روش های طراحی مهندسی
اسلاید 1: خلاصه مطالب درس روشهای طراحی مهندسیترم دوم 93-94
اسلاید 2: اصول کارآفرینی و ویژگی کارآفرینانخلاقيت و نوآوريمدیریت کسب و کارهای کوچکفرهنگ کسب وکارطرح تجاری Business Plan
اسلاید 3: تعاريف كارآفرينىدر قرن شانزدهم ميلادى واژه فرانسوى Entreprenure كارآفرينى اولين بار براى افرادى به كار برده شد كه در ماموريتهاى نظامى خود را به خطر مىانداختند.بعدها اين واژه به كسانى اطلاق شد كه مخاطره يك فعاليت اقتصادى را مىپذيرفتند و آن را سازماندهى، تقبل و اداره مىكردند.
اسلاید 4: تعاريف كارآفرينى «ژان باتيست سى»اولين كسى بود كه بر نقش حياتى كارآفرينان در جابجايى منابع اقتصادى براساس اصول بهرهورى تأكيد كرد. «ژان باتيست سى» كارآفرينى را مختص فردى مىدانست كه منابع اقتصادى را از يك حوزهى داراى بهرهورى و سود پایين به حوزهى داراى بهرهورى و سود بالاتر منتقل مىكرد.
اسلاید 5: تعاريف كارآفرينى«جفرى تيمونز» كارآفرين را ايجاد كننده يك چيز ارزشمند از هيچ مىداند.
اسلاید 6: تعاريف كارآفرينى«مككلهلند» :فرآیند كارآفرينى را فراتر از شغل و حرفه، بلكه يك شيوه‌ی زندگى تعبير مىنمايد؛ به طورى كه خلاقيت و نوآورى، عشق به كار و تلاش مستمر، پويايى، مخاطره پذيرى، آينده نگرى، ارزش آفرينى، آرمان گرايى، فرصت گرايى، نياز به پيشرفت و مثبت انديشى، زير بنا و اساس زندگى كارآفرينانه مىباشد؛ در اين زندگى شكست به معنای پلهاى براى بالا رفتن و موقعيتى براى آموختن است. در دنیای کارآفرینی شکست، تصور ناقصى از واقعيت مبهمی است كه در هدف وجود دارد؛ واقعهاى كه هنوز فوايد آن تبديل به سود نشده است. در اين زندگى پول انگيزهى اصلى و اوليه‌ی فعاليتهاى اقتصادى نيست، بلكه معيارى براى سنجش ميزان موفقيت فرد محسوب مى‌شود. در زندگى كارآفرينانه هدف اصلى از كار و فعاليت، ارضای حس كنجكاوى، تحقق بخشيدن به آرمانها، آزادسازى انرژىهاى ذهنى و تبديل آنها به ايدههاى عملى و درنهایت خلق ارزش است و همه چيز تحت الشعاع آرمان شخص قرار مىگيرد.
اسلاید 7: تعاريف كارآفرينى«رابرت هيسريچ» فرآیند كارآفرينى را خلق چيزى نو مىداند كه توأم با صرف وقت و تلاش بسيار و پذيرش خطرات مالى، روحى و اجتماعى براى بدست آوردن منابع مالى، رضايت شخصى و استقلال است، كه نتيجه اين فرآیند از فعاليتهاى منظمى حاصل مى‌شود كه خلاقيت و نوآورى را به نيازمندىها و فرصت‌هاى بازار پيوند مىدهد. به عبارتى فرآیند كارآفرينى تنها خلق محصول و يا خدمتى جديد نيست بلكه خلق محصول جديدى است كه متناسب با نيازهاى بازار و تقاضاى موجود باشد و بتوان آن را به جامعه ارایه نمود.
اسلاید 8: انواع كارآفرينىالف) فردى1ـ كارآفرينى مستقل فرآیندى است كه كارآفرين از ايده اوليه تا ارایه‌ی محصول خود به جامعه، كليه‌ی فعاليت كارآفرينانه را با ايجاد يك بنگاه اقتصادى جديد، به طور مستقل طى مىكند. 2ـ كارآفرينى سازمانى فرآیندى است كه كارآفرين تحت حمايت يك سازمان، فعاليتهاى كارآفرينانه خود را به ثمر مىرساند. ب) گروهى1ـ كارآفرينى شركتى فرآیندى است كه يك شركت طى مىكند تا همه افراد آن به كارآفرينى تشويق شده و تمام فعاليتهاى كارآفرينانه فردى و گروهى به طور مستمر، سريع و راحت در شركت انجام پذيرد. در اين فرآیند هر يك از كاركنان در نقش كارآفرين انجام وظيفه مىكنند.2ـ کارآفرینی اجتماعی كارآفريني اجتماعي يك زمينه نوظهوري است كه شامل سازمان‌هاي غيرانتفاعي است كه اين سازمان‌ها افراد را در شروع كسب و كارهاي انتفاعي ياري مي‌دهند، سازمان‌هاي غيرانتفاعي كه براي ايجاد نقدينگي براي برنامه‌هايشان، ارزش اقتصادي ايجاد مي‌كنند از منابع در دسترس به گونه‌اي خلاقانه براي موضوعات اجتماعي استفاده مي‌كنند.
