامسه است به کمپلکس شکمی قاعده ای تالاموس منتهی می گردد.تعداد کمی هم به گروه هسته های خلفی در تالاموس ختم می شوند. پیام ها از این نواحی تالاموس به دیگر نواحی قاعده مغز و قشر حس پیکری ارسال می گردند.

اسلاید 17: مسیر پالئواسپینوتالامیک برای هدایت درد کند تمام فیبرهای محیطی این مسیربه تیغه های II و III در شاخ خلفی ختم می شوند.سپس بیشترپیامها از طریق یک یا چند نرون کوتاه دیگر وارد تیغه V در شاخ خلفی می شوند.در انجا اخرین نورون های این سری اکسون هایی دراز ایجاد می کنند که بیشتر ان ها به فیبرهای مسیر تند درد می پیوندند و پس از عبور از طریق رابط قدامی به سمت مقابل نخاع در مسیر قدامی طرفی به سوی مغز بالا می روند.

اسلاید 18: برخي از اختلالات باليني درد و ساير حس‌هاي پيكري 1ـ پردردي الف) پردردي اوليه : حساسيت بيش از حد گيرنده‌هاي درد-سندرو تالامیک-آسیبشاخه خلفی جانبی شریان مغزی-هسته قدامی میانی سالم-حس خام سالم ولی حسهای دقیق از بین میروندب) پردردي ثانويه : تسهيل هدايت حسي – سندرم براون سکوار-قطع عرضی یک نیمه از نخاع--هرپس زوستر (زونا) –ویروس به عقده ریشه خلفی نخاع—درد شدید درماتوم می کند2ـ تيك دردناك –درد اشک آور در یک طرف صورت- فیبرهای حسی اعصاب 5 تا 9

اسلاید 19: سردرد سردرد با منشأ‌جمجمه‌اي سردرد با منشأ‌خارج جمجمه‌اي پايين بودن فشارمايع مغزي—تحریک گیرنده مکانیکی –حتی خروج 20 میلی لیتراز مجرای مهره ای-شناوری- وزن مغز سخت شامه را تحت کشش قرار داده سردرد ميگرني—1 ساعت قبل از سر درد اسپاسم رفلکسی شریانهای سر و ایسکمی بخشهایی از سر سردرد الكلي—مستقیما باعث تحریک مننژ شده سردرد ناشي از اسپاسم و فشار هيجاني– هیجان—اسپاسم عضلات سر و پوست سرسردرد ناشي از آزردگي ساختمان‌هاي بيني و اطراف آن سردرد ناشي از مشكلات چشمي

اسلاید 20: تقسیم بندی عمومی تارهای عصبی محیطیگروه A .قطورترین فیبرهای حاوی میلین بوده و فیبرهای بدنی(سوماتیک) آوران و وابران در این گروه قرار می گیرند. رشته‌های حرکتی گروه Aنوع A alpha .سرعت هدایت بالایی دارند.فیبرهای خارج دوک عضلانی، ازطریق این گروه عصب دهی می گردند و نورون آنها به نام نورون حرکتی آلفا خوانده می شوند.نورون‌های حرکتی آلفا به عضلات خارج دوکی آهسته و سریع می روند.نوع A beta . فیبرهای دوک عضلانی را عصب رسانی می کنند و انشعاباتی به عضلات خارج دوکی آهسته می دهند.نوع A gamma .فیبرهای دوک عضلانی را عصب دهی می کنند.نورون‌های این رشته‌ها نورون حرکتی گاما نامیده می شوند.رشته‌های حسی گروه A نوع A alpha.دو نوع وجود دارد که عبارتنداز:1-گیرنده‌های اولیه دوک عضلانی که دارای فیبر حسی Ia هستند.2-اندام وتری گلژی که دارای فیبر حسی Ib هستند.نوع A beta.دو نوع اصلی گیرنده حسی در این دسته عبارتنداز: 1-گیرنده‌های ثانویه دوک عضلانی که دارای فیبر حسی II هستند. 2-گیرنده‌های مکانیکی پوستی که دارای فیبر حسی II هستند.گیرنده‌های مکانیکی یا مکانورسپتورها، گیرنده هایی هستند که به نیروهای مکانیکی همانند لمس، کشش، فشار و حس موقعیت مفصل پاسخ می دهند.نوع A delta.دارای گیرنده‌های درد و سرما و بعضی از گیرنده‌های لمسی بوده که دارای فیبر حسی III هستند

اسلاید 21: گروه B .شامل رشته‌های حاوی میلین نوع پیش عقده ای(Preganglionic) در دستگاه عصبی خودکار هستند.گروه C .این گروه فاقد میلین بوده و سرعت هدایت عصبی بسیار پایینی دارند.این فیبرها بیش از نیمی از رشته‌های حسی بیشتر اعصاب محیطی و کلیه رشته‌های پس عقده ای(Postganglionic) دستگاه عصبی خودکار را تشکیل می دهند. گروه C، حس‌های درد، درجه حرارت، لمس و خارش را انتقال می دهند و دارای فیبر حسی IV هستند.

