صفحه 1:
ا ا ل
صفحه 2:
۳
معدمه
* بیماری دیابت یک اختلال متابولیک شایع میباشد که
مبتلایان به آلن بیش از ۵/ جمعیت کشور را شامل
میشوند. این بیماری علت اصلی کوری در بز گسالان و
نارسایی مزمن کلیه و قطع غیر تروماتیک اندام تحتانی
میباشد.
دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 3:
۳
* بیش از ۲۰۰۰ سال پیش قدما متوجه شدند ادرار
برخی افراد. مورچه ها را به خود جلب می کند و نام آن را
بیماری دیابت گذاشتند.
9 دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 4:
بدن بخش اعظم انرژی خود را از مصرف گلوکز CL I>
می دارد. گلوکز یک قند ساده است که در روده از تجزیه
نشاسته و قندهای دیگر درست می شود.
انسولین یکی از هورمونهایی است که در لوزالمعده ساخته
می شود. انسولین بافت های بدن را قادر می سازد تا
گلوکز را از مواد غذایی استخراج کنند و آن را به صورت
انرئیی مصرف و یا ذغیره نمایند. در دیابت شیرین تولید
انسولین اشکال پیدا می کند. در نتیجه جذب قند توسط
بافتهای بدن کاهش می یابد و میزان قند خون به طور
غیرطبیعی بالا می رود. بالا بودن قند خون را هیپر گلیسمی
می نامند.
دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 5:
دیابت شیرین
غیروابسته به انسولین(نوع ۲ DIDDD
دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
ديابت
وابسته به انسولین (نوع۱ 1600060
صفحه 6:
دیابت وابسته به انسولین (نوع ۱ (160606) که مخصوص جوانان است و ۵۰ درصد
موارد نزدیک به زمان بلوغ روی می دهد. در این بیماری سلولهای ترشح کننده
انسولین در لوزالمعده بتدریج نابود می شوند. شایع ترین علت آّن یک بیماری
خودایمنی (که در بدن لوزالمعده خود را یک بیگانه تلقی می کند و سعی دارد آن
را دفع کند) يا یک عفونت ویروسی دوران کودکی است. اگرچه کاهش تولید
انسولین به کندی صورت می گیرد اما بیماری به دفعات ظاهر می شود و دوره
هایی از استرس (به عنوان مثال عفونت یا بلوغ) یا به عبارت دیگر افزایش نیاز
بدن به انسولین» ان را تشدید می کند.
9 دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 7:
نشانه های دیابت نوع ۱
تشنگی مفرط. افزایش ادرار, کسالت و کاهش وزن
اگر این نوع دیابت درمان نشود می تواند کشنده باشد. تنها راه
درمان دیابت نوع ۱ مصرف انسولین است که باید تا آخر عمر ادامه
یابد. چند نوع انسولین موجودند که بر اساس مدت اثرشان ( کوتاه.
متوسط. طولانی) تقسیم بندی می شوند.
2 دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 8:
دیابت شیرین غیروابسته به انسولین (001000000 ) يا نوع ٠ در سنين
بالای ۴۰ سال ظاهر می شود و به تدریج روى مى دهد و به علت
تدریجی بودن علائم آن. ممکن است تشخيص ان جندين سال به تاخير
بیانجامد. در اين نوع دیابت. مقدار انسولین خون بالاست. اما سلولهای
بدن در برابر اثرات انسولین مقاومت می کنند علی رغم بالا بودن
انسولین. گلوکز کمتری جذب می کنند که نتیجه آنن. هیپر گلسیمی
است.
9 دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 9:
چاقی شایع ترین علت دیابت نوع 6 می
.باشد
دانشگاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 10:
در هر دو نوع دیابت. تغیبر رژیم غذایی فوق العاده
و الیاف زیاد. قند ساده کم (کیک. شیرینی). قند مر کب
زياد (برنج. سيب زمینی. ماکارونی) باشد توصیه
میگردد.
ao دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 11:
در دیابت نوع 0 کاهش وزن به تنهایی می تواند برای پایین آوردن نیازمندیهای
انرژی بدن و برگشت قند خون به میزان عادی کافی باشد. اگر تغییر غذا بی تاثیر
بود می توان از داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون استفاده کرد. تمام داروهای
ضددیابت جذب قند توسط بافتهای بدن را تحریک کرده و از افزایش قند خون
جلوگیری می کنند.
a دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 12:
داروهای شیمیایی می ثوانند عوارض جانبی داشته باشند. شایعترین
عوارض جانبی آن نهوع» کاهش وزن نفخ شکم و اسهال است و کسانی
که ناراحتیهای کبدی قلبی و کلیوی دارند باید از مصرف آن خوداری
ورزند. اگر دیابت درمان نشود بالا بودن پیوسته قند خون, به بخشهای
مختلف بدن آسیب می رساند. ناراحتیهای اصلی بر اثر ایجاد تصلب
شرانین که رگها را تنك مى كندء به وجود مى آيند. اين حادثه منجر به
حملات قلبی» کوری» نارسایی کلیه» كاهش كردش خون در ياها و حتى
قانقاريا مى شود. خطر اين بيماريها با درمان» كاهش جشمكيرى بيدا مى
كند. كنترل دقيق ديابت در جوانىء بلوغ و بعد از آنء» در کاهش
ييامدهاى بلند مدت بعدى اهميت فراوان دارد. كنترل خوب ديابت قبل از
باردارى از امكان سقط جنين يا ناهنجاريهاى نوزاد مى كاهد.
