حقوق ارتباط جمعی

حقوق ارتباط جمعی

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیمحقوق ارتباط جمعی

اسلاید 2: مباحث ترم1- تعاریفی از حقوق و طبقه بندی آن 2- مقدمه تاریخی3- تقسیم بندی حقوق ارتباطات 4- زمینه های تخصصی حقوق ارتباطات5- آموزش حقوق ارتباطات 6- سیر تاریخی آزادی بیان7- آزادی بیان در نظام حقوق اسلامی8- حقوق ارتباطات بین الملل در موضوع رسانه ها9- اقدامات بین المللی در زمینه آزادی اطلاعات 10- مفهوم آزادی اطلاعات در سطح بین الملل11- یونسکو وآزادی اطلاعات 12- عهدنامه بین الملل حقوق مدنی وسیاسی13- حقوق بین الملل وماهواره ها 14- و.....

اسلاید 3: تعاریفی از حقوق1- واژگانی را در برمی گیرد که در یک معنای وسیع کاربرد اخلاق وعدالت رانشان می دهد.2- جمع حق است :مجموعه اختیاراتی که به موجب آن هرفرد می تواند چیزی ازدیگران بگیرد،آنان را به انجام یاانصراف ازچیزی وامتناع ازامری وادار سازد .3- حقوق به معنای اخص : مجموعه قواعد ومقررات حاکم بر روابط اجتماعی که از طرف قدرت عمومی وضع واعمال می شود ودارای ضمانت اجرایی هستند . ابن قواعد را حقوق موضوعه نیز می گویندودر هرکشوری کیفیت خاصی دارند .4- حقوق به معنای علم قواعد قضایی : زمینه آموزشی و پژوهشی دانشگاهی دارد . مانند: (دانشکده حقوق )(مرکز مطالعات حقوقی)و......

اسلاید 4: تعريف واژه حق واژه حق در ادب فارسی به معنی درست ، راست ، ثابت ، سزا آمده است .وقتی گفته می شود «سخن حق» به معنی راست ودرست و مطابقت با حقیقت است . در جمله دادگاه به حق حکم داد ، یعنی به عدل و داد ، داوری کرد  و دستور داد : « قُل الحقّّ ولوکانَ علیکَ » حق را بگوگرچه برعلیه تو باشد. ایزد همه آفاق بدودادگرچه به حق داد/نا حق نبودآنچه بود کارخدایی.کلمه حق در اصل و ریشه در زبان عرب به معنای ثبوت و تحقق است .

اسلاید 5: معانی مختلف حق 1- حق در مقابل باطل : سوره مباركه ی حج آیه ی شريفه64 می فرماید : «ذلک باّن اللّه هوالحق وانّ مایدعونَ مِن دونهِ هوالباطل» و آن به این خاطر است  که تنها خدا حق است و آنچه که غیر از خدا می خوانند آن باطل است.

اسلاید 6: 2)حق در برابر گمراهی : «فَماذا بعدالحق الا الضلال» یونس32 پس چیست بعدازحق مگرگمراهی

اسلاید 7:  3)حق در مقابل تکلیف : «وفی اموالهم حق لُلسائل والمحروم» زاریات19در اموال آنها حقی برای مسکین و محروم است.

اسلاید 8: 4)حق در برابر دیگران : حقی است که افراد نسبت به یکدیگر دارند ،مثلا بین کار فرما و کارگر رابطه ی حق و تكليف برقرار است . كار فرما حق دارد مطابق قرارداد از كارگر كار بخواهد وكارگر حق دارد در مقابل انجام كار دستمزد مطالبه نماید. انواع آن عبارتند از :

اسلاید 9: الف)روابط متقابل افراد جامعه با هم دیگر: حقوقی که از مرز بندی این روابط ناشی مي شود حقوق خصوصي است مانند حقوق مدني حقوق تجاري... ب)روابط متقابل افراد و دولت متبوع آنها : به حقوقی که از این نوع روابط ناشی می شود حقوق عمومی می گویند.ج) روابط متقابل بین دولت ها : این نوع رابطه حقوق عمومی حقوق بین الملل عمومی را بوجود می آورد که بیشتر به حقوق بین الملل معروف است .

اسلاید 10: طبقه بندی حقوق 1- حقوق طبیعی : حقوقی که به اعتقاد فلاسفه غربی ، طبیعتی در ذات انسان دارد وجزء لاینفک وجود فرد به شمار می رود وقانونگذار باید به آن احترام بگذارد وفرمانروایان باید تابع آن باشند .حقوق طبیعی منشاء حقوق موضوعه محسوب می شود . مفاهیمی همچون آزادی و عدالت سرلوحه تمام قوانین است . این حقوق منشاء مخالفت با فرمانروایان بوده وهست .