اسلاید 22: بینایی یعنی درک نور توسط موجود زنده. نور قسمتی از امواج الکترومغناطیس است.شنوایی یعنی درک صدا. صدا همان جنبش هوا با فرکانس‌های مختلف است.بویایی یعنی درک وجود ذرات معلق در هوا. بعضی اجسام بوی شدیدتری دارند. یعنی ذرات بیشتری از خود متصاعد می‌کنند.چشایی درک مولکول‌های خاصی در مواد است. در موجودات زنده به مولکول‌های خاصی حساسیت وجود داردلامسه حسی مکانیکی - حرارتی است. که شامل حس گرما و سرما و زبری و سختی است. درد و خارش هم جزو همین حس است

اسلاید 23: ارتباط بین حس‌های لامسه(لمس، فشار و ارتعاش) هرچند لمس، فشار و ارتعاش اغلب در گروه‌های جداگانه قرار می‌گیرند و همگی به وسیله یک نوع گیرنده درک می‌شوند، اما سه تفاوت مهم بین آنها وجود دارد: الف. حس لمس عمدتا از تحریک گیرنده‌های لمسی در پوست یا در بافت‌های زیر پوست حاصل می‌شود.ب. حس فشار عموما از تغییر شکل بافت‌های عمقی ناشی می‌شود.ج. حس‌ ارتعاش از تغییر مکرر سیگنال‌های حسی ایجاد می‌شود، ولی برخی از انواع این گیرنده‌ها با گیرنده‌های لمسی و فشار یکسان هستند.

اسلاید 24: نقاط لمس و آستانه اگر دو سوزن پرگار که فاصله آنها 10 میلی‌متر است، با سطح داخل انگشت تماس یابد، هر دو سوزن پرگار را به‌طور جداگانه‌ احساس می‌کنیم، در حالی که هنگام تماس این دو سوزن با پشت دست، تفاوت آنها را احساس نخواهیم کرد. این آزمایش ساده نشان می‌دهد که سطح پوست در تحریک‌های یکسان حساسیت نشان نمی‌دهد و بین این دو قسمت، آستانه اختلاف فضایی وجود دارد.

اسلاید 25: حس وضعیت یا احساس وضعی – عضلانیانسان به هنگام بیداری قادر است از وضعیت اندام خود آگاهی یابد. همچنین می‌تواند از حرکت غیرفعال مفاصل در اثر نیروهای خارجی یا داخلی اطلاع یابد. این نوع توانایی به نام احساس وضعی – عضلانی معروف استگیرنده‌های آن ‌که از نوع دانه‌های رافینی(که به گرما و تحریکات مفصلی حساس‌اند) است، در پوست، ماهیچه‌ها، زردپی‌ها و مفاصل قرار دارند. در تاریکی یا هنگامی که چشم خود را بسته‌اید، متوجه شده‌اید که می‌توانید با دقت زیاد موقعیت اندام و وضعیت دست و پای خود را به خوبی تشخیص دهید؛ این کیفیت احساس وضعی – عضلانی را، حس جا و مکان می‌نامیم. این حس از زاویه قرار گرفتن مفاصل و در نتیجه از وضعیت دست و پا خبر می‌دهند

اسلاید 26: حس‌های حرارتالف. احساس حرارت و سازش‌یافتگی: وقتی فرد دست خود را در آب گرم 33 درجه سانتی‌گراد قرار می‌دهد، نخست گرمی آب را احساس می‌کند که در صورت ثبات درجه آب، این احساس گرمی با گذشت زمان کاهش می‌یابد قلمرو درجه حرارتی که در آن احساس سازش کامل دست می‌دهد به درجه حرارت خنثی معروف است. در درجه حرارت بیشتر یا کمتر از درجه حرارت خنثی(بیش از 36 درجه و کمتر از 30 درجه سانتی‌گراد) معمولا به فرد احساس گرما یا سرمای دائمی دست می‌دهد. در درجه حرارت بیش از 43 درجه و یا کمتر از 17 درجه سانتی‌گراد احساس گرما یا سرما با احساس درد همراه است.احساس حرارت ناشی از تغییر درجه حرارت پوست به درجه حرارت آغاز، سرعت تغییر آن درجه و وسعت منطقه پوست بستگی دارد.