ae دانشگاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 13:
استفاده از گیاهان دارویی از هزاران سال پیش شروع
گردیده و هنوز علی رغم پیشرفت داروسازی مدرن و
مصنوعی استفاده از این گیاهان مد نظر می باشد. توجه
به اثرات جانبی داروهای شیمیایی باعث گردیده تا
استفاده از اين گیاهان در دهه های اخیر بیشتر مورد
توجه قرار گرفته و موجب ایجاد صنایع چند میلیارد
دلاری در شمال آمریکا و اروپا گردد. در حال حاضر
حدود ۵۰ درصد داروهای بازار از مواد طبیعی ساخته
می شوند و به دلیل ناتوایی در سنتز ترکیبات بیوفعال
گیاهی تقاضا جهت استفاده از اين گیاهان سیر صعودی
خود را ادامه می دهد
اه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 14:
تاکنون تاثیر مثبت پیش از ۱۲۰۰ گیاه دارویی در
کاهش میزان قند خون و یا کاهش عوارض ناشی از آن
شناخته شده است
ae دانشگاه آزاد اسلامی راحد مرانه
صفحه 15:
در اين كلاس تعدادی از مشهورترین گیاهان دارویی با
خواص کاهندگی قند خون که در منابع معتبر فارماکوپه
ای. کتابهای مرجع طب گیاهی. مجلات علمی معتبر و
طب سنتى ايران به انها اشاره شده است مورد برسی
قرار م ىكيرد. از سوى ديكر با وجود اثر كاهش
دهندگی قند خون توسط این گیاهان. احتمال ایجاد
تداخل دارویی و اثرات جانبی ناشی از مصرف طولانی
مدت انها وجود دارد و توصيه مىشود قبل از مصرف لذ
as دانشگاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 16:
بولاغ اوتی» علف چشمه یا ترتيزک آبی ۳.07 م0
گیاهی است علفی و دائمی که بیشتر در چشمه هاء مجاری باریک آبها و
نواحی مردابی میروید. ريشه های کوچک و سفید رنگی از ساقه اين
گیاه خارج شده و ارتباط آنها را در نقاط مختلف با زمین باعث
ميشود. بولاغاوتی در جریانهای ملایم آب زندگی میکند. طول ساقه
با توجه به شرایط محیطی متفاوت بوده و در جریانهای آب نسبتا
عمیق و زلال تا ۲ متر هم میرسد. طعم تند و مطبوعی داشته و به
عنوان سبزی خوردنی مصرف میگردد. موقع برداشت محصول
زمانی است که گیاه به گل رفته باشد.زیرا در این موقع حداکثر
اسانس را دارد. بولاغاوتی دارای آهن,
خو
مطالعات دانشمندان نشان داده است که مصرف این گیاه. باعث " کم
شدن مقدار قند ادرار مبتلایان به بیماری قند ميشود. استفاده از
بولاغاوتی برای درمان دیابت در آذربایجان به وفور دیده میشود.
6 دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 17:
(.Ortca diva b) 48
اندامهای هوایی گزنه پوشیده از تارهای مخروطی شکل و
گزنده است و چون پس از لمس کردن. محتویات
سوزآور غده زیر آن. در پوست بدن وارد می گردد.
ایجاد سوزش و ناراحتی میکند. قسمتهای مورد
استفاده گزنه. بر گهای تازه. ريشه و شیره حاصل از
آن است. دانه آن نیز کم و بیش مصرف دارویی دارد.
از گزنه برای تغذیه نیز استفاده ميشده است. با
استفاده از این گیاه به عنوان ملین» مدر. رفع دل درد.
معالجه خونریزی و رفع سرماخوردگی, اثر شفا بخشی
دیده شده است.
در صورتی که یک مشت برگ خرده شده گزنه را در
۰ گرم آب به مدت ۵ دقيقه جوشانده و ۳ مرتبه
در شبانهروز مصرف کنیم. داروی کمکی بسیار مفیدی
برای درمان دیابت به شمار میرود.
و دانشگاه آژاداسلامی واحد میانه
صفحه 18:
(Blue و سیر (بامسض< )./ cepa Lb) She
مصرف پیاز و سیر موجب کاهش قند خون میشود. ترکیبات فعال گوگردی مانند
آلیلپروپیلد یسولفید وآلیلد یسولفیداکسید (آلیسین) به ترتیب در پیاز و سیر نقش
اصلی در کاهش قند خون ایفا میکند. اگرچه فلاونوییدها و دیگر ترکیبات موجود
در آنها نیز ممکن است موثر باشند. آللپروپیلدیسولفید موجود در يبازء با
انسولین در پیوند با گیرنده انسولین در کبد. که مسئول خنثی کردن انسو!