اسلاید 11: 2- حقوق موضوعه :مجموعه مقرراتی است که درزمان معینی دریک جامعه ،اعمال می شوند.این قواعد شامل رسوم،عرف، قوانین ، رویه های قضایی و.... هستند. این قواعد منشاء الزام واجبارند ووجه مشترک آنها، ایجاد نظم ومحدود کردن آزادی مطلق فرددرزندگی جمعی است .مهمترین عامل اطاعت افراد ؛ ضمانت اجرایی آنهاوترس ازمجازات است.

اسلاید 12: تقسیم بندی حقوق موضوعه1- حقوق عمومی : شامل قواعد و مقرراتی است که برتشکیلاتقدرت سیاسی ومنافع عمومی وروابط دولت وافراد حاکمند .2- حقوق خصوصی : قواعد ومقرراتی است که برروابط ومنافع مخصوص افراد در برابر یکدیگر مربوط می شوند. نکته : حقوق عمومی در واقع حقوق دولتی محسوب می شود که از این طریق دولت ها درروابط فردی وحقوق خصوصی نیزمداخله می کنند. مثل مداخله دولت ها در امورکارگری ، حرفه ای وخانوادگی به منظور تامین وحفظ حقوق اجتماعی .

اسلاید 13: تقسیم بندی حقوق عمومی وخصوصی 1- حقوق عمومی داخلی(ملی): قواعد حاکم بر نهادها وسازمانهاوطرزاعمال قدرت فرمانروایان وروابط آنان با مردم درداخل کشوراست.(مثل :حقوق اساسی،اداری،مالیه، جزا،آیین دادرسی کیفری،کارحقوق ارتباطات و...) 2- حقوق خصوصی داخلی :روابط شخصی افراد در داخل کشوررا تنظیم می کند وشاخه های مهم آن مثل حقوق تجارت می باشد .

اسلاید 14: 3- حقوق عمومی خارجی : قواعد ومقرراتی است که برروابط متقابل کشورها حکومت می کنند ، مثل حقوق بین الملل ارتباطات .4- حقوق خصوصی خارجی : برروابط افراد در کشورهای مختلف حاکم است وبه حقوق بین الملل خصوصی معروف شده است .

اسلاید 15: نسبت حقوق بشر و حقوق الهی حقوق بشر برای تنظیم روابط بین انسان‌ها تدوین شده و در تعارض با حقوق خدا قرار ندارد.اعلامیه‌ی حقوق بشر یک فرآورده و قرارداد انسانی است که برای تعیین روابط انسان‌ها با یکدیگر تدوین شده ونباید با حقوق خدا که رابطه‌ی انسان را با خدا معین می‌کند،تعارض داشته باشد .

اسلاید 16: اهداف اصلی اعلامیه حقوق بشرافراد و نهادهایی اعلامیه‌ی30 ماده‌یی حقوق بشررا چون مساله‌یی ساخته وپرداخته انسان است، رد می‌کنند و می‌گویند اساس صلاحیت برای تعیین حقوق انسان‌ها با یکدیگر مربوط به خداوند است و اوست که باید اینها را تعیین کند. آنها می‌گویند چون حتی حکومت از آن خداوند است پس او باید حقوق بشر را معین کنند.

اسلاید 17: اعلامیه‌جهانی حقوق بشرسه هدف اصلی را دنبال می‌کند1- هدف آزادی فکر و عقیده و بیان فکر وعقیده ؛2- مساوات همه‌ی انسان‌ها در حقوق و تکالیف ؛3- مشارکت همه انسان‌ها در ساختن زندگی اجتماعی .

اسلاید 18: از نظر اعلامیه‌ی حقوق بشر این اصول در عصر حاضر مبنای حکومت کردن انسان‌ها اعلام شده است وانسان حق دارد مبانی و اصول آن را بر اساس درک و تفسیر خود از عدالت تنظیم کند . درواقع اعلامیه‌ی حقوق بشر نتیجه اندیشیدن یک عده فیلسوف ، سیاستمدار و حقوقدان است و فلسفه‌های معینی بر محتوای تدوین اعلامیه‌ی حقوق بشر اثر گذاشته‌اند اما تدوین حقوق 30 ماده‌یی یک ضرورت تاریخی برای تنظیم زندگی انسان‌ها بر مبنای عدالت بوده است .

اسلاید 19: مبانی حقوق شهروندیفرانسه احیاکننده‌ی این حقوق بوده است وبا انتشار اعلامیه «حقوق بشر و شهروندی» در سال 1789 آن را دوباره زنده کرد. اما در حقوق کشورایران (لااقل با این عنوان) سابقه‌ی چندانی ندارد. تنها دکتر قاضی در کتاب «بایسته‌های حقوق اساسی» اشاره‌ای به این مفهوم دارد و شهروند را «انسان‌های ساکن و مقیم در یک کشور، اعم از اتباع و بیگانگان که در سرزمین یک دولت-کشور و تحت حاکمیت آن هستند» تعریف می‌کند.