اسلاید 9: ويژگىهاى كارآفرينان عمده ويژگىهاى شخصيتى و روانشناختى كارآفرينان:خلاقيت و نوآورى،نياز به توفيق، مخاطره پذيرى،مسئوليت پذيرى، استقلالطلبى،داراى مركز كنترل درونى، بصيرت،كاردانی، پرتلاشی،داراى اعتماد به نفس، دستاوردگرايىهدف‌گرايى
اسلاید 10: رويكرد رفتارى كارآفرينان از موقعيت‌هاى اقتصادى استفاده مىكندتصميم مىگيردسرمايه را جذب مىكند و آن را افزايش مىدهدبراى آينده برنامهريزى مىكندتوليدات خود را با سود مىفروشد
اسلاید 11: تأثیرات اقتصادى و اجتماعى كارآفرينان «تئودور شولتز» :عدم تعادل در يك اقتصاد پويا امرى اجتنابناپذير است، اين عدم تعادل را نمىتوان به موجب قانون يا سياست عمومى برطرف كرد و به طور یقین علم معانى و بيان هم نمىتواند آن را برطرف كند. تنها فعاليتهاى كارآفرينانه است كه با تخصيص مجدد منابع مىتواند اقتصاد را به حالت تعادل بازگرداند. «ماكس وبر» :كارآفرينى يك فرآیند اجتماعى است كه در آن كارآفرين با اشتياق و پشتكار در كار، خويشتن خويش را پيدا مىكند و از بند عادات و سنتهاى مرسوم رها مى‌شود. فرهنگ كارآفرينى در سطح تعاملى انسانها با يكديگر شكل مىگيرد و شخصيت، ارزش‌ها، نگرشها و باورهاى فرد نسبت به كارآفرينى تحت تأثیر تعامل وى با ساير افراد جامعه شكل گرفته و تكامل پيدا مىكند
اسلاید 12: فرآیند کارآفرینی 1ـ شناسایی و ارزیابی فرصت 2ـ تدوین طرح تجاری 3ـ تأمین منابع مورد نیاز 4ـ اداره بنگاه تأسیس شده
اسلاید 13: ويژگىهاى شخصيتى كارآفرينتعهد، قاطعيت، پايدارى، پشتكارعزم، يكپارچگى، اعتمادحل مشكل، هدف‌گرايى، بصيرت،قدرت درك، هوشمندى، فراست شغلىقدرت انگيزشكامل در انجام كار، توفيقطلبىانتظار موفقيتاعتمادبهنفس، متكىبهخود، خودآگاهتشكيل تيم، توانايى انگيزشيادگيرى از اشتباهات، سرمايهگذارى در فرصت‌هارفتار / عملكردابتكارقبولمسئوليتشخصىمرکز کنترل درونیكنترل عملكردتحمل ابهاماستفاده از پول به عنوان معياراولويت به كارهدفخلق، نوآورىوابتكارى جديدرشدكارىنتايجموفقيتشكستمحيطفرصتهاعدم قطعيتابهام
اسلاید 14: فرآیند کارآفرینی2ـ مدل «فِراى»: از نظر «فراى» سه عامل در انگيزه‌ی كارآفرين براى تأسيس يك شركت نوپا دخالت دارند. كه عبارتند از: متغيرهاى مقدم، متغيرهاى تسريعكننده و متغيرهاى توانبخش. ـ عوامل مقدم: اين موقعيت‌ها يا ويژگىها، عواملى هستند كه باعث مىشوند فرد به طور خودآگاه يا ناخود آگاه امكانات كارآفرينى را مورد بررسى قرار دهد. براى مثال، بسيارى از كارآفرينان در خانوادههايى كارآفرين به دنيا مىآيند. ـ عوامل تسريع كننده: حادثه يا موقعيتى است كه به طور ويژهاى عمل كارآفرينى را سرعت مىبخشد. براى مثال اخراج از يك كار مىتواند يك عامل تسريع كننده باشد. ـ عوامل توانبخش: فرد كارآفرين تنها يكى از اجزاء تشكيل دهنده شركتهاى نوپاى كارآفرينانه است. دو جزء فرصت و منابع در تصميمگيرى براى تأسيس شركتهاى نوپا، حياتى مىباشند و عوامل توانبخش ناميده مىشوند
اسلاید 15: باورهای اشتباه راجع به کارآفرینی كارآفرينان اهل عمل هستند نه اهل انديشهكارآفرينان متولد می‌شوند، ساخته نمی‌شوندكارآفرينان همه مبتكرين هستندكارآفرينان وصله‌هاي ناجور علمي و اجتماعي مي‌باشندكارآفرينان تنها به دنبال سود هستند و تمام نياز ایشان پول است تمام نياز كارآفرينان خوش شانسي استبراي كارآفرينان بي‌اطلاعي نعمتي استكارآفرينان در جستجوي موفقيت، شكست‌هاي زيادي را تجربه مي‌كنندكارآفرينان حد نهايي خطرپذيران هستند
اسلاید 16:
اسلاید 17: خلاقيت يك توانايى فردى است كه مىتواند به يك اختراع يا ايدهاى بكر توسط فرد خلاق منجر شود. نوآورى فرآیندی است كه اختراع يا ايده را به محصول يا خدمتى كه قابل عرضه در بازار است تبديل مىكند. كارآفرينى ويژگى فردى است كه با عزمى راسخ و با وجود موانع بسيار در رساندن يك محصول و يا ارایه‌ی خدمت جديدى به بازار فرآیند نوآورى را با موفقيت هدايت مىكند.
اسلاید 18: تعاریف خلاقيتگيلفورد در نظريهاش دو عامل «تفكر واگرا» و «تفكر همگرا» را از يكديگر جدا مىكند و كليه‌ی خلاقيت را در «تفكر واگرا» مىداند. «تفكر واگرا» تفكرى است كه به جهات مختلف سير مىكند و براى حل مسئله به خلق راهحلهاى بسيار متنوع، متفاوت و نوين مىپردازد. برعكس در «تفكر همگرا» فرد مىكوشد تا با ادغام اطلاعات به روش منطقى فقط به پاسخ صحيح برسد. كيتينگ براى ايجاد رفتارى خلاق، رشد و تحول چهار دسته از مهارت را ضرورى مىداند:توانايى تفكر واگرا در فرد: با خلق راهحلهاى متفاوت دامنهی وسيعى از ابعاد و زواياى مختلف يك مسئله را در نظر مىگيرد.داشتن معلومات وسيع و تجربه مفيد در زمينه خلاقيتتوانايى برقرارى ارتباط با ديگران به منظور تبادل تجربيات و معلوماتتوانمندى فرد براى تجزيه و تحليل انتقادى، زيرا فرد در جريان شكلگيرى خلاقيت و به دليل ذهن‌انگيزى به راهحلهاى متعددى مىرسد كه براى انتخاب راهحل صحيح و كنار گذاشتن راهحلهاى ديگر داشتن قدرت قضاوت و نقادى دقيق ضرورى است.