باشد رقابت میکند و در نتیجه موجب افزایش غلظت انسولین آزاد در خون ميٍ
شود. تجویز آلیلپروپیلدیسولفید و آلیسین به بیماران دیابتی موجب کاهش قابل
ملاحظهای در خون و افزایش میزان انسولین خون آنها شده است. تاثیر پیاز و
سیر در کاهش کلسترول و فشار خون بالا موجب شده است که تجویز آتها در
بیماران دیابتی مبتلا به چربی و فشارخون بالاه مورد توجه قرار گیرد.
پیاز غذای سالمی است که بیشتر خصوصیات سیر را داراست و به عنوان داروی
مدر. ضداسکوربوت, میکروبکش و دیابت مصرف ميشود. پیاز خام برای کسانی
که معده فعال و سالم داشته باشند. غذای بسیار سالمی است. آلیسین موجود در
سیر خاصیت بازدارندگی روی رشد باکتریهای گرممثبت و گرممنفی دارد. کشنده
باکتری. ضدویروس, کشنده قارچ. کاهش میزان لیپید و کلسترول سرم. افزایش
مدت خونریزی, به تاخیر انداختن بسته شدن لخته و ممانعت از تجمع پلاکتها با
واسطه کلاژن از دیگر خصوصیات سیر است.
06 دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 19:
شنبلیله گیاهی علفی از خانواده بقولات میباشد.
از دانه اين گیاه به عنوان ادویه و از برگ ن به عنوان سبزی استفاده میکنند.
دانه گیاه شنبلیله دارای اثرات مختلفی از جمله ضد دیابت, مدر. ضدنفخ؛
ضداسهال و ضد روماتیسم است. شنبلیله در نواحی مختلف ایران پرورش مر
یابد و از سبزیهای مفیدی است که در تغذیه مورد استفاده قرارمیگیرد به
علاوه به حالت خودرو در نواحی مختلف آذربایجان. اصنمان. فارس ۶ کت
خراسان میروید. شنبلیله یکی از سالمترین و کارآمدترین گیاهان ضددیابت
است.
شنبلیله در انسان رسپتورهای انسولین را افزایش میدهد و فعالیت آنزیمهای
-آمیلاز و سوکراز را مهار میکند. دانههای شنبلیله دارای اثرات ضد
دیابتی قابل ملاحظهای است.
ترکیبات فعال در دانهها شامل آلکالویید تریگونلین: اسید نیکوتینیک و کومارین
است. فیبر گیاهی موجود در دلنه که محلول در آب است موجب کاهش قند
خون میشود. هچنین تر کیبات دیگری مانند اسیدهلی آمینه موجود در پودر
دانه شنبلیله. علاوه بر کاهش قندخون. موجب کاهش غلظت کلسترول ترٍ ,
گلیسرید خون میشود.
06 دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 20:
(. Coweta starusis L) چای
ترکیبات با خواص آنتیاکسیدانی. باعث کاهش پراکسیداسیونی لیپیدهای سرمی. .21و افزا
WDD ge pur he ميشوند. کاتچینها که از اجزای اصلی چایسبز هستند. دارای خواص آنتر
اکسیدانی قوی هستند. از جمله این کاتچینه, اپیگالکانچین-۳- (PBOD) OME میباشد.
پلیفنونهای موجود در چایسبز با خواص آنتیاکسیدانی موجب بهبود متابولیسم قند در حیوانات
آزمایشگاهی میشود. به علاوه تجویز پودر چایسبز به حیوانات آزمایشگاهی مبتلا به قندخون
بالاء موجب بهبود مقاومت انسولینی در آنها شده است. مصرف روزلنه یک و نیم گرم پودر چايٍ
سبز خشک برای بهبود تحمل و متابولیسم قند در بیماران دیابتی توصیه شده و دوز معرفی چارٍ
سبز برای بیماران دیایتی دو فنجان چای دم کرده در روز میباشد.
چای همچنین مقوی معده. ضد تشنج و معرق. تقویت کننده اعصاب. نرم کننده سینه و مدر.
آرامبخش, ضد اسهال خونی و محرک قلب و مغز است. خوردن چای خیلی داغ. ممکن است به
مخاط گلو و نای آسیب برساند و منجر به سرطان شود. مصرف چای خطر آبلا به بیماریهای
قلبی عروقی. سرطان و دیابت را کاهش میدهد.
مهمترين ماده موثرى كه از اين بیماریها جلوگیری کرده ویا آنها را درمان میکند. فلاونوئیدها
هستند که به مقدار زیادی در چایسیاه موجود هستند یکی از این فلاونوییدها, میرستین است.
که اثر لیپوژنز و انتقال گلوکز از غشای سلولهای بافت چربی را در محیط کشت تقلید میکند.