اسلاید 20: حقوق شهروندی در کشورهای اروپایی و آمریکایی زیر مجموعه‌ی علوم سیاسی (Political science) قرار می‌گیرد و بیشتر ناظر به حقوق مشارکت شهروندان در اداره‌ی امورکشور است و ابعاد متفاوتی را در بر می‌گیرد و از این رو به حقوق سیاسی و حقوق عمومی (به معنای اخص) نزدیک می‌شود.

اسلاید 21: تمایزحقوق شهروندی از حقوق بشر این دو مفهوم چندان مشابهت دارند که اشتراکات‌شان، تمایز را مشکل می‌کند. برای تفکیک این دو، چند محور را می‌توان ذکر کرد:1. گیرنده یا دارنده‌ی آن: دارنده‌ی حقوق بشر، موجودی است که با عضویتش در جامعه‌ی انسانی به عنوان جهان‌وند از آن منتفع خواهد بود؛ در حالی که دارنده‌ی حقوق شهروندی، شهروند (به تعریفی که ذکر شد) است.

اسلاید 22: 2. مخاطب آن: حقوق بشر، هر انسان، نهاد و اجتماع انسانی را مخاطب خود قرار می‌دهد و توصیه و فرمان می‌دهد. در حالی که حقوق شهروندی، اجتماع با افراد خاصی را در محدوده‌ی یک دولت-کشور خطاب می‌کند.

اسلاید 23: 3. موضوع آن: مفاهیم حقوق بشر عموماً ما بعدالطبیعه هستند و از این رو کلی و دارای ابهام‌های اساسی‌اند. اما حقوق شهروندی، از آن رو که مستقیماً با مردم و اجرا مواجه‌اند دارای ابهام نیستند و بر اساس همان مبانی حقوقی ایجاد می‌شوند.

اسلاید 24: حقوق شهروندی در ایرانایران باستان را پایه‌گذار حقوق شهروندی در جهان دانسته‌اند. منشور صادر شده از سوی کوروش، پادشاه هخامنشی، بسیاری مبانی و مبادی اولیه‌ی حقوق بشر و شهروندی را مورد تأکید قرار داده است. منع برده‌داری و به‌اسارت گرفتن آزادگان، رعایت حقوق کارگران و شرایط مناسب کار، منع نسل‌کشی (در حمله به بابل)، تساوی افراد در برابر قانون و ... در اسناد به دست آمده از تخت جمشید قابل مشاهده است.

اسلاید 25: حقوق شهروندی در ایران معاصردر تاریخ معاصر‌ ایران چندان نمی‌توان جایی برای حقوق شهروندی پیدا کرد. نظام شاهنشاهی و پادشاهی حاکم بر ایران چندان توجهی به آراء و حقوق مردم نمی‌کرده است. یکی از اهداف انقلاب اسلامی ایران نیز توجه به همین نقض حقوق مردم در ایران بوده است.

اسلاید 26: در ادبیات فارسی نیز چندان نمی‌توان ریشه‌های حقوق انسان را جز در ادبیاتی پراکنده و نامدوّن نظیر «بنی آدم اعضای یکدیگرند...» یافت. و چون ضمانت اجراهای چندانی نداشته است، به صورت اندرزهای اخلاقی و حکمت مانده است.

اسلاید 27: یکی از مشهورترین اسناد مربوط به حقوق شهروندی در دوران معاصر، فرمانی است که در زمان ناصرالدین شاه و توسط امیرکبیر اعلام شده است که در آن به رعایت حقوق مردم توسط حاکمان و نمایندگان آنها تأکید شده است.

اسلاید 28: «در این وقت از قرار شکایاتی که مقرون سمع همایونی افتاد، حکام ولایات مکرر بندگان خدا راخواه به جهت اقرار تقصیری که متهم می‌شوند و خواه محض ابراز جایی که اموالشان پنهان بوده به شکنجه می‌گذارده‌اند. چنین حرکتی منافی مروت و احکام شرع و خلاف رأی اقدس شهریاری است. لهذا قدغن می‌فرمائیم که به هیچ وجه متهمین را به شکنجه نگذارند. پس از انکه تقصیر متهمین ثابت و محقق گردید، به اندازه‌ی تقصیرشان گرفتار همان سزای شرعی و عرفی می‌گردند. حکام ولایات مزبور به هیچ وجه کسی را به شکنجه آسیب نرسانند و مراقب باشند که اگر احدی مرتکب چنین عملی گردد مورد مؤاخذه و سیاست خواهد شد. می‌باید حسب‌المقرر معمول داشته تخلف و تجاوز از مدلول حکم قضا شمول ننمایند. (25 شهر ربیع‌الثانی 1266)»

اسلاید 29: در این فرمان، شکنجه و هرگونه اقدام ترذیلی دیگر علیه متهمین ممنوع دانسته و حکام را از تعدی به حقوق رعایا بر حذر داشته است. اما این قانون و امثال این قانون در مسیر اجرا چندان پایدار نماندند. چرا که معمولاً وابستگی‌ها و روابط بر ضوابط و قواعد برتری می‌یافتند.