اسلاید 19: تعاریف خلاقيتبه نظر وايزبرگ خلاقيت زمانى شكل مىگيرد كه فرد راهحل تازهاى براى مسئلهاى كه با آن روبهرو شده به كار ببرد. اين تعريف شامل دو عنصر است؛ اول راهحل مسئله و دوم تازه و نو بودن راهحل براى حل كنندهی مسئله
اسلاید 20: عناصر خلاقيت انگيزه (درونی و بيرونى)مهارتهاى مربوط به موضوع مهارتهاىمربوط به خلاقيت
اسلاید 21: افراد خلاق چگونه فكر مىكنند؟ تفکر همگرا تفکر واگرا شکل 2-2شکل 3-2
اسلاید 22: فرآيند خلاقيت آلبرشيت: خلاقيت پنج مرحله دارد. به ترتيب عبارتند از: جذب اطلاعات، الهام، آزمون، پالايش و عرضه،او مىگويد: شخص خلاق، اطلاعات اطراف خود را جذب مىكند و براى بررسى مسائل به بررسى و جستوجوى راههاى مختلف مىپردازد در اين هنگام ذهن فرد خلاق با استفاده از اطلاعات خام به طور غير محسوس آغاز به كار مىكند و پس از تجزيه، تحليل و تركيب اطلاعات راهحلى براى مسئله عرضه مىكند.
اسلاید 23: موانع خلاقيت1ـ آموزش ناهمسو با كارآفرينى و خلاقيت2ـ استفاده از الگوهاى قالبى3ـ شتابزدگى در ارزيابى4ـ تأكيد بر مفروضات قبلى5ـ فشارهاى اجتماعى6ـ چارهجويىهاى كوتاه مدت7ـ عدم تمایل به تغییرهمچنین از جمله موانع فردی خلاقیت می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:مشغلهی زیاد و درگیری بیش از حد با مسئلهداشتن اهداف متضادنداشتن استراحت کافیترس از انتقادعدم تمرکز ذهنی و وجود استرسخودپرستی و غرورعادت زدگیمنفی نگری و عدم اعتماد به نفس
اسلاید 24: پرورش استعدادها و مهارتهاى خلاقيت 1ـ جلوگيرى از قضاوت فورى2ـ درك اصل مطلب3ـ شك و ترديد4ـ تجسم قوى5ـ تخيل6ـ نگرش جديد
اسلاید 25: تكنيكهاى خلاقيت تکنیک طوفان ذهنى دو اصل اساسى 1ـ تعويق قضاوت2ـ توليد ايدهى بيشتر با رسيدن به بهترين ايدهقوانين و مقررات 1ـ انتقاد ممنوع است2ـ چرخش آزاد با استقبال روبرو مى‌شود. 3ـ بيش از حد لزوم ايده توليد كنيد. 4ـ تلفيق و بهبود پيشنهادات
اسلاید 26: تکنیک طوفان ذهنىتعريف مسئله: قبل از هر چيز بايد مسئله را تعريف كرد. شروع ايده يابى: سپس رئيس جلسه از اعضا مىخواهند ايده بدهند. تعيين محدوديت زمانى: براى خود مهلت معينى معلوم نماييد. بررسى ايدهها: در اين مرحله تعدادى از بهترين ايدههاى داده شده مورد بررسى قرار مىگيرد
اسلاید 27: تکنیک طوفان ذهنى اقتباس: « اين را شبيه چه مىتوانم بسازم» تعديل:« اگر اين كمى تغيير داده شود چه مى‌شود؟» جانشينى: «به جاى اين، چه چيز ديگرى مىتوانم وارد كنم؟ اگر اين جزء نباشد چه چيز ديگرى مىتواند جاى آن قرار داد؟» جمع (به حداكثر رساندن): «اگر دربارهی اين موضوع اغراق شود چه مى‌شود؟ غول پيكر چطور؟» ضرب: «مىتوان اين را دو برابر كرد؟» تقسيم:« اگر اين بيش از حد كوچك. مينياتورى شود...؟» تفريق: «چطور است اين جزء را از قلم بيندازيم؟»
اسلاید 28: تكنيك « چرا؟»تكنيك چرا دقيقا مثل چراهاى مكرر كودكى است كه کودکان براى گسترش فهم خود از دنياى اطرافشان از والدين مىپرسند. اما با اين تفاوت كه در بزرگسالى بايد ياد گرفتههايمان را زير سؤال ببريم؛ اين تكنيك براى ايدهيابى و ايدهپردازى به کار مىرود. به عنوان مثال براى شناسايى و تعريف درست و كامل مسئله مىتوان از اين تكنيك استفاده كرد و در حين پرسش و پاسخ نيز مىتوان ايدههاى جديدى در رابطه با موضوع بدست آورد. بايد توجه داشت كه سؤالات تا آنجا ادامه پيدا مىكند كه به يك بصيرت و بينش برسيم. حتى اگر به جواب مفيدى رسيديم و يا به رويكرد جديد و اثربخشى دست يافتيم، بايد مسئله را به شكلى ديگر از نو مطرح نموده و فرآیند پرسش و پاسخ را ادامه دهيم
اسلاید 29: تكنيك پى. ام. آى (P.M.I) . نام اين تكنيك برگرفته از حروف اول سه كلمه به معنى افزودن، به معنى كاستن و به معنى جالب مىباشد. روش كار چنين است كه ابتدا فرد توجهش را به نكات مثبت موضوع يا پيشنهادها و سپس به نكات منفى و نهايتا به نكات جالب و تازهى آن كه نه مثبت است و نه منفى، معطوف مىكند و در پايان نسبت به تهيه ليست نكات مثبت يا مزاياى موضوع، ليست موانع، محدوديتها و نكات منفى موضوع و ليست نكات جالب و تازهى موضوع اقدام مىكند.
اسلاید 30: تكنيك «چه مى‌شود اگر...؟» به طور كلى براى خلاقيت باید فكر، از قالبهاى ذهنى، شرايط موجود، پيش فرضها، عادات و استانداردها آزاد شود تا بتواند موضوع را از زواياى مختلف رويت و ايدههاى جديدى را تداعى كند. بر همين اساس اين تكنيك كمك شايانى به آزادسازى فكر براى جمع‌آورى ايدههاى جديد مىكند. در اين روش توصيه مى‌شود براى يافتن ايدههاى جديد از سؤالات «چه مى‌شود اگر...؟ » استفاده كنيد و آن را به قدرى تكرار و تمرين كنيد كه برايتان يك عادت شود.