میرستین آثر خود برتحریک روند جذب گلوکز توسط سلولها راء احتمالا از طریق قرار گرفتن
در غشا و تغيير سياليت لايه ليبيدى و يا تغيبر در نحوه تداخل حامل كلوكز با اجزای لیپیدی
غشا و نهايتا تغيير در عملكرد حامل كلوكز. اعمال ميكند. بنابراين ميرستين ميتواند در بیماران
دیابتی غیروابسته به انسولین, كه كيرندههاى انسولينى در غشا سلولهايشان دجار اشكال شده
یا وجود ندارد. اثر درمانی داشته باشد. همجنين جاى از كاهش وزن حيوانات كه يك علامت
تشخيص بيمارى ديابت است جلوكيرى ميكند
eo دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 21:
هندوانه ابوچهل (L.) Gokrad موادت سا0 .
هندوانهابوجهل که به حنظل معروف است در طب سنتی در درمان پبوست
و کنترل افزایش قند تجویز میشود تجویز دوز بالای این گیاه دارویی
موجب اسهال, دل پیچه درد ناک و در دوز بالاتر موجب اسهال خونی
در انسان ميشود. پوست میوه این گیاه حاوی ترکیب تلخی به نام
کولوسینتین وکولوسینتتین و تر کیبات دیگری شامل فیتواسترولهای
گلیکوزیدی. کام. پکتین. آلبومینوییدها و غیره میباشد. حدود ۷۰
درصد از وزن خشک میوه گیاه را هسته تشکیل میدهد که خواص
دارویی ندارد. هندوانهابوجهل موجب افزایش تولید انسولین ازسلوا
های لوزالمعده میشود و اثربخشی تجویز هندوانهابوجهل در محافظت
از سلولهای لوزالمعده گزارش شده است.
خواص آنتیاکسیدانی و مهار اکسیداسیون چربی توسط هندوانهابوجهل
ممکن است در بهبود اختللات متابولیسمی بیماران دیابتی
نیزموثرباشد. از سوی دیگر گياهان دارویی ودیگر تر کیبات با خ
آنتیاکسیدانی با مهار رادیکالهای آزاد و اکسیداسیون چربی. موجب
بهبود اختلالات متابولیسمی در بیماران دیابتی میشوند
eq دانشگاه آژاداسلامی واحد میانه
صفحه 22:
ee
Ginkypo biloba
دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 23:
eo
دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 24:
or
Luurus spp.
دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 25:
عناب
Zizyphus jujuba
Syn: Zizyphus
vulgaris
Jujub tree, Chinese
date
Qhkowcurru
ee دانشگاهآزاداسلامی واحد میانه
صفحه 26:
گالگا
گیاه گانگا سالها در اروپا جهت درمان
دیابت مورد مصرف قرار بوده است .
خاصیت کاهندگی قند خون اين گیاه به
دلیل حضور گوانیدین های موجود در
برگهای تن می باشد که به عنوان
الگویی برای سنتز بی گوانیدهای
پایین آورنده قند مانند متفورمین مورد
استفاده قرار گرفته است . این گیاه با
جلوگیری از جذب قند در روده
موجب کاهش قند خون می گردد . با
جلوگیری می نماید. با توجه به کاهش
جذب قند در روده » علاوه بر کاهش
قند خون » کاهش وزن و توده چربی
نیز مشاهده می شود.
دانشگاه آزاد
صفحه 27:
۳
:نتیجه گیری
از آنجایی که مواد طبیعی اثرات جانبی کمتری نسبت به مواد
شیمیایی دارند و در دسترس بودن و استفاده از آنها بدون تجویز
پزشک یا ملاقات با مراقبین بهداشتی راحت ترصورت گرفته و
همچنین اثرات محافظتی گیاهان دارویی در برابر بیماریهای قلبی»
عروقی مقتخص,مزناند. امنتفادة از se YAN ارخرم جنداتی,ز| SAGES
داشت. ولی توصیه می گردد برای جلوگیری از عواقب احتمالی
مصرف گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی» نظر پزشک معالج
در نظر گرفته شود. از سوی دیگر رعایت رژیم غذایی مناسب.
ورزش و استفاده از مکمل های غذایی بهترین راه حل جهت
جلوگیری از آسیبهای دیابت به شمار میرود.
oe دانشكاه أزاد اسلامى واحد ميانه
صفحه 28:
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
دانشکده کشاورزی
گروه علوم باغبانی
دیابت و نقش گیاهان دارویی در درمان آن
مقدمه
• بیماری دیابت ی ک اختالل متابولی ک ش ایع میباش د ک ه
مبتالیان ب ه آن بیش از ٪5جمعیت کش ور را ش امل
میش وند .این بیماری علت اص لی ک وری در بزگساالن و
نارسایی مزمن کلیه و قط ع غ یر تروماتی ک ان دام تحت انی
میباشد.
2
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
• بیش از 2000سال پیش قدما متوجه ش دند ادرار ش یرین
برخی افراد ،مورچه ها را به خود جلب می کند و ن ام آن را
بیماری دیابت گذاشتند.
3
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
• بدن بخش اعظم انرژی خود را از مصرف گل وکز دریافت
می دارد .گلوکز یک قند ساده است که در روده از تجزی ه
نشاسته و قندهای دیگر درست می شود.