اسلاید 30: در ایران فعلیاصول 32، 33، 35، 37، 38 و 39 تنها اصولی از قانون اساسی هستند که به موضوع حقوق شهروندی پرداخته‌اند.در سال‌های اخیر حقوق شهروندی به یکی از اولویت‌های نظام قضایی، سیاسی و اداری تبدیل شده است. ماده‌ی 140 «قانون برنامه‌چهارم توسعه» قوه‌ی قضائیه را مسئول تهیه‌ی «لایحه‌ی حفظ و ارتقای حقوق شهروندی و حمایت از حریم خصوصی افراد» کرده است. این توجهات با تصویب ماده واحده‌ی «حقوق شهروندی در قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی» تشدید شد و با تأکیدات رئیس قوه‌ی قضائیه وقت برحفظ این حقوق به اوج رسید.

اسلاید 31: سه دیدگاه درباره‌ی حقوق بشر و شهروندی 1- دیدگاه نخست که به هانتینگتون منسوب است، بر این نظر است که نگاه عمومی یک کشور بر کل کشورها غالب شود. از این منظر، الگوی آمریکایی حقوق بشر باید بر همه‌ی کشورها حاکم گردد.

اسلاید 32: 2- دیدگاه دیگر را مدرنیست‌ها دارند. آنها بر این عقیده‌اند که اصول حقوق شهروندی جهان‌شمول است و نمی‌توان از حقوق بشر مربوط به یک کشور یا جامعه سخن گفت.

اسلاید 33: 3- درمقابل این دودیدگاه نیزپست‌مدرن‌ها باتأکیدبرمسائل منطقه‌ای وویژگی‌های فرهنگی هراجتماع،برای هرکس وهرجامعه‌ای نسخه‌ی خاص خود را می‌پیچند.

اسلاید 34: سابقه تاریخی حقوق ارتباطاتاز قدیمی ترین رشته های حقوقی است .نخستین بار در قرن شانزدهم به منظور حقوق طبیعی افراد برای آزادی رفت وآمد و حمل ونقل وکشتیرانی وارتباطات دریایی به کاربرده شد .به مرور زمان به ارتباطات رودخانه ای ، ارتباطات زمینی جاده ای ودریایی ، پستی ، هوایی وفضایی اطلاق شد.از نیمه دوم قرن بیستم ،عنوان حقوق ارتباطات به زمینه های مربوط به حقوق مطبوعات ، سینما ، رادیو،تلویزیون و...اطلاق شد :

اسلاید 35: 1- در دوره پس ازجنگ جهانی اول ،حقوق مطبوعات مورد توجه بود .2- بعد از جنگ جهانی دوم وباپیدایش تلویزیون وگسترش وتوسعه رادیو ، بحث حقوق رسانه ها و حقوق ارتباطات جمعی مورد توجه قرارگرفت .3- توجه سازمان آموزشی ، علمی وفرهنگی ملل متحد (یونسکو) به مباحث حقوق ارتباطات در دهه 1950وانتشارکتابی تحت عنوان حقوق ارتباط جمعی ، موجب شد این بحث به سایرکشورها نیز کشیده شود.

اسلاید 36: آزادي مطبوعات آنچه در موضوع حقوق مطبوعات دايرمدار كلام و هسته كانوني بحث است واژه آزادي است. واژه آزادي مطبوعات به همان اندازه كه بزرگ، ارزشمند و مقدس است، كلي است و معناي واضحي راافاده نمي‌كند.

اسلاید 37: در اين دوران، آزادي به عنوان يك حق بنيادين و يك ارزش برتر، در تمام جوامع بشري مورد قبول و وفاق همگاني است و به همين سبب، به ويژه در صاحبان قدرت‌ها، كسي را ياراي مخالفت با آزادي به مثابه يك مفهوم كلي نيست. به همين سبب فرآيندهاي مخالفت با آزادي، اغلب از آنجايي آغاز مي‌شوندكه مصداق‌هاي آزادي پابه عرصه مي‌گذارند. براي ‌گريز از اين كليت مبهم دردسرساز، بهترين و ساده‌ترين راه،‌ انحلال «حق آزادي» به «حقوق متعدد» است.

اسلاید 38: از نظرحقوقي،براي تحقق آزادي باید حق‌هايي كه مقتضاي ذات حق آزادي‌اند، كشف و تبيين شوند. به عنوان مثال «آزادي بيان» يكي از مقتضيات حق كلي آزادي است.

اسلاید 39: به همين ترتيب آزادي بيان نيز،‌ كه يك مفهوم كلي است، مقتضياتي داشته و به حق‌هاي ديگر منحل يا خرد مي‌شود كه از جمله آنها «حق آزادي مطبوعات» است. همين منطق بر مفهوم «حق آزادي مطبوعات»، كه خود از مقتضيات «حق آزادي بيان» و «حق آزادي» است، حاكم است، يعني «حق آزادي مطبوعات» اگرچه مفهومي دقيق‌تر از حق آزادي بيان يا حق آزادي است، اما باز هم يك مفهوم نسبتاً كلي است و لازم است براي فهم و درك و تبيين آن «حق»‌ دقيق‌تري را كه ابهام بزدايند، كشف يا حسب مورد وضع كرد.