اسلاید 31: تكنيك اسكمپر SCAMPER S نماينده واژه Substitution به معنى جانشين سازى است. يعنى اينكه «چه چيزى را مىتوان جانشين X نمود؟» اين يك سؤال طلايى است كه در طول تاريخ به انسانهاى خلاق و مبتكر كمك شايانى نموده است. چه مواردي را مي‌توانيم به‌جاي موارد فعلي به كار بريم؟از چه فرآیند ديگري مي‌توانيم استفاده كنيم؟چه نيروي محرك ديگري بهتر كار مي‌كند؟به جاي تبليغ در تلويزيون از چه روش ديگري مي‌توانيم تبليغ كنيم؟به جاي او چه كسي را. ..؟ به جاي آن چه چيزي. ..؟
اسلاید 32: تكنيك اسكمپر SCAMPERC نماينده واژه Combine به معنى تركيب كردن است. چه ايده‌هایي را مي‌توان تركيب كرد؟اگر مخلوط شود چطور؟ يك آلياژ چطور؟تركيب هدف‌ها چطور است؟چطور است به طور دسته‌جمعي. ..؟ دسته‌اي از انواع مختلف چطور است؟چطور است واحدهاي سازمان را ادغام كنيم؟
اسلاید 33: تكنيك اسكمپر SCAMPER A نماينده واژه Adapt به معنى رفاه، سازگارى و تعديل كردن است. حال بهتر است از سؤالات زیر استفاده شود:اين را شبيه چه چيزي مي‌توانيم بسازيم؟آيا چيز مشابهي وجود دارد كه بتوان از آن اقتباس كرد؟چه ايده‌هاي ديگري پيشنهاد مي‌كنيد؟اين به چه چيز شبيه است؟
اسلاید 34: تكنيك اسكمپر SCAMPERM نماينده واژه Maginfy به معنى بزرگ سازى است. چه تغييري مي‌توانيم در اين موضوع بدهيم؟چطور است شكل، رنگش، سرعتش و. .. را تغيير دهيم؟آيا بايد بزرگ‌تر، قوي‌تر، باارزش‌تر،. .. گردد؟چه تغييري در فرآیند آن مي‌توانيم بدهيم؟اگر آن را انحنا دهيم، چه اتفاقي مي‌افتد؟چرا آن را چند برابر نكنيم؟
اسلاید 35: تكنيك اسكمپر SCAMPER P نماينده واژه Put to other uses به معنى استفاده در ساير موارد است. چه استفاده‌هايي مي‌توان از مواد زايد كرد؟چگونه مي‌توان اين موضوع را تغيير داد تا براي كاربرد جديد مناسب گردد؟در چه محصولات ديگري مي‌توان از مواد مؤسسه استفاده كرد؟كاربردهاي ديگر استعدادهاي اين فرد چيست؟با محصولات مردود شده يا ايده‌هاي شكست خورده چه مي‌توان كرد؟
اسلاید 36: تكنيك اسكمپر SCAMPER E حرف ابتداى واژه Ellimination است و معنى حذف كردن را دارد. آيا مي‌توان اين را سريع‌تر انجام داد؟ چگونه مي‌توان آن را متراكم‌تر، فشرده‌تر و جمع و جورتر كنيم؟چه مي‌شود اگر كوچكتر شود؟ چطور است اين را از آن مجزا كنيم؟چه چيزي را مي‌توان حذف كرد؟
اسلاید 37: تكنيك اسكمپر SCAMPER R نماينده واژه Reverse است و معنى آن معكوس سازى است. R در بعضی از کتابهای خلاقیت به جای کلمه Rearrange نیز به کار رفته است که می‌توان سؤالات زیررابرای آن به کار برد. چه مي‌شود اگر اين تسلسل تغيير داده شود؟به چه نحو ديگري مي‌توان در ترتيب قرار گرفتن اينها تغيير ايجاد كرد؟چه زمان ديگري براي آن كار بهتر است؟
اسلاید 38: تكنيك در هم شكستن مفروضات
اسلاید 39: مثال: 9 دايره زير را تنها با 4 خط مستقيم به هم پيوسته به يكديگر وصل كنيد.مساله، به روشي غير از راه‌حل‌هاي معمول حل مي‌شود.
اسلاید 40:
اسلاید 41: توصيههايى براى خلاقيت مكانها و زمانها را كه به طور معمول ايدههاى جديدى به ذهنتان مىرسد، شناسايى كرده و سعى كنيد روزى يكبار در آن موقعيت قرار بگيردمرتب با خود فكر كنيد، اگر مشكل يا مسئلهام حل شود چه خواهد شد. به آهنگهاى الهام بخش بيشتر گوش دهيد.با افراد خلاق بيشتر معاشرت كنيد.به جاهايى كه تابحال نرفتهايد بيشتر مسافرت كنيد.به طبيعت بيشتر برويد؛ مخصوصا جاهايى كه تا بحال نرفتهايد.خلاقيت نمىتواند تحت شرايط فشار ايجاد شود. اگر عجله، تشويش يا مشغوليت و نگرانى زيادى داريد ابتدا آنها را برطرف نماييد.اشيايى را كه روى ميز يا جلوى چشمتان قرار مىدهيد، متنوع باشدسعى كنيد گاهى مخالف عادتهاى خود رفتار كنيد.
اسلاید 42: توصيههايى براى خلاقيتدكوراسيون منزل و محل كار خود را مرتب تغيير دهيد. هميشه از نمايشگاه اختراعات و اكتشافات ديدن كنيد. از افراد غريبه يا بي‌خبر از موضوع، حتى بچهها در حل مسئلهتان استفاده كنيد.براى حل مشكل مورد نظرتان يك زمان ضرب العجل معين كنيد.خودتان را جاى موضوع يا مشكل گذاشته و از دريچهى ديد آن نگاه کنيد.معما زياد حل كنيد.مراقب وسوسهى ارزيابى اقتصادى قبل از موعد باشيد؛ محل و زمان مشخصى را براى كارهاى خلاق خود تعيين كنيد .به مشكلات به صورت فرصت نگاه كنيد.هميشه فكر نكنيد تنها يك پاسخ صحيح وجود دارد.هميشه از طريق منطق نمىتوان به جواب رسيد.براى خلاقيت گاهى بايد تابع قواعد نبود.
اسلاید 43: توصيههايى براى خلاقيت از اين تيپ مفاهيم بپرهيزيد:اينها تئورى است، اهل عمل باش. اشتباه چيز بدى است (نبايد اشتباه كرد). بازى يك عمل لغو و بيهوده است.اين به من مربوط نيست. ابله (احمق) نشو!شوخى موقوف! من خلاق نيستم.