• انسولین یکی از هورمونهایی است که در لوزالمعده ساخته
می ش ود .انس ولین بافت های ب دن را ق ادر می سازد ت ا
گلوکز را از مواد غذایی استخراج کنند و آن را ب ه ص ورت
انرژی مصرف و یا ذخیره نمایند .در دیابت ش یرین تولی د
انسولین اشکال پیدا می کند .در نتیج ه ج ذب قن د توس ط
بافتهای بدن کاهش می یاب د و م یزان قن د خ ون ب ه ط ور
غیرطبیعی باال می رود .باال بودن قند خون را هیپرگلیس می
می نامند.
4
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
انواع دیابت
دیابت شیرین
غیروابسته به انسولین(نوع)NIDDM 2
5
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
دیابت
وابسته به انسولین (نوع)IDDM 1
دیابت وابسته به انسولین (نوع )IDDM 1که مخصوص جوانان است و 50درص د
موارد نزدیک به زمان بلوغ روی می دهد .در این بیماری س لولهای ترشح کنن ده
انسولین در لوزالمعده بتدریج نابود می ش وند .ش ایع ترین علت آن ی ک بیماری
خودایمنی (که در بدن لوزالمعده خود را یک بیگانه تلقی می کن د و س عی دارد آن
را دفع کند) یا یک عف ونت ویروس ی دوران ک ودکی اس ت .اگرچ ه ک اهش تولی د
انسولین به کندی صورت می گیرد اما بیماری ب ه دفعات ظ اهر می ش ود و دوره
هایی از استرس (به عنوان مثال عفونت یا بلوغ) یا ب ه عبارت دیگر افزایش نیاز
بدن به انسولین ،آن را تشدید می کند.
6
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
نشانه های دیابت نوع1
تشنگی مفرط ،افزایش ادرار ،کسالت و کاهش وزن
اگر این نوع دیابت درمان نش ود می توان د کش نده باش د .تنها راه
درمان دیابت نوع 1مصرف انسولین است که باید تا آخر عمر ادام ه
یابد .چند نوع انسولین موجودند که بر اساس مدت اثرش ان ( کوت اه،
متوسط ،طوالنی) تقسیم بندی می شوند.
7
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
دیابت شیرین غیروابسته به انسولین ( ) NIDDMیا ن وع 2در س نین
باالی 40سال ظ اهر می ش ود و ب ه ت دریج روی می ده د و ب ه علت
تدریجی بودن عالئم آن ،ممکن است تشخیص آن چندین سال به تاخیر
بیانجامد .در این نوع دیابت ،مقدار انسولین خون باالست .اما س لولهای
ب دن در براب ر اثرات انس ولین مق اومت می کنن د علی رغم باال ب ودن
انسولین ،گلوکز کم تری ج ذب می کنن د ک ه نتیج ه آن ،هیپرگلس یمی
است.
8
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
چاقی شایع ترین علت دیابت نوع 2می
.باشد
9
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
در هر دو نوع دیابت ،تغی یر رژیم غ ذایی ف وق العاده
حیاتی است .یک رژیم غذایی سالم که حاوی چربی کم
و الیاف زیاد ،قند ساده کم (کیک ،شیرینی) ،قند مرکب
زیاد (ب رنج ،س یب زمی نی ،ماک ارونی) باش د توص یه
میگردد.
10
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
در دیابت نوع 2ک//اهش وزن ب//ه تنه//ایی می توان//د ب//رای پ//ایین آوردن نیازمن//دیهای
انرژی بدن و برگشت قند خون به میزان عادی کافی باشد .اگ//ر تغی//یر غ//ذا بی ت//اثیر
بود می توان از داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون استفاده کرد .تمام داروه//ای
ض//ددیابت ج//ذب قن//د توس//ط بافته//ای ب//دن را تحری//ک ک//رده و از اف//زایش قن//د خ//ون
جلوگیری می کنند.
11
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
داروه//ای ش//یمیایی می توانن//د ع//وارض ج//انبی داش//ته باش//ند .ش//ایعترین
عوارض جانبی آن تهوع ،کاهش وزن ،نفخ شکم و اسهال است و کسانی
که ناراحتیهای کبدی ،قلبی و کلیوی دارن//د بای//د از مص//رف آن خ//وداری
ورزند .اگر دیابت درمان نشود باال بودن پیوسته قن//د خ//ون ،ب//ه بخش//های
مختلف بدن آس//یب می رس//اند .ناراحتیه//ای اص//لی ب//ر اث//ر ایج//اد تص//لب
شرائین که رگها را تنگ می کند ،به وجود می آیند .این حادث//ه منج//ر ب//ه
حمالت قلبی ،کوری ،نارسایی کلیه ،کاهش گردش خون در پاه//ا و ح//تی
قانقاریا می شود .خطر این بیماریها با درمان ،کاهش چشمگیری پیدا می
کن//د .کن//ترل دقی//ق دی//ابت در ج//وانی ،بل//وغ و بع//د از آن ،در ک//اهش
پیامدهای بلند مدت بعدی اهمیت فراوان دارد .کنترل خوب دیابت قب//ل از
بارداری از امکان سقط جنین یا ناهنجاریهای نوزاد می کاهد.