اسلاید 27: Thermoreception

اسلاید 28: ج. گیرنده‌های گرما و سرما: گیرنده‌های سرما و گرما به تعداد متفاوتی در زیر پوست و اندام‌های داخلی بدن قرار دارند. اگر گرما یا سرما از حدی بیشتر شود، گیرنده‌های درد را تحریک می‌کند. گیرنده‌های گرما و سرما نسبتا سازش‌پذیرند. سرما: فيبرهاي A دلتاگرما: فيبرهاي Cتعداد نقاط سرما 3 تا 10 برابر نقاط گرما ست.تحریک: تغییر سرعت متابولیسمدرک حرارت: تحریک شیمیایی انتهای عصبی آزاد

اسلاید 29: انواع مزه‌ها مزه ترشی: شدت درك این طعم نیز تقریبا متناسب با لگاریتم غلظت یون هیدروژن است.مزه شوری: مزه شوری به وسیله نمك‌های یونیزه و عمدتا یون سدیم ایجاد می‌شود. مزه شیرینی: مزه شیرینی ناشی از دسته واحدی از مواد شیمیایی نیست. قندها، گلیكول‌ها، الكل‌ها، كتون‌ها، آمیدها و...؛ بیشتر موادی كه موجب بروز طعم شیرینی می‌شوند، مواد شیمیایی آلی هستند.مزه تلخی: همانند شیرینی، طعم تلخی نیز ناشی از یك ماده ‌شیمیایی نیست. دو گروه ویژه مواد كه به احتمال زیاد می‌توانند طعم تلخی را ایجاد كنند عبارتند از: مواد آلی كه محتوی نیتروژن هستند و آلكالوئیدها كه شامل كافئین، نیكوتین و كینین می‌باشند. خیلی از مواد ابتدا سبب بروز طعم شیرینی می‌شوند، اما بعد یك مزه تلخ ایجاد می‌كنند. مانند ساخارین(نوعی شیرین‌كننده) مزه اومامی: اومامی یك كلمه ژاپنی به معنای لذیذ است كه برای توصیف یك مزه مطلوب به‌كار می‌رود و از نظر كیفی با مزه‌های ترشی، شوری، شیرینی یا تلخی متفاوت است. اومامی، مزه غالب غذاهای حاوی عصاره گوشت و پنیر تخمیرشده است.

اسلاید 30: حس چشایی

اسلاید 31: Chemoreceptioinگیرنده‌های اصلی، سلول‌های حسی هستند كه گروه‌های پنجاه‌تایی را تشكیل داده‌اند و جوانه چشایی نامیده می‌شوند. محل استقرار جوانه‌های چشایی در برجستگی‌های چشایی استطول عمر سلول‌های حسی به‌طور متوسط ده روز است كه پس از آن سلول‌های حسی جدید جایگزین می‌شوند. این جایگزینی با سلول‌های محافظ پدیدآمده از سلول‌های پایه امكان‌پذیر است. سلول‌های حسی چشایی از نوع ثانویه هستند؛ یعنی این سلول‌ها فاقد زایده آكسون بوده و با یك تار عصبی مركزی، ارتباط سیناپسی برقرار می‌كنند. معمولا هر تار عصبی با چندین سلول حسی مرتبط است.

اسلاید 32: مکانیسم تحریک گیرنده های چشایی

اسلاید 33: مسیر اعصاب چشایی گیرنده‌های چشایی جلو و وسط زبان به وسیله اعصاب هفتم مغز یا عصب صورتی و گیرنده‌های عقب زبان و حلق به وسیله شاخه‌های حسی اعصاب نهم یا زبانی – حقلی و عصب دهم یا واگ به بصل‌النخاع منتقل می‌شوند------پل مغز رفته--------به وسیله مسیرهای موازی با اعصاب پیكری ناحیه دهان و زبان به تالاموس --------به مركز قشر لامسه در بخش آهیانه‌ای مغز ختم می‌شوند. مركز چشایی در قشر مخ كمی عقب‌تر از مركز حس‌های پیكری ناحیه دهان و زبان قرار گرفته است. از مسیر حس چشایی پیام‌هایی به هیپوتالاموس و همچنین به هسته‌های بزاقی بصل‌النخاع ارسال می‌شود كه چشایی را با مراكز گرسنگی و سیری در هیپوتالاموس مربوط می‌سازند و در انعكاس ترشح بزاق شركت می‌كنند. تطابق یا سازش چشاییاحساس‌ چشایی به سرعت تطابق پیدا می‌كنند) 1 دقیقه(---تطابق در خود جوانه‌های چشایی و سیستم‌ عصبی مركزیپدیده ذائقه تقریبا ناشی از مكانیسمی است كه در سیستم عصبی مركزی می باشد و مربوط به مكانیسمی در خود گیرنده‌های چشایی نیستآستانه ادراك چشایی برای مواد مختلف، متفاوت بوده و به غلظت محلول بستگی دارد. آستانه تحریك برای مواد تلخ، ‌6 میلی‌گرم در لیتر، برای مواد شیرین 4/3 تا 5/5 میلی‌گرم در لیتر، برای مواد ترش 108% گرم در لیتر و برای مواد شور 585% گرم در لیتر است.