اسلاید 44: توصيههايى براى خلاقيتحداقل ساعتى يكبار در مورد كارى كه در آن لحظه به آن مشغول هستيد، از خودتان سؤال كنيد. سؤالهايى از قبيل:چرا من بايد اين كار را انجام دهم، اگر انجام ندهم چه مى‌شود؟ چرا من بايد هميشه اين كار را به اين شكل انجام دهم؟ چه گزينه يا انتخابهاى ديگرى را مىتوان در اين مورد تصور كرد؟چرا من فكر مىكنم جوابش اين است؟ چه كسى مىتواند ايدهی خوبى در اين مورد داشته باشد؟
اسلاید 45: توصيههايى براى خلاقيتمتداول‌ترين جملات بازدارنده خلاقيت: نه، شدني نيست (كه با تكان دادن سر و حال و هواي قاطعانه گفته مي‌شود)اين احمقانه‌ترين چيزي است كه تا به حال شنيدمآره، ولي اگر اين كار را بكني… (پيش‌بيني يك وضعيت مصيبت‌وار)ما سالها قبل اين ايده را امتحان كرده‌ايم.تا حالا كه كارها خوب پيش رفته؛ چه نيازي به اين كار هست؟من اشكالي در روند كنوني كارها نمي‌بينم.زياد عملي به نظر نمي‌رسد.تا به حال هرگز چنين كاري نكرده‌ايم.بهتر است واقع بين باشيم.براي اين كار مهلت تعيين شده ـ وقت پرداخت به ايده تو نيست.در بودجه پيش‌بيني نشده است.شوخي مي‌كني؟بهتر است از موضوع پرت نيفتيم.اين ايده‌هاي عجيب را از كجا آورده‌اي؟
اسلاید 46: بخش دوم: نوآورى شومپيتر: افرادى در بين ساير آحاد جامعه با خطرپذيرى اقدام به نوآورى كرده و با نوآورى آنها، فرآیند تخريب خلاق در درون نظام اقتصادى كامل شده و به اين ترتيب رشد و توسعه اقتصادى در اين نظام امكانپذير مى‌شود. به عبارت ديگر با فرآیند تخريب خلاق، مدام سازمان‌هاى كهنه و كم تحرك و با بهرهورى پايين، تخريب مىشوند و سازمان جديد جاى آنها را مىگيرند، اما اين جايگزينى با يك پديده خلاق توأم مىباشد. يعنى سازمان‌هاى جديد با ارایه‌ی محصول و خدمات جديد سبب تخريب سازمان‌هاى قبلى مىشوند و اين پديده منجر به بهبود وضعيت زندگى افراد جامعه و در نهايت توسعه اقتصادى مى‌شود. پيتر دراكر: وجود نوآورى در كارآفرينى به قدرى ضرورى است كه مىتوان ادعا نمود، كارآفرينى بدون آن وجود ندارد و خلاقيت نيز بدون نوآورى نتيجهاى را حاصل نمىنمايد. بنابراين در اين قسمت به تشريح تعاريف، انواع فرآیند و سطوح نوآورى پرداخته مى‌شود.
اسلاید 47: تعريف نوآوری نوآورى يا ابداع، كاربردى و عملى كردن افكار و انديشههاى نو و بديع ناشى از خلاقيت است.نوآورى، تبديل خلاقيت (ايده نو) به عمل و يا نتيجه (سود) است.آلبرشيت: نوآورى، فرآیند اخذ ايدهی خلاق و تبديل آن به محصول، خدمات و روش‌هاى جديد عمليات است. فرآیند اجراى خلاقيت يا به عبارتى تحقق بخشيدن و عملياتى كردن ايدههاى نو و به طور كلى تبديل خلاقيت به نتيجهى عينى.
اسلاید 48: تفاوت خلاقيت و نوآورىخلاقيت، فعاليت ذهنى و عقلايى براى به وجود آوردن ايدهى جديد و بديع است. حال آن كه نوآورى، تبديل خلاقيت به عمل يا نتيجه است نوآورى را عمليات و مراحل مورد نياز براى نتيجهگيرى يك فكر بكر و واقعيت جديد مىداند
اسلاید 49: ويژگىهاى نوآورى نوآورى با عدم اطمينان (ترديد) همراه است.فرآيند نوآورى يك تناقض را برطرف مىكند.نوآورى مرزها را در هم مىنوردد.فرآيند نوآورى مبتنى بر دانش افزايى و يادگيرى است.
اسلاید 50: انواع نوآورى «شومپيتر» در نوشتههاى خود انواع نوآورى را به صورت زير از يكديگر تفكيك مىكند:نوآورى در منابع و مواد خام اوليه: نوآورى در محصول: نوآورى در روش‌ها و فرآیند توليد:نوآورى در تشكيلات و سازمان ادارى و اجرايى: نوآورى در بازار (ورود به بازارهاى جديد):
اسلاید 51: موانع نوآورى عدم تشويق و حمايت از پيشتازان و حاميان نوآورى؛نپذيرفتن ريسك، شكست و اشتباههاى كاركنان دسترسى نداشتن به منابع امكانات و تجهيزات؛نداشتن وقت آزاد براى فكر كردن دربارهى ايدهی نو؛دست به دست گرداندن پيشنهادها و ايدههاى نو براى اخذ تاييد؛پاسخ ندادن سريع به ايدهها و پيشنهادهاى جديد عدم اطمينان از سرقت ايدهها؛عدم آگاهى از معيارهاى ارزيابى ايدههاى نو؛ناآگاهى كاركنان نسبت به توقع و انتظار مديريت از خلاقيت تك تك افراد؛انزواى مديريت ارشد؛
اسلاید 52: موانع نوآورىدسترسى نداشتن به اطلاعات موثق، شفاف، مرتبط و به‌موقع؛ساختار مكانيكى؛افق زمانى كوتاه مدت براى سودآورى؛فقدان سيستم پاداش و پيشنهادهاى اثر بخش و سريع؛تعارض، تنش و نارضايتى كاركنان؛دلگرمى زياد از حد مديريت؛اعتقاد به اينكه نوآورى به راحتى بدست مىآيد؛مبارزات و سياست بازىهاى سازمانى؛اطلاعات بيش از حد؛فقدان دورنماى مشترك نسبت به نوآورى؛
اسلاید 53: سطوح نوآوری راهحلهاى معمولى و بديهى 32% نوآورىهاى كوچك در يك موضوع 45% نوآورى بزرگ در يك تكنولوژى 18% نوآورى خارج از محدوده تكنولوژى 4% اكتشاف 1%
اسلاید 54: ابتدايي‌ترين مفهوم مربوط به كسب و كار موفق:چارلز كترينگ:«در كسب و كار، آن كسي كه هرگز درباره‌اش فكر نمي‌كنيد و او را نمي‌شناسيد، مي‌نشيند و كل جريان را كنترل مي‌كند. آن شخص، مشتري شما است. هميشه گفته‌ام تمام سود و زياني كه در دفاتر يك توليدكننده ديده مي‌شود، حاصل تشويق‌ها و تحذيرهاي مشتريان است.»