12
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
استفاده از گیاهان دارویی از هزاران سال پیش شروع
گردیده و هنوز علی رغم پیشرفت داروسازی م درن و
مصنوعی استفاده از این گیاهان مد نظر می باشد .توج ه
به اثرات جانبی داروهای ش یمیایی باعث گردی ده ت ا
استفاده از این گیاهان در دهه های اخ یر بیش تر م ورد
توجه قرار گرفته و م وجب ایجاد ص نایع چن د میلیارد
دالری در شمال آمریکا و اروپا گردد .در حال حاضر
حدود 50درصد داروهای بازار ،از مواد طبیعی ساخته
می شوند و به دلیل ناتوایی در س نتز ترکیبات بیوفعال
گیاهی تقاضا جهت استفاده از این گیاهان سیر ص عودی
خود را ادامه می دهد.
13
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
ت اکنون ت اثیر مثبت بیش از 1200گیاه دارویی در
کاهش میزان قند خون و یا کاهش عوارض ناش ی از آن
شناخته شده است
14
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
در این کالس تعدادی از مشهورترین گیاهان دارویی با
خواص کاهندگی قند خون که در منابع معتبر فارماکوپه
ای ،کتابهای مرج ع طب گیاهی ،مجالت علمی معتبر و
طب سنتی ایران به آنها اشاره شده اس ت م ورد برس ی
قرار میگ یرد .از س وی دیگر با وج ود اثر ک اهش
دهندگی قند خ ون توس ط این گیاهان ،احتمال ایجاد
تداخل دارویی و اثرات جانبی ناش ی از مصرف ط والنی
مدت آنها وجود دارد و توصیه میشود قبل از مصرف آن-
ها با پزشک معالج مشورت شود.
15
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
بوالغ اوتی ،علف چشمه یا ترتیزک آبی
.Nasturtium officinale R.Br
گیاهی است علفی و دائمی که بیشتر در چشمه ها ،مجاری باریک آبها و
نواحی مردابی میروید .ریشه های کوچک و سفید رنگی از ساقه این
گیاه خارج ش ده و ارتباط آنها را در نق اط مختل ف با زمین باعث
میشود .بوالغاوتی در جریانهای مالیم آب زندگی میکند .طول ساقه
با توجه به شرایط محیطی متف اوت ب وده و در جریانهای آب نسبتا
عمیق و زالل تا 2متر هم میرسد .طعم تن د و مطب وعی داش ته و ب ه
عنوان سبزی خ وردنی مصرف میگردد .موق ع برداش ت محص ول
زمانی است که گیاه به گل رفت ه باش د .زی را در این موق ع ح داکثر
اسانس را دارد .بوالغ اوتی دارای آهن ،ی د ،منگ نز ،کلس یم،
ویتامین A، Cو Dمی باشد .از بوالغاوتی همچنین به عن وان داروی
ضداس کوربوت (کمب ود ویت امین ،( Cخل ط آور ،اش تهاآور ،م در،
تصفیه کننده خون ،مقوی معده ،نیرودهنده و تببراستفاده مینماین د.
مطالعات دانشمندان نشان داده است که مصرف این گیاه ،باعث کم
شدن مقدار قند ادرار مبتالیان ب ه بیماری قن د میش ود .اس تفاده از
بوالغاوتی برای درمان دیابت در آذربایجان به وفور دیده میشود.
16
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
گزنه ().Urtica dioica L
اندامهای هوایی گزنه پوشیده از تارهای مخروطی شکل و
گزنده اس ت و چ ون پس از لمس کردن ،محتویات
سوزآور غده زیر آن ،در پوست بدن وارد می گردد،
ایجاد س وزش و ن اراحتی میکن د .قس متهای م ورد
استفاده گزنه ،برگهای تازه ،ریش ه و ش یره حاص ل از
آن اس ت .دان ه آن ن یز کم و بیش مصرف دارویی
دارد .از گزنه برای تغذیه نیز استفاده میشده است .با
استفاده از این گیاه به عنوان ملین ،مدر ،رفع دل درد،
معالج ه خ ونریزی و رف ع سرماخوردگی ،اثر ش فا
بخشی دیده شده است.
در صورتی که یک مشت ب رگ خرده ش ده گزن ه را در
200گرم آب به مدت 5دقیقه جوشانده و 3مرتب ه
در شبانهروز مصرف ک نیم ،داروی کمکی بس یار
مفیدی برای درمان دیابت به شمار میرود.