اسلاید 40: مهم‌ترين حق‌هايي كه از آنها به عنوان «حق‌هاي اساسي مطبوعات» نام برده می شوند بر «اصل آزادي مطبوعات» كه در اصل بيست و چهارم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران بر آن تاكيد شده استوار است: «نشريات و مطبوعات در بيان مطالب آزادند مگر آنكه مخل به مباني اسلام يا حقوق عمومي باشد. تفصيل آن را قانون معين مي‌كند.» اصل بيست و چهارم قانون اساسي آزادي مطبوعات را به عنوان يك «اصل» مورد ‌شناسايي و قبول قرار داده است. «اصل آزادي مطبوعات» داراي الزاماتي است :

اسلاید 41: 1- اصل بر آزادي مطبوعات و ديگر رسانه ها در گردش آزاد اطلاعات است. 2- تا هنگامي كه دليلي خلاف اصل آزادي و گردش آزاد اطلاعات وجود نداشته باشد،‌ بايد به اقتضاي اصل عمل شود. 3- در موارد شك، لازم است به اصل عمل شود.

اسلاید 42: 4- تعيين،‌ تبيين و تفسير استثناهاي اصل، نبايد به اندازه و كيفيتي توسعه و گسترش يابد كه موجب تعطيل يا خدشه كلي به اصل گردش آزاد اطلاعات و مقتضيات آن شود. به عبارت ديگر در موارد تعيين استثناها بايد بنا به «قاعده قبح تخصيص اكثر» از تخصيص اكثر جلوگيري كرد.

اسلاید 43: 5- حق استمرار انتشار هم يكي از مقتضيات اصل آزادي مطبوعات است. اگر اصل بر آزادي مطبوعات باشد قاعدتاً نشريات بايد بتوانند در وضعيت استمرار، فعاليت خود را انجام دهند. مقصود از حق استمرار انتشار آن است كه جلوگيري از انتشار يك نشريه ممنوع و استثناست.آزادي مطبوعات از نظر قانون اساسي يك اصل است. از حيث قواعد تفسير، موارد خلاف اصل بايد به صورت مضيق و محدود تفسير شوند.

اسلاید 44: حق آزادي انتشاردر حق آزادي انتشار سخن از آن است كه هر كس مي‌تواند نشريه موردعلاقه خودرا منتشركند وانتشار نشريه موكول به اثبات صلاحيت نيست.بايدتوجه داشت كه آزادي و از جمله آزادي مطبوعات يك حق ذاتي است نه اعطايي. وقتي يك حق ذاتي است يكي از نتايجش اين است كه همگان صلاحيت استيفاي آن حق را دارند مگر خلاف آن ثابت شود.بر همين اساس هر كس مي‌تواند نشريه مورد علاقه خود را منتشر كند.

اسلاید 45: از آنجا كه انتشار نشريه يك رفتار اجتماعي است و شخص با انتشار نشريه، طرف تعهد و مسووليت حقوقي و احتمالاً كيفري قرار مي‌گيرد، لاجرم بايد از شرايط مسووليت قانوني برخوردار باشد. به عنوان مثال بايد به سن قانوني رسيده باشد، لذا براي انتشار نشريه برخورداري از شرايط عمومي مسووليت قانوني ضروري است.

اسلاید 46: اما برابر با قانون مطبوعات دريافت پروانه انتشار براي شروع به فعاليت نشريه الزامي است. نكته بسيار مهم اين است كه در رژيم صدور پروانه ‌بايد صلاحيت متقاضي احراز شود. حال آنكه وقتي گفته مي‌شود اصل بر آزادي مطبوعات است و آزادي مطبوعات يك حق ذاتي است، به معناي آن است كه همه افراد صلاحيت استيفاي آزادي مطبوعات و حق‌هاي ناشي از آن را دارند.

اسلاید 47: حق كسب خبرحق كسب خبر از جمله مهم‌ترين حق‌هاي مطبوعات است. كار نشريات گردش آزاد اطلاعات است و لازمه گردش آزاد اطلاعات داشتن اطلاعات است. حق كسب خبر به طور خلاصه عبارت است از حق دسترسي نشريات به اطلاعات و اخبار.