اسلاید 55: فرهنگ كارآفرينىفرهنگ كارآفرينى، خلاقيت و نوآورى مجموعهی ارزش‌ها، نگرشها، هنجارها و رفتارهايى است كه هويت افراد كارآفرين را تشكيل مىدهد. افراد كارآفرين و خلاق سعى مىكنند با نوع متمايز نگاهشان به پديدههاى اطراف و شيوه‌ی متفاوت رفتارشان در مواجه با پديدههاى پيرامون خود، دست به فعالیت‌های كارآفرينانه بزنند و محصول و خدمت جديدى به جامعه ارایه نمايند.
اسلاید 56: فرهنگ كارآفرينى از آنجایي كه فرهنگ به مفهوم مجموعهی ارزش‌ها، نگرشها، هنجارها و رفتارهايى است كه هويت يك جامعه را تشكيل مي‌دهند؛ كارآفرينان به عنوان بخشى از جامعه پيرامونى، از مجموعهی ارزش‌ها، نگرشها، هنجارها و رفتارهاى متمايزى برخوردارند كه مىتوان به آن خردهفرهنگ كارآفرينى اطلاق نمود.
اسلاید 57: ژوزف مك گواير: نقش كارآفرينى در جوامع مختلف را باتوجه به تنوع فرهنگى متفاوت مىداند و به نظر وى منابع طبيعى و سرمايهی نقدى، ممكن است يكسان باشد اما آنچه بايد در درك تفاوت رفتار، مورد توجه قرار داد، عواملى است همچون:عقايد اجتماعىهنجارهاپاداش رفتارهاآرمانهاى فردى و ملى مكاتب دينى
اسلاید 58: بنابراين مىتوان گفت كه قسمت اعظم فرهنگ كارآفرينى در جوامع كنونى متأثر از نهادينه شدن فرهنگ علم در جامعه است. واژه‌هايى مانند: مديريت علمى، اقصاد مبتنى بر دانش، خلاقيت در صنعت، نوآورى و... در سمينارها و همايشها بسيار بكار برده مى‌شود و همه اينها گواه اين ادعا است كه فرهنگ كارآفرينى در محيطى امكانپذير است كه هنجارهاى غالب بر آن محيط، ارزش‌ها و باورهاى فرهنگ كار و علم را تقويت نمايند.
اسلاید 59: باورها و هنجارهای قالب بر محیط کسب و کار موفق امروزه اصول اخلاقی در کسب وکار از اهمیت بالایی برخوردار است . عدهای بر این اعتقاد هستند که کارآفرینان تنها باید به هدف خود و در نتیجه سود بیشتر فکر کنند . آنها باید همهی تلاش خود را در جهت کم کردن هزینه‌های تولید ، فروش و کسب درآمد بیشتر متمرکز کنند. آنها مسئولیتی در قبال محیط زیست ، معضلات اجتماعی و یا افراد جامعه ندارند . اما بدون داشتن بینش مثبت برای نوع بشر نه تنها هیچ معنا و هیچ هدفی باقی نمی‌ماند بلکه نمی‌توان در کسب و کار به موفقیت پایدار و دراز مدت دست یافت.
اسلاید 60: بسياري از كسب و كارهاي تازه، منافع خود را مهمتر از مشتريان مي‌دانند. موقعيت‌هاي بسياري براي كلاه‌گذاشتن سر مشتري وجود دارد. تقلب، آنتي‌تز خدمت و ارزش است. در واقع، رفتاري متقلبانه، فرمولي قطعي براي شكست است. اگر شما به اين جرم‌ها متوسل شويد، به طور قطع زمين خواهيد خورد زیرا تقلب و طمع بسياري از شرکت‌ها را از پا انداخته است و صاحبان آنها را روانهی زندان کرده است.
اسلاید 61: برنارد اچ.كروگر، مؤسس فروشگاه غذايي زنجيره‌اي مي‌گويد:«هرچه بيشتر مردم را شناختم، برايم آشكارتر شد كه نمي‌توان آنها را گول زد. روش خدمتگزاري من به مشتري به نحوي با آنچه او مي‌خريد مرتبط بود. قيمت و ظاهر كالاها هم با آن ربط داشت. اينها موجب اولين خريد مي‌شدند. ولي آنچه باعث مي‌شد مشتري دوباره از ما خريد كند، رضايتي بود كه از خود آن كالا پس از استفاده حاصل مي‌كرد. اگر اين رضايت حاصل نمي‌شد، همه چيز از جمله مشتري از دست مي‌رفت».هيچ شركتي بدون صداقت نمي‌تواند تعريف مردم را پشت سر داشته باشد. هيچ كس به گول خوردن خود افتخار نمي‌كند.
اسلاید 62:
اسلاید 63: هميشه افرادى هستند كه با علاقهى زيادى از ايدههايشان صحبت به ميان مىآورند؛ از كارهايى كه تا به حال انجام دادهاند و از كارهاى بزرگى كه مىخواهند به راه اندازند، مىگويند. بعضى از اين افراد هميشه در افكارشان سردرگم هستند. اينگونه افراد رؤياها و ايدههاشان را مرتب نمىكنند و خيلى وقتها پيش مىآيد كه حرف قبلى خودشان را تغيير مىدهند؛ يا جور ديگرى آن را بيان مىكنند، يا اصلاً حرف ديگرى مىزنند. آيا مى‌شود صحبتهاى پراكنده را متمركزتر و دقيق‌تر در يك جا نوشت؟ يك كارآفرين مىگويد: «تا چيزى نوشته نشود وجود نخواهد داشت.»
اسلاید 64: طرح تجارى (Business Plan) طرح تجارى (Business Plan) عبارت است از يك طرح كه آينده و توسعهی يك كسب و كار را معين مىكند و اغلب يك دورهی چند ساله را در برمىگيرد.