17
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
پیاز( ).Allium cepa Lو سیر ().Allium sativum L
•
•
مصرف پیاز و سیر موجب کاهش قند خون میشود .ترکیبات فعال گوگردی مانن د
آلیلپروپیلدیسولفید وآلیلدیسولفیداکسید (آلیسین) به ترتیب در پیاز و س یر نقش
اصلی در کاهش قند خون ایفا میکند .اگرچه فالونوییدها و دیگر ترکیبات موج ود
در آنها ن یز ممکن اس ت م وثر باش ند .آلیلپروپیلدیس ولفید موج ود در پیاز ،با
انسولین در پیوند با گیرنده انسولین در کبد ،که مسئول خنثی کردن انس ولین می-
باشد رقابت میکند و در نتیجه موجب افزایش غلظت انس ولین آزاد در خ ون م ی-
شود .تجویز آلیلپروپیلدیسولفید و آلیسین به بیماران دیابتی موجب ک اهش قاب ل
مالحظهای در خون و افزایش میزان انسولین خون آنها ش ده اس ت .ت اثیر پیاز و
سیر در کاهش کلسترول و فشار خون باال موجب ش ده اس ت ک ه تج ویز آنها در
بیماران دیابتی مبتال به چربی و فشارخون باال ،مورد توجه قرار گیرد.
پیاز غذای سالمی است که بیشتر خصوصیات س یر را داراس ت و ب ه عن وان داروی
مدر ،ضداسکوربوت ،میکروبکش و دیابت مصرف میشود .پیاز خ ام ب رای کسانی
که معده فعال و سالم داشته باشند ،غذای بسیار سالمی اس ت .آلیس ین موج ود در
سیر خاصیت بازدارندگی روی رشد باکتریهای گرممثبت و گرممنفی دارد .کشنده
باکتری ،ضدویروس ،کشنده قارچ ،کاهش میزان لیپید و کلسترول سرم ،افزایش
مدت خونریزی ،به تاخیر انداختن بسته شدن لخته و ممانعت از تجم ع پالکتها با
واسطه کالژن از دیگر خصوصیات سیر است.
18
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
شنبلیله : .Trigonella foenum graecum L
شنبلیله گیاهی علفی از خانواده بقوالت میباشد.
از دانه این گیاه به عنوان ادویه و از برگ آن به عنوان سبزی استفاده میکنند .دانه
گیاه ش نبلیله دارای اثرات مختلفی از جمل ه ض د دیابت ،م در ،ض دنفخ،
ضداسهال و ضد روماتیسم است .شنبلیله در نواحی مختلف ایران پرورش م ی-
یابد و از سبزیهای مفیدی است که در تغذیه م ورد اس تفاده قرارمیگ یرد ب ه
عالوه ب ه حالت خ ودرو در ن واحی مختل ف آذربایجان ،اص فهان ،ف ارس و
خراسان میروید .شنبلیله یکی از سالمترین و کارآمدترین گیاهان ض ددیابت
است.
شنبلیله در انسان رسپتورهای انس ولین را افزایش میده د و فعالیت آنزیمهای
آلفا-آمیالز و سوکراز را مهار میکند .دانههای شنبلیله دارای اثرات ضددیابتی
قابل مالحظهای است.
ترکیبات فعال در دانهها شامل آلکالویید تریگونلین ،اسید نیکوتینیک و کومارین
است .فیبر گیاهی موجود در دانه که محلول در آب است موجب کاهش قن د
خون میشود .هچنین ترکیبات دیگری مانند اسیدهای آمینه موجود در پ ودر
دانه شنبلیله ،عالوه بر کاهش قندخون ،موجب کاهش غلظت کلسترول تری-
گلیسرید خون میشود.
19
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
چای ().Camellia sinensis L
ترکیبات با خواص آنتیاکسیدانی ،باعث کاهش پراکسیداس یونی لیپی دهای سرمی LDL ،و افزایش
سطح سرمی HDLمیشوند .کاتچینها که از اجزای اصلی چایسبز هستند ،دارای خ واص آن ت ی-
اکسیدانی قوی هستند .از جمله این کاتچینها ،اپیگالوک اتچین -3-گ االت ( )EGCGمیباش د.
پلیفنونهای موجود در چایسبز با خواص آنتیاکسیدانی موجب بهبود متابولیسم قند در حیوان ات
آزمایشگاهی میشود .به عالوه تجویز پودر چایسبز به حیوانات آزمایش گاهی مبتال ب ه قن دخون
باال ،موجب بهبود مقاومت انسولینی در آنها شده است .مصرف روزانه یک و نیم گرم پودر چای-
سبز خشک برای بهبود تحمل و متابولیسم قند در بیماران دیابتی توصیه شده و دوز معرفی چای-
سبز برای بیماران دیابتی دو فنجان چای دم کرده در روز میباشد.
چای همچنین مقوی معده ،ض د تش نج و معرق ،تق ویت کنن ده اعصاب ،نرم کنن ده س ینه و م در،
آرامبخش ،ضد اسهال خونی و محرک قلب و مغز است .خوردن چای خیلی داغ ،ممکن است به
مخاط گلو و نای آسیب برساند و منجر به سرطان شود .مصرف چای خطر ابتال ب ه بیماریهای
قلبی عروقی ،سرطان و دیابت را کاهش میدهد.
مهمترین ماده موثری که از این بیماریها جلوگ یری کرده ویا آنها را درمان میکن د ،فالونوئی دها
هستند که به مقدار زیادی در چایسیاه موجود هستند یکی از این فالونویی دها ،میرس تین اس ت
که اثر لیپوژنز و انتقال گلوکز از غشای سلولهای بافت چربی را در محیط کش ت تقلی د میکن د.