اسلاید 48: لازم است به تقسيم‌بندي اخباربراساس منابع آنها اشاره شود. اخبار به اعتبار منبع به دو دسته قابل تقسيم‌اند؛ يك‌دسته را اطلاعات ميداني مي‌نامند.اطلاعات و داده‌هاي خبري كه در كانون اصلي واقعه يا سوژه قرار دارند. آنچه در مجلس يادرخيابان‌ها يا هر مكان عمومي ديگرمي‌گذرد، اخبار ميداني‌اند .از نظر حق كسب خبر، كليه اين اطلاعات بايد در دسترس نشريات باشد. وقتي روزنامه‌نگار مستقيماً به اين اخبار مراجعه مي‌كند در واقع مستقيماً از ميدان اطلاعات، خبر كسب مي‌كند و نمي‌توان جز در موارد استثنااز دسترسي روزنامه‌نگار به اين اطلاعات و اخبار ممانعت كرد.

اسلاید 49: دسته ديگر اطلاعات رسانه‌اي است.اطلاعاتي كه نشريات از رسانه‌هاي ديگر كسب مي‌كنند. پايگاه‌هاي اينترنتي، تلويزيون‌ها، راديوها، وبلاگ‌ها، مطبوعات و... كه هر يك ممكن است براي رسانه ديگر يك منبع خبري باشند. درواقع قانون مطبوعات ايران حق كسب خبر را به رسميت شناخته است.به موجب ماده 5 اين قانون،«كسب وانتشاراخبارداخلي و خارجي كه به منظور افزايش آگاهي عمومي وحفظ مصالح جامعه باشد،بارعايت اين قانون حق قانوني مطبوعات است.»

اسلاید 50: حق دادرسي خاصاصل يكصد‌و‌شصت‌و‌هشتم قانون اساسي ايران، مقررات ويژه‌اي را براي رسيدگي به جرائم مطبوعاتي (و سياسي) وضع كرده است كه اختصاصاً حاكم بر رسيدگي به همين دو جرم است. در واقع اصل يكصد و شصت و هشتم، بعضي شرايط دادرسي خاص را براي جرائم مطبوعاتي پيش‌بيني كرده است كه از آن به عنوان «حق دادرسي خاص» براي رسيدگي به جرائم مطبوعاتي ياد مي‌شود.

اسلاید 51: به موجب اين اصل «رسيدگي به جرائم سياسي و مطبوعاتي علني است و با حضور هيات منصفه در محاكم دادگستري صورت مي‌گيرد. نحوه انتخاب، شرايط، اختيارات هيات منصفه در تعريف جرم سياسي را قانون بر اساس موازين اسلامي معين مي‌كند.»

اسلاید 52: چنان‌كه از اين عبارت آشكار مي‌شود: اولاً رسيدگي به جرائم مطبوعاتي الزاماً علني است و دادگاه نمي‌تواند تحت هيچ عنوان و بهانه‌اي محاكمه را به صورت غيرعلني برگزار كند. اين الزام منحصر به محاكمه جرائم مطبوعاتي (و سياسي) است. علني بودن محاكمه نوعي ضمانت اجراي عملي براي دادرسي عادلانه در محاكمه‌هاي مطبوعاتي است.

اسلاید 53: ثانياً حضور هيات منصفه در محاكمه جرائم مطبوعاتي ضروري است و مي‌توان گفت از شرايط صلاحيت ذاتي دادگاه است و بدون آن دادگاه فاقد صلاحيت ذاتي براي محاكمه است. هيات منصفه به عنوان نماينده افكار عمومي با حضور در دادگاه، در مورد گناهكاري يا بي‌گناهي متهم تصميم‌گيري مي‌كند. به بيان ديگر، در جرائم مطبوعاتي اين افكار عمومي و طبعاً جامعه است كه نسبت به متهم تصميم مي‌گيرد.

اسلاید 54: شیوه دوگانه در روزنامه نگاری1- شیوه کنترل 2- شیوه نظارتهردوشیوه در دوران ناپلئون بناپارت پدید آمد ---»آزادی مطبوعات از بین رفت ؛انواع مطبوعات دولتی پدیدآمد؛روزنامه هانقش تبلیغاتی پیدا کردند؛اعمال کنترل افزایش یافت ؛مطبوعات به دست ناموران دولتی افتاد.

اسلاید 55: پس از سقوط ناپلئون ، منشور آزادی مطبوعات درفرانسه به تصویب رسید.اصول این منشور : 1-لغو امتیازات پیشگیرانه ( مثل عدم ضرورت کسب مجوز) ؛2- ازمیان رفتن جرایم عقیدتی ؛3-رسیدگی به جرایم مطبوعاتی به وسیله هیئت منصفه ؛4-مسئولیت مدیرمسئول ، معاون ونویسنده در دادگاه ؛5-تامین حق جواب .

اسلاید 56: قانون آزادی مطبوعات درسازمان مللنظام آزادی مطبوعات درسال 1966 درسازمان ملل تصویب شد.در این قانون محدودیت هایی برای مطبوعات درنظر گرفته شد :1- مطالبی که استقلال وحاکمیت ملی وتمامیت ارضی ونظم وامنیت عمومی کشور را تهدید کند ؛2- مطالبی که به سلامت وآسایش جامعه لطمه بزند ؛3- مطالبی که به اخلاق وعفت عمومی خدشه وارد کند ؛4- مطالبی که به حیثیت وحرمت فردی وزندگی خصوصی افراد آسیب برساند .