اسلاید 65: مزایای طرح تجاری زمان، تلاش، پژوهش و انضباط لازم در تهيه يك برنامهی تجاري، كارآفرين را مجبور مي‌سازد كه به پروژه اقتصادي هدفمندانه‌تر و دقيق‌تر نگاه كند. تحليل‌هاي رقابتي، مالي و اقتصادي كه در برنامهی تجاري وجود دارد، كارآفرين را مجبور مي‌سازد كه به فرضيات موفقيت پروژهی اقتصادي، موشكافانه‌تر نگاه كند. از آنجا كه باید در برنامهی تجاري به تمام زواياي پروژهی اقتصادي توجه شود، كارآفرين راهكار‌هاي عملكردي و نتايج قابل انتظار را براي ارزيابان خارج، تهيه و امتحان مي‌كند. در برنامهی تجاري اهداف را مي‌سنجد و معيارهاي سنجشي براي مقايسه پيش‌بيني‌ها و نتايج واقعي را فراهم مي‌كند.
اسلاید 66: برنامهی تجاري تكميل‌شده، يك ابزار ارتباطي براي منابع مالي خارجي است. همچنين ابزاري براي راهنمايي پروژهی اقتصادي به سوي موفقيت است. برنامهی تجاري براي تامین کنندگان منابع مالي، مزاياي زير را دارد:برنامهی تجاري براي منابع مالي، پتانسيل بازار را به دقت بيان مي‌كند و براي به دست آوردن قسمتي از آن بازار راه‌هايي ارایه مي‌دهد.با استفاده از بيلان‌هاي مالي احتمالي، برنامه تجاري توضيح مي‌دهد كه آيا اين پروژه اقتصادي نياز به دريافت وام دارد يا سود ويژهی خالصي دارد.برنامه، خطرات بحراني و موارد مهم را با بحث‌هاي موشكافانه مشخص مي‌كند و شانس موفقيت پروژه اقتصادي را افزايش مي‌دهد.با نگاه كلي به پروژه، برنامهی تجاري ديد كامل و فشرده‌اي از اطلاعات لازم براي ارزيابي مالي و تجاري در اختيار منابع مالي قرار مي‌دهدمزایای طرح تجاری
اسلاید 67: طرح تجارى يك صفحهاى«طرح تجارى» نوشتن مهمترين چيزى است كه براى شروع يك كسب و كار بايد تهيه كرد. به قولى «طرح تجارى» براى كارآفرين يك نقشهی راه است. اما براى نوشتن يك طرح تجارى بايد از كجا شروع كرد؟ «جيم هوران» كه خود را يك كارآفرين مىداند، معتقد است كه كار پيچيده، منابع محدود و وقت طلاست و جايى براى اشتباهات بزرگ وجود نداردنوشتن يك طرح تجارى وقت زيادى مىگيرد. جيم هوران روشى نوين براى نوشتن طرح تجارى و برنامهريزى كارى تدوين نمود و اين روش را «طرح تجارى يك صفحهاى» نام نهاد.
اسلاید 68: اجزای طرح تجاری چشمانداز مأموریت اهدافاستراتژى برنامه
اسلاید 69: چشم انداز چشمانداز بايد مفصل، پر محتوا و آرمانى باشد؛ بايد ذهن را تحريك كند، خواننده را سر ذوق بياورد،و در عين حال تصوير واضحى از كار ارایه بدهد.
اسلاید 70: سوالات تحریک کننده ذهن چی ؟چرا؟چگونه ؟کی ؟کجا ؟کی ؟
اسلاید 71: چی؟؟؟در این قسمت ذهن بر روی ماهیت و چیستی کار متمرکز میشود. بهتر است با استفاده از تکنیک طوفان ذهنی فردی موضوع را در وسط صفحه‌ای نوشته و هر آنچه به آن مرتبط میشود بر روی کاغذ نوشت. بعد هریک از موضوعات مرتبط را جداگانه در کاغذ دیگری نوشته و سعی کنید باز هم موضوعات مرتبط را پیدا کنید . تا ذهن شما ابعاد دیگری از کار را تداعی کند .
اسلاید 72:
اسلاید 73:
اسلاید 74: چرا؟ باید سعى نمود در اين قسمت از تكنيك «چرا» استفاده كرد. گاهی آنقدر کار بدیهی به نظر می رسد که هرگز این سؤال پرسیده نمی‌شود، اما بیشتر مواقع، دانستن دقیق چرایی کار به چگونگی آن کمک شایان ذکری می‌کند. چرا اين فعاليت ايجاد مى‌شود؟مشتريان چرا از اين خدمات و محصولات استفاده مىكنند؟چرا بانك و سرمايهگذار و ديگر تأمين‌كنندگان منابع بايد هزينههاى اين كار را تأمين كنند؟
اسلاید 75: چگونه؟برای ذهن‌انگیزی بیشتر از تکنیک «چه میشود اگر» استفاده شود. چگونه منابع تخصیص داده میشود؟ چگونه هزینه‌ها تأمین میشود؟ چه توانمندی در تیم کارآفرین وجود دارد؟ قرار است سرمايه و هزينههاى اين فعاليت از كجا تأمين شود؟
اسلاید 76: کجا؟سعی کنید به بعد مکان طرح خود فکر کنید شاید یادآوری بعد مکانی کار از لحاظ محلی، منطقه‌ای، ملی و یا بین‌المللی ایدهی جدیدی را در ذهن شما بوجود آورد. شركت شما محلى، منطقهاى، ملى يا بينالمللى است؟
اسلاید 77: كى؟کیستی طرح مشخص می شود .باید تمام ذینفعان طرح را در ذهن مرور کرد تا بتوان منافع همه را در طرح لحاظ نمود و بین این منافع تعادل برقرار کرد. مشترىها چه كسانى هستند؟ همکاران استراتژيك چه کسانی هستند؟ چه كسانى مىتوانند نظرات تخصصى و استراتژيك بدهند و در رشد صحيح اين فعاليت كمك كنند؟ آیا نمی توان افراد یا سازمانهای دیگری را در طرح ذینفع قرار داد؟
اسلاید 78: كِى؟آیا بعد زمان، ایدهی جدید و یا فرصتی را در اختیار قرار نمی‌دهد؟ چه موقع قرار است اين فعاليت اقتصادى راه بيفتد؟ چه موقع به فضاى ادارى، توليد، توزيع نياز خواهد بود؟ چه موقع بايد انتخاب، آزمايش و قابل استفاده شوند؟ چه زمان فرصت مناسبی برای این کار است ؟
اسلاید 79: سعی کنید نکات مثبت و منفی و جالب طرح خود بیان نمائید. باید سه ويژگى مثبت كالا يا خدمات را نوشت. سه كار بگوييد كه اين كالا يا خدمات قرار نيست انجام بدهد؟ سه نکته جالب طرح خود را ذکر کنید. سه ويژگى يك شركت موفق را بنويسيد كه آن را تأييد مىكنيد و دوست داريد از آن الگو بگيريد؟ سه ويژگى شركتى را بگویيد كه نمى‌خواهيد مثل آن باشيد.سه نکته جالب رقیبان خود را بیان کنید .