میرستین اثر خود برتحریک روند جذب گلوکز توسط سلولها را ،احتماال از طریق قرار گرفتن
در غشا و تغییر سیالیت الیه لیپیدی و یا تغییر در نحوه تداخل حامل گل وکز با اج زای لیپی دی
غشا و نهایتا تغییر در عملکرد حامل گلوکز ،اعمال میکند .بنابراین میرستین میتواند در بیماران
دیابتی غیروابسته به انسولین ،که گیرندههای انسولینی در غشا سلولهایشان دچار اش کال ش ده
یا وجود ندارد ،اثر درمانی داشته باشد .همچنین چای از کاهش وزن حیوان ات ک ه ی ک عالمت
تشخیص بیماری دیابت است جلوگیری میکند
20
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
هندوانه
ابوجهل .Citrullus Colocynthis (L.) Schrad
هندوانهابوجهل که به حنظل معروف است در طب سنتی در درمان یبوس ت
و کنترل افزایش قند تجویز میشود تجویز دوز باالی این گیاه دارویی
موجب اسهال ،دل پیچه درد ناک و در دوز باالتر م وجب اس هال خ ونی
در انسان میشود .پوس ت می وه این گیاه حاوی ترکیب تلخی ب ه ن ام
کولوسینتین وکولوسینتتین و ترکیبات دیگری ش امل فیتواس ترولهای
گلیکوزیدی ،ک ام ،پک تین ،آلبومینویی دها و غ یره میباش د .ح دود 70
درصد از وزن خشک می وه گیاه را هس ته تش کیل میده د ک ه خ واص
دارویی ندارد .هندوانهابوجهل موجب افزایش تولی د انس ولین ازس لول-
های لوزالمعده میشود و اثربخشی تجویز هن دوانهابوجهل در محافظت
از سلولهای لوزالمعده گزارش شده است.
خ واص آنتیاکس یدانی و مهار اکسیداس یون چ ربی توس ط هن دوانهابوجهل
ممکن اس ت در بهب ود اختالالت متابولیس می بیماران دیابتی
نیزموثرباشد .از سوی دیگرگیاهان دارویی ودیگر ترکیبات با خ واص
آنتیاکسیدانی با مهار رادیکالهای آزاد و اکسیداس یون چ ربی ،م وجب
بهبود اختالالت متابولیسمی در بیماران دیابتی میشوند
21
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
Ginkgo biloba
22
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
Sylibin marianum
23
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
Laurus spp.
24
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
عنابZizyphus jujuba
Syn: Zizyphus
vulgaris
Jujub tree, Chinese
date
Rhamnaceae
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
25
•
گالگا
گیاه گالگا س//الها در اروپ//ا جهت درم//ان
دیابت مورد مصرف قرار ب//وده اس//ت .
خاصیت کاهندگی قند خ//ون این گی//اه ب//ه
دلیل حضور گوانی//دین ه//ای موج//ود در
برگه///ای آن می باش///د ک///ه ب///ه عن///وان
الگویی برای سنتز بی گوانی//دهای پ//ایین
آورنده قند مانند متفورمین مورد اس//تفاده
قرار گرفته است .این گیاه با جلوگ//یری
از جذب قند در روده موجب کاهش قن//د
خون می گردد .با توجه به اثرات پایین
آورنده قند خ//ون و تنظیم آن در بیم//اری
دی//ابت از آس//یب ش//بکیه چش//م و آس//یب
های کلیوی جلوگیری می نماید .با توجه
به کاهش جذب قند در روده ،عالوه ب//ر
ک//اهش قن//د خ//ون ،ک//اهش وزن و ت//وده
چربی نیز مشاهده می شود.
26
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
:نتیجه گیری
از آنج//ایی ک//ه م//واد ط//بیعی اث//رات ج//انبی کم//تری نس//بت ب//ه م//واد
شیمیایی دارن//د و در دس//ترس ب//ودن و اس//تفاده از آنه//ا ب//دون تج//ویز
پزشک ی//ا مالق//ات ب//ا مراق//بین بهداش//تی راحت ترص//ورت گرفت//ه و
همچنین اثرات محافظتی گیاهان دارویی در براب//ر بیماریه//ای قل//بی،
عروقی مشخص میباشد .استفاده از آنها عوارض چن//دانی را نخواه//د
داش//ت .ولی توص//یه می گ//ردد ب//رای جلوگ//یری از ع//واقب احتم//الی
مصرف گیاهان دارویی توسط بیماران دی//ابتی ،نظ//ر پزش//ک مع//الج
در نظر گرفت//ه ش//ود .از س//وی دیگ//ر رع/ایت رژیم غ/ذایی مناس/ب،
ورزش و اس///تفاده از مکم///ل ه///ای غ///ذایی به///ترین راه ح///ل جهت
جلوگیری از آسیبهای دیابت به شمار میرود.
27
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه
با تشکر از حضور سبزتان
28
دانشگاه آزاد اسالمی واحد میانه