رویکرد آینده پژوهشی و چشم انداز نظام اقتصاد بین الملل

رویکرد آینده پژوهشی و چشم انداز نظام اقتصاد بین الملل

اسلاید 1: چشم انداز نظام اقتصاد بین الملل و جایگاه ایران در آن: رویکرد آینده پژوهشیعلي ديني تركمانیاستادیار موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانیسازمان برنامه و بودجه استان زنجانآبان 1395

اسلاید 2: سر فصل مطالب رویکرد آینده پژوهی چیست و چرا ضرورت دارد؟ترکیب نظریه نظام جهانی و دولت کارآمد توسعه خواه چیست و چه می گوید؟چشم انداز نظام اقتصاد بین الملل چه می تواند باشد؟فرصت های نظام اقتصاد بین الملل در آینده برای ما چه می تواند باشد ؟الزامات جهانی و ملی استفاده از فرصت های احتمالی آینده نظام اقتصاد بین الملل چیست؟رابطه میان این الزامات و توسعه منطقه ای چیست؟نتیجه

اسلاید 3: رویکرد پژوهی چیست و چرا ضرورت دارد؟

اسلاید 4: تعریف آینده پژوهیآینده پژوهی کوششی نظام مند برای مطالعه آینده های ممکن، محتمل و مطلوب است

اسلاید 5: مطالعه آينده‌هاي ممكن بررسي‌ آينده‌هاي محتملبررسي تصويرهاي آينده مطلوبمطالعه‌ي بنيان‌هاي معرفتي آينده‌پژوهيبررسي بنيان‌هاي اخلاقي آينده‌پژوهي تفسير گذشته و تعيين موقعيت حال تلفيق دانش و ارزش براي طراحي اقدام اجتماعيافزايش مشاركت مردمي در تصويرسازي آينده و طراحي آنایجاد وفاق اجتماعیاهداف آينده‌پژوهي

اسلاید 6: مفروضات كليدي آينده‌پژوهيزمان پيوسته اما خطي نیستآينده‌ بالضروره تداوم یکنواخت حال و گذشته نيست آينده‌انديشي از بخش‌هاي جدايي ناپذير اقدام بشري است آينده‌ به طور دقیق قابل پيش‌بيني نيست وابستگي متقابل پديده‌ها در جهان و ضرورت كل نگريبرخي آينده‌ها بهتر از برخي ديگر هستند

اسلاید 7: ویژگی های فرایند آینده پژوهیتمرکز روی موضوعات بلندمدتتقویت ارتباطات میان دست اندرکاران عرصه آینده پژوهی تنطیم و هماهنگ سازی استراتژی های دست اندرکاران طی هم بر کنش هاتقویت توافق نظر روی موضوعات و دیدگاه های مختلف از آیندهتقویت تعهد داشتن درباره ی نتایج

اسلاید 8: مثلث آینده پژوهیفشار حالوزن گذشتهکشش آینده

اسلاید 9: مثال: مثلث آینده پژوهی در مورد خدمات مجازی

اسلاید 10