اسلاید 80: مأموریتسوال کلیدی: چرا یک فعالیت اقتصادى شكل مىگيرد؟ شرح مأموریتهاى مؤثر، كوتاه هستند و جلب توجه مىكنند. شرح مأموریت، تعهد و وفادارى به كار را نشان مىدهد. باید از خود پرسيد شركت متعهد شده چه چيزى براى مشتريان و طرف‌دارانش توليد كند؟ تحت چه شرايطى از مشتريان خود عذرخواهى مىكند؟ و براى جلب رضايت آنها چه مىكند؟ شرح ماموریت چرایی کار را برای ذینفعان آن مشخص می کند .مهمترین و مشکلترین موضوع در شرح ماموریت برقراری تعادل بین منافع ذینفعان است
اسلاید 81: حد و مرز کار را مشخص کنید. سه ويژگى بهترين مشتريان فعلى يا احتمالى را بنويسيد؟ حال تصور کنید اگر همه مشتریان شما اینگونه بودند چه می شد؟ سه ويژگى كسانى را بگویيد كه ترجيح مىدهيد مشترى شما نباشند؟حال تصور کنید اگر همه مشتریان شما اینگونه بودند چه می شد؟
اسلاید 82: اهدافسوال کلیدی: موفقيت در اين كار چگونه تعريف میشود؟اشخاص هدفمند كسانى هستند كه در شرايط خاص مىدانند چه مىخواهند و براى رسيدن به مقاصد خود از اهداف و برنامههاى از پيش تعيين شده كمك مىگيرند. اهداف را به شكل مقاصد ويژه و قابل اندازهگيرى مىنويسيم.
اسلاید 83: موفقيت در چیست؟ موفقيت از كجا ناشى مى‌شود؟ کارآفرینان می‌توانند با ذهن انگيزى سه مورد از موفقيتهايى را كه دوست دارند در پايان امسال و سال بعد جشن بگيرند، بنويسند. باید به تجربههاى قبلى فكر كرد و دید که از آنها چه ياد گرفتهمیشود. موفقيتهاى پیشین چه بودهاند؟ باید جزئيات آنها را شرح داد. اشتباههاى گذشته چه بودهاند؟ از اين اشتباهها چه چيزهايى می‌توان ياد گرفت؟
اسلاید 84: امور مالى: فروش، سود، سود ناخالص، نقدينگى، بدهى بازاريابى: تبليغات، سهم بازار، وجههى عمومى، تعداد مشترىها و خدمات به مشترىمنابع انسانى: روحيه، حقوق و مزايا، محيط كار، كارآيى نيروى كارتحقيق وتوسعه: كاركرد محصولات جديد، تاريخ عرضه فرصت‌هاى بازار و دانش فنى توليد: فرآيند ظرفيت، كيفيت، موجودى كالا و مواد اوليه اهداف: شخصى، يادگيرى، نياز به خلاقيت، رشد شخصى و وجههى اجتماعى خودشكوفايى ساير موارد: بانك، عرضه كنندهی سرمايه، اجتماع، تجهيزات . . .
اسلاید 85: استراتژىها سوال کلیدی: چگونه اين فعاليت رشد یافته و اداره میشود؟ استراتژیها عوامل رشد دهنده و کندکننده کار را شخص میکنداستراتژىها جهت، معيار و روش‌هاى ايجاد و ادارهى فعاليت کارآفرینان را تنظيم مىكنند. مرزها و مسيرهايى كه استراتژىها مشخص مىكنند، كمك مىنمايد تا تصميمات به خوبی ارزشيابى شوند. در این قسمت باید فرصتها و تهدیدها مشخص شود .
اسلاید 86: عوامل مهم در ايجاد فعاليتعواملى را كه در رشد و عملكرد کار تأثير جدى دارند، علامت بزنيد. براى اين كار از هدف استفاده كنيد. در صورت لزوم مىتوان عوامل ديگرى را هم به فهرست اضافه كرد. داشتن بازار، كارمندها، مراجع، خدمات پس از فروش و ....قيمت كالا، مديريت زمان، حسن شهرت، جريان نقدينگى و .... كيفيت، توانايىهاى ديگران، سرمايه موفقيت مكانى و .... تكنولوژى، همكارىهاىاستراتژيك، تك بودن كالا، دانش فنى و ....
اسلاید 87: برنامهها سوال کلیدی: براى رسيدن به مقاصدتان دقيقاً چه كار مىكنيد؟ به وسيلهی برنامهها مىتوان به اهداف خود دست یافت. برنامهها يا دستورالعمل‌ها بايد معنىدار باشند و اهميت و ميزان رشد فعاليت را نشان دهند. هر يك از برنامهها يك پروژه هستند. ايدهآل اين است كه برنامهها به هدف و استراتژى نيز مربوط باشند. برنامهها جهتگيرى كار را نشان مىدهندهريك از فعاليتها را توضيح مىدهند. سررسيد هر فعاليت نيز در برنامهها مشخص مى‌شود.
اسلاید 88: برنامه بازاریابی محصول قیمت تبلیغ توزیع هزینه
اسلاید 89: برنامه خدمات تجهیزات فضای مورد نیاز لوازم اداری تاسیساتهزینه
اسلاید 90: برنامه سازماندهی نیروی انسانی چارت سازمانیهزینه
اسلاید 91: برنامه مالی هزینه ها هزینه بازاریابی +هزینه خدمات و یا تولیدات + هزینه سازمندهیدرآمدها تعداد مشتری * قیمت هر واحد خدمات و تولیدات سود = هزینه ها – درآمدها
اسلاید 92: برنامه زمانبندی
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.