اسلاید 57: اصول کلی نظام آزادی مطبوعات درغرب الف - آزادی فعالیت ؛ب - تعدد ؛ج – بی طرفی واستقلال .

اسلاید 58: مفهوم آزادی مطبوعات ( رسانه )در دو بعد قابل تعریف است : 1- آزادی به معنای عام : جستجو ، جمع آوری ، کسب آزادانه اخبار ، اطلاعات ، عقاید عمومی ، انتقال ومخابره آزادانه آنها، انتشار آزادانه روزنامه ها وپخش برنامه های رادیویی وتلویزیونی ، اینترنتی ومطالعه آزادانه مطبوعات ودریافت آزادانه برنامه های مذکور2- آزادی به معنای خاص : نشرآزاد روزنامه ورسانه ، عدم محدودیت ونظارت قبل از انتشار ، عدم توقیف خودسرانه پس از انتشار ، رسیدگی به تخلفات با حضورهیئت منصفه .

اسلاید 59: نظام های تاسیس واداره مطبوعاتدوروش متفاوت وجود دارد :1- نظام پیشگیری یا احتیاطی : در کشورهایی که نظام سیاسی آن ها از آزادی های سیاسی بیمناک هستند ، انتشارمطبوعات تابع روش احتیاطی یا پیشگیرانه است .2- نظام تعقیبی یا تنبیهی : در کشورهایی که محدودیتی برای انتشاروجود ندارد ( جزدرموارد استثنایی) از این روش استفاده می شود وفقط زمانی که جرم مطبوعاتی رخ دهد، از طریق دادگاه وبا حضورهیئت منصفه موردبررسی قرار می گیرد.

اسلاید 60: معیارهای آزادی مطبوعات ( رسانه ها )الف - استقلال ؛ ب - قابلیت ومیزان انتقاد گری .بر این مبنا دو تقسیم بندی از رسانه ها ارائه شده است :1- رسانه های کاملا آزاد ؛2- رسانه های کاملا تحت کنترل .

اسلاید 61: معیار های استقلال ؟کنترل های قانونی ، کنترل های خارج از قانون ، ترجیح گذاری در دادن اخبار دولتی ، کسب اجازه ، کنترل برپخش وتوزیع ، خود نظام دهی ، مالکیت دولتی یاحزبی ، کنترل دولت برتهیه وتوزیع کاغذومبادلات ارزی ، یارانه ها ، پاداش های دولتی ، وابستگی و...

اسلاید 62: معیارهای انتقاد ؟درجه انتقاد به مسئولان حکومتی ، منطقه ای ، رسمی ،داخلی ، خارجی ؛درجه انتقاد از دولت ؛انتقاد نشریات احزاب سیاسی مخالف .

اسلاید 63: نظام های رسانه ای ( دیدگاه هنجاری)1- رسانه های آزاد ،2- رسانه های اقتدارگرا ؛3- رسانه های مسئولیت اجتماعی ؛4- رسانه های کمونیستی ؛5- رسانه های کشورهای در حال توسعه ؛6- رسانه های مشارکت کننده .

اسلاید 64: دیدگاه­های حقوقی دولت­های عضو کوپیوس درخصوص محتوای برنامه­های ماهواره­ایپس از آنکه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 1970 قطعنامه 2733 را در خصوص مسئوولیت بین­المللی دولت­ها در قبال پخش مستقیم ماهواره­ای تصویب کرد، مرحله جدیدی از فعالیتهای کوپیوس آغاز شد. به این نحو که بسیاری از دولت­های حامی ممنوعیت کامل پخش برنامه­های ماهواره­ای، ضمن عدول از نظریۀ قبلی خود، عمده ترین تمرکز خود را بر محتوای برنامه­ها استوار نموده و با قبول اصل جریان آزاد اطلاعات در صدد اعمال محدودیت­های خاصی بر این اصل آمدند.

اسلاید 65: یکی از این کشورها، فرانسه بود که ضمن ارائه طرح خود خواستار پذیرش و تصویب آن شد. نکته مهم در طرح فرانسوی ها عبارت بود از تمرکز بخشیدن به مباحث حقوقی روی محتوای برنامه‌های پخش مستقیم ماهواره‌ای؛ که موارد زیر را جزء برنامه های ممنوعه وغیر قانونی اعلام می کرد:

اسلاید 66: برنامه هایی که پخش آنها دخالت در امور داخلی و سیاست خارجی کشور گیرنده برنامه تلقی می‌شود. تبلیغاتی که پخش آنها مضر به صلح و امنیت ملی و بین‌المللی باشد. برنامه‌هایی که به شرافت و حیثیت فردی افراد حمله می‌کند. برنامه­هایی که در صدد تخریب مبانی مدنی، فرهنگی، مذهبی و سنتی کشور گیرنده برآمده باشد. برنامه­های تبلیغاتی و پخش آگهی­های بازرگانی که بر اساس واقعیت یا متضمن منفعت هنری، علمی و آموزشی نبوده باشد.

اسلاید 67: نتیجه طرح فرانسهاین طرح اگرچه تا حدود زیادی خواست بسیاری از کشورهای جهان بود اما با مخالفت ایلات متحده آمریکا روبرو شد.طرح فرانسه بدلیل شکاف بین دیدگاه های عضو کوپیوس تصویب نشد.

اسلاید 68: طرح شورویچند سال بعد در 1972 اتحاد جماهیر شوروی سابق طرح پیش نویس کنوانسیونی بین‌المللی را در زمینه پخش مستقیم ماهواره‌ای تقدیم کوپیوس کرد که از نکات مهم آن می توان به «نابودی و خنثی کردن برنامه‌های ناخواسته پخش مستقیم ماهواره‌ای » اشاره کرد که این امر فقط از طریق نابودی و خنثی کردن ابزارهای پخش مستقیم برنامه‌های ماهواره‌ای، حتی نابود کردن ماهواره فرستنده در داخل یا خارج از قلمرو کشور گیرنده، انجام شدنی بود. علاوه بر ایالات متحده، کشور های زیاد دیگری نیز با این ماده پیشنهادی شوروی مخالفت کردند .در نهایت شوروی پس از تغییر مواد حساس برانگیز، ازجمله ماده 9 آن، طرح جدیدی تحت عنوان «اعلامیۀ اصول» تقدیم کوپیوس کرد. طرح پیشنهادی شوروی، به خصوص اعلامیه اصول در حد وسیعی در قطعنامه  2916 مجمع عمومی سازمان ملل متحد پذیرفته شد.

اسلاید 69: نکته مهمی که در این قطعنامه وجود دارد، حمایت دولت های عضو مجمع عمومی سازمان ملل (102 کشور از 103 کشورحاضردر مجمع عمومی به جزء ایالات متحده امریکا) از حاکمیت ملی دولت ها در مقابل هر شکل و نوع دخالت در امور داخلی دولت های دیگر، و لو در قالب پخش برنامه تلویزیونی باشد. بنابراین تاًکید عمده قطعنامه مذکور نیز بر محتوای برنامه‌های ارسالی از کشور فرستنده استوار است.

اسلاید 70: 4 نظریهبحث اختلافی «تحصیل رضایت قبلی»، «حاکمیت ملی دولت ها و رابطه پخش مستقیم ماهواره‌ای با آن» و «جریان آزاد اطلاعات »، همچنان به عنوان یکی از موارد مهم دستور کار کوپیوس ادامه یافت، تا اینکه بعدها به جای دو نظریه مطرح در آن روز، چهارنظریه عمده در کوپیوس راجع به آنها مطرح شد :

اسلاید 71: نظریه اول: در صورتی  کشوری می تواند از طریق پخش مستقیم ماهواره‌ای در کشور دیگر برنامه پخش کند که قبلاً موافقت آن کشور را جلب، یا قراردادی در این خصوص منعقد کرده باشد.نظریه دوم: وضع هرگونه قاعده و مقرراتی در خصوص پخش مستقیم برنامه‌های ماهواره‌ای، باعث نادیده گرفتن جریان آزاد اطلاعات می‌شود، در حالی که اصل مذکور مبتنی بر توافقات بین‌المللی بوده و در قانون اساسی بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته شده است.

اسلاید 72: نظریه سوم: این نظریه ابراز می دارد که تکلیف تحصیل رضایت قبلی دولت های گیرنده برنامه‌های پخش مستقیم هیچ منافات و مخالفتی با جریان آزاد اطلاعات نداشته و بالعکس، باعث تقویت آن و جلوگیری از هرگونه سوء استفاده از اصل مذکور خواهد شد.نظریه چهارم: بر اساس این نظریه، اصل بر آزادی پخش برنامه‌های ماهواره‌ای است، مگر در موارد خاصی همچون موردی که پخش برنامه ای از طریق پخش مستقیم ماهواره‌ای باعث سوء تفاهم دولت ها و افزایش تنشهای بین‌المللی می‌شود

اسلاید 73: نتیجهموضعی را که سرانجام مجمع عمومی سازمان ملل متحد از میان دیدگاههای رایج وکنفرانسهای حقوقی فضا رایج به مسئولیت بین المللی دولتها در قبال پخش مستقیم ماهواره ای اتخاذ کرده عبارت است از اینکه : دولتها باید مسئولیت بین المللی خود را در قبال فعالیتهایی که در زمینه پخش مستقیم تلویزیونی از طریق بکار گیری ماهواره انجام میدهند اعم از اینکه خودشان انجام دهند یاتحت صلاحیت آنها صورت گیرد با اصول وضع شده در این قطعنامه منطبق کنند .

اسلاید 74: با تشکرازشمادانشکده مدیریت دانشگاه تهران اردیبهشت 1391