دفاع مشروع

صفحه 1:


صفحه 2:
تحقق دفاع مشروع به عنوان یکی از علل موجهه جرم. مستلزم شرا است که این موضوع در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ‎٩۳‏ نیز نوآوری‌ها و تغییراتی شده است. دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامى تعريف نشده و بيشتر تاكيد 5 ذكر مصاديق و موارد آن است. با اين حال در تعريف دفاع مشروع مىتوان ساي حت موطف كن فورى يك ‎Paige Shean‏ فوريت صورت كيرد. 

صفحه 3:
\ C 2 ‎le Mt‏ موجهه يا عوامل توجیه‌کننده به مواردی گفته می‌شود که با تحقق آنهاء وصف مجرمانه جرم از بين مى رود؛ به اين معنا كه عملى كه به طور معمول جرم بوده | است. در شرايطى خاصء ديكر در نظر مقنن عنوان جرم نخواهد داشت و به دليل تلقى شدن به عنوان يك عمل موجهه جرم نيست تا قابل مجازات باشد. در تمام نظام‌های حقوقی دنیا و از جمله نظام حقوقی کشور ماء دفاع مشروع جزء علل و عوامل موجهه جرم محسوب می‌شود؛ بنابراين بايد كفت كه اين موضوع مختص نظام حقوقی ایران نیست و مورد توجه تمام نظام‌های حقوقی دنیاست که به آن استناد شده و به اعتبار این تاسیس» وصف مجرمانه بسیاری از جرایم از آنها گرفته می‌شود. ‎ ‎ 

صفحه 4:
* دفاع مشروع در ایران, تا قبل از اجرای قانون مجازات اسلامی سال ‎٩۳‏ در دو دسته از مقررات به طور خاص دیده می‌شد. یکی از این موارد. کلیات قانون مجاز بود كه در مواد ‎5١‏ و ‎WY‏ قانون مجازات وجود داشت و دیگری در مقررات پایانی قانون مجازات در خصوص تعزیرات و جرایم علیه اشخاص بود.دفاع مشروع چند شوط کلی دارد و باید به این موضوع تاکید کرد که شرایط تحقق آن در قانون فعلی و سابق, تفاوت چندانی با یکدیگر پیدا نکرده است. در كليات شوايط يكسان ولى در نكارشس متون قانونی همیاه با تغیبرات جزیی است ( نخستین شرط تحقق دفاع مشروع اين اسح كه بايد هر جرابو يك حمله فورى و جدی باشد. جان مال و آبروی یک نفر را مورد لطمه قرار دهد و همجنين راه دیگری برای دفع این حمله وجود نداسته بانسد.قانون مجازات اسلامی سال ۳ در مواد ۱۵7, ۱۵۷ و ۱۵۸ به موضوع دفاع مشروع پرداخته است. 

صفحه 5:
i. * ماده ۱۵۲ می‌گوید: هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس» عرضء ناموس, مال يا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شوده در صورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی‌شود: الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز يا خطر ضرورت داشته باشد. ب- دفاع مستند به قراین معقول یا خوف عقلایی باشد. پ- خطر و تجاوز به‌سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد. ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود. 

صفحه 6:
C= "ا درباره این ماده؛ چند مورد مطرح می‌شود که یکی از این موارده موضوع تجاوز است. در حقبقت این سوال مطرح می‌شود که تجاوز باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ تجاوز نسبت به چه مواردی باید صورت گیرد و اینکه دفاع چگونه باشد؟ ماده ۱۵۲ قانون مجازات اسللامی به دفاع فرد از نفس, عرض و ناموس اشاره کرده است نه شخص؛ به همین دلیل باید گفت که اين نوع دفاع تنها درباره شخص 

صفحه 7:
سب همچنین موضوعی که می‌توان از آن دفاع کرد نفس به معنای جان است. در خصوص عرض و ناموس نيز بايد كفت كه مفهوم اين دو وازهء تا حدود بسيارى معادل يكديكر و به معناى حيثيت است. در خصوص معناى آزادی تن نيز بايد كفت كه كسى نمى تواند دیگری را بازداشت كند همجنين "تن خود يا ديكرى " نيز به اين معناست كه مى توان از خود و نيز از ديكرى در برابر تجاوز يا خطر فعلى يا قريبالوقوع دفاع كرد. 

صفحه 8:
AEE Sols is a , ‏زوم وجود تجاوز‎ OF PS Cs eS \ he ۲ برای تحقتی دفاع مشروع. بايد تجاوز يا خطر وجود داشته | || باشد و نيز اينكه خطر بايد حتمى يا آنقدر نزديك باشد ‎١‏ || كه كويى در حال واقع شدن است. بنابراين اكر كسى ديكرى را تهديد كند كه در صورت انجام ندادن اقدامى خاصء او را به قتل مىرساندء موضوع دفاع مشروع قابك . | استناد نيست. يكى ديكر از مواردى كه در تعريف دفاع ‏ 7 مشروع بايد به آن اشاره کرد, این است که دفاع مشروع رفتاری است که طبق قانون» به طور عادی و معمول جرم است. 

صفحه 9:
3 & a * مثلا این رفتار ممکن است باعث ورود آسیب جسمانی به فردی شود. ولى اكر قانونكذار مى كويد (در صورت اجتماع شسرايط زير) به این معناست که اگر تمام شرایطی که قانونگذار می‌گوید. فراهم باشدء اين رفتار جرم نخواهد بود.نخستين شرطى كه در ماده ۱۵۳ قانون مجازات اسلامى جديد به آن اشاره شده؛ اين است كه رفتار ارتكابى بايد براى دفع تجاوز يا خطر ضرورت داشمته باشد یعنی كارى كه در حال انجام آن براى دفع خطر هستيمء بايد حتمى و قطعی بوده باشد و اینکه ضرورتا بايد صورت مى كرفت. به اين معنا كه بدون انجام آن امكان دفع تجاوز وجود نداشت. 

صفحه 10:
ل سجني ‎sie de 7 cite uals‏ باشد. این مورد در قانون سابق وجود نداشت و قانونگذار در قانون مجازات جدید. آن را اضافه کرده است. زیرا تشخیص اینکه دفاع مستند به قراین معقول یا خوف عقلایی باشد. تا حدودی دشوار است. طبق بند "پ" ماده , قانون مجازات اسلامی سال ۰۱۳۹۲ خطر و تجاوز بايد به سبب اقدام آگاهانه يا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد. 

صفحه 11:
"1 تبصره ۳ ماده ۱۵۲ قانون مجازات اسلامی نیز عنوان می‌کند: در موارد دفاع مشروع دیه نیز ساقط است. جز در مورد دفاع در مقابل تهاجم دیوانه که دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود. در توضیح این تبصره نيز بايد كفت که ساقط شدن دیه در موارد دفاع مشروع قابل قبول است. اگر چه به طور معمول وقتی که عملی جرم نباشد. دیه نیز به آن تعلق نمی‌گیردهمچنین تبصره یک ماده ۱۵۲ می‌گوید: دفاع از نفس, ناموسء عرض, مال و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع کننده بوده يا مسئولیت دفاع از وی برعهده دفاع کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک نماید. یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد. در این تبصره قانونگذار همه شرایط را با یکدیگر جمع کرده است که یک نوآوری قابل تامل محسوب می‌شود. 

صفحه 12:


بسم اهلل الرحمن ارحیم دفاع مشروع  تحقق دفاع مشروع به عنوان یکی از علل موجهه جرم ،مستلزم شرایط خاصی است که این موضوع در قانون مجازات اسالمی مصوب سال 92نیز مشمول نوآوری‌ها و تغییراتی شده است. دفاع مشروع در قانون مجازات اسالمی تعریف نشده و بیشتر تاکید این قانون ،بر ذکر مصادیق و موارد آن است .با این حال در تعریف دفاع مشروع می‌توان گفت که به معنای حق دفع یا برطرف کردن فوری یک خطر فوری است که باید به فوریت صورت گیرد. علل موجهه جرم علل موجهه یا عوامل توجیه‌کننده به مواردی گفته می‌شود که با تحقق آنها ،وصف مجرمانه جرم از بین می‌رود؛ به این معنا که عملی که به طور معمول جرم بوده است ،در شرایطی خاص ،دیگر در نظر مقنن عنوان جرم نخواهد داشت و به دلیل تلقی شدن به عنوان یک عمل موجهه ،جرم نیست تا قابل مجازات باشد .در تمام نظا‌م‌های حقوقی دنیا و از جمله نظام حقوقی کشور ما ،دفاع مشروع جزء علل و عوامل موجهه جرم محسوب می‌شود.؛ بنابراین باید گفت که این موضوع مختص نظام حقوقی ایران نیست و مورد توجه تمام نظام‌های حقوقی دنیاست که به آن استناد شده و به اعتبار این تاسیس ،وصف مجرمانه بسیاری از جرایم از آنها گرفته می‌شود. شرایط تحقق دفاع مشروع دفاع مشروع در ایران ،تا قبل از اجرای قانون مجازات اسالمی سال 92در دو دسته از مقررات به طور خاص دیده می‌شد .یکی از این موارد ،کلیات قانون مجازات بود که در مواد 61و 62قانون مجازات وجود داشت و دیگری در مقررات پایانی قانون مجازات در خصوص تعزیرات و جرایم علیه اشخاص بود.دفاع مشروع چند شرط کلی دارد و باید به این موضوع تاکید کرد که شرایط تحقق آن در قانون فعلی و سابق ،تفاوت چندانی با یکدیگر پیدا نکرده است .در حقیقت کلیات شرFایط یکسان ولی در نگارش متون قانونی همرFاه با تغییرات جزیی است. نخستین شرط تحقق دفاع مشروع این است که باید در برابر Fیک حمله فوری و جدی باشد ،جان ،مال و آبروی یک نفر را مورد لطمه قرار دهد و همچنین راه دیگری برای دفع این حمله وجود نداشته باشد.قانون مجازات اسالمی سال 1392در مواد 157 ،156و 158به موضوع دفاع مشروع پرداخته است.  ماده 156می‌گوید :هرگاه فردي در مقام دفاع از نفس ،عرض، ناموس ،مال يا آزادي تن خود يا ديگري در برابر هرگونه تجاوز يا خطر فعلي يا قريب‌الوقوع با رعايت مراحل دفاع ،مرتکب رفتاري شود كه طبق قانون جرم محسوب مي‌شود ،در صورت اجتماع شرايط زير مجازات نمي‌شود :الف -رفتار ارتكابي براي دفع تجاوز يا خطر ضرورت داشته باشد .ب -دفاع مستند به قراین معقول یا خوف عقالیی باشد .پ -خطر و تجاوز به‌سبب اقدام آگاهانه يا تجاوز خود فرد و دفاع ديگري صورت نگرفته باشد .ت -توسل به قواي دولتي بدون فوت وقت عم ً ال ممكن نباشد يا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود.  درباره این ماده ،چند مورد مطرح می‌شود که یکی از این موارد ،موضوع تجاوز است .در حقیقت این سوال مطرح می‌شود که تجاوز باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ تجاوز نسبت به چه مواردی باید صورت گیرد و اینکه دفاع چگونه باشد؟ ماده 156قانون مجازات اسالمی به دفاع فرد از نفس ،عرض و ناموس اشاره کرده است ،نه شخص؛ به همین دلیل باید گفت که این نوع دفاع تنها درباره شخص حقیقی ممکن است.  همچنین موضوعی که می‌توان از آن دفاع کرد ،نفس به معنای جان است .در خصوص عرض و ناموس نیز باید گفت که مفهوم این دو واژه ،تا حدود بسیاری معادل یکدیگر و به معنای حیثیت است .در خصوص معنای آزادی تن نیز باید گفت که کسی نمی‌تواند دیگری را بازداشت کند همچنین "تن خود یا دیگری" نیز به این معناست که می‌توان از خود و نیز از دیگری در برابر تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع دفاع کرد. لزوم وجود تجاوز یا خطر برای تحقق دفاع مشروع ،باید تجاوز یا خطر وجود داشته باشد و نیز اینکه خطر باید حتمی یا آنقدر نزدیک باشد که گویی در حال واقع شدن است .بنابراین اگر کسی دیگری را تهدید کند که در صورت انجام ندادن اقدامی خاص ،او را به قتل می‌رساند ،موضوع دفاع مشروع قابل استناد نیست .یکی دیگر از مواردی که در تعریف دفاع مشروع باید به آن اشاره کرد ،این است که دفاع مشروع رفتاری است که طبق قانون ،به طور عادی و معمول جرم است.  مثال این رفتار ممکن است باعث ورود آسیب جسمانی به فردی شود .ولی اگر قانونگذار می‌گوید (در صورت اجتماع شرايط زير) به این معناست که اگر تمام شرایطی که قانونگذار می‌گوید ،فراهم باشد ،این رفتار جرم نخواهد بود.نخستین شرطی که در ماده 156 قانون مجازات اسالمی جدید به آن اشاره شده ،این است که رفتار ارتكابي باید براي دفع تجاوز يا خطر ضرورت داشته باشد یعنی کاری که در حال انجام آن برای دفع خطر هستیم ،باید حتمی و قطعی بوده باشد و اینکه ضرورتا باید صورت می‌گرفت .به این معنا که بدون انجام آن امکان دفع تجاوز وجود نداشت. لزوم مستند بودن دفاع به قراین معقول یا خوف عقالیی همچنین دفاع باید مستند به قراین معقول یا خوف عقالیی باشد .این مورد در قانون سابق وجود نداشت و قانونگذار در قانون مجازات جدید ،آن را اضافه کرده است .زیرا تشخیص اینکه دفاع مستند به قراین معقول یا خوف عقالیی باشد ‌،تا حدودی دشوار است .طبق بند "پ" ماده 156قانون مجازات اسالمی سال ،1392خطر و تجاوز باید به‌سبب اقدام آگاهانه يا تجاوز خود فرد و دفاع ديگري صورت نگرفته باشد. تجمیع شرایط دفاع مشروع تبصره 3ماده 156قانون مجازات اسالمی نیز عنوان می‌کند :در موارد دفاع مشروع دیه نیز ساقط است ،جز در مورد دفاع در مقابل تهاجم دیوانه که دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود .در توضیح این تبصره نیز باید گفت که ساقط شدن دیه در موارد دفاع مشروع قابل قبول است ،اگر چه به طور معمول ،وقتی که عملی جرم نباشد ،دیه نیز به آن تعلق نمی‌گیردF.همچنین تبصره یک ماده 156می‌گوید: دفاع از نفس ،ناموس ،عرض ،مال و آزادي تن ديگري در صورتي جايز است كه او از نزديکان دفاع‌کننده بوده يا مسئولیت دفاع از وي بر‌عهده دفاع‌كننده باشد ،يا ناتوان از دفاع بوده يا تقاضاي كمك نمايد ،يا در وضعيتي باشد كه امكان استمداد نداشته باشد .در این تبصره قانونگذار همه شرایط را با یکدیگر جمع کرده است که یک نوآوری قابل تامل محسوب می‌شود. پایان گردآوری :غالمحسن نیکخواه ‏http://tak20.ifh1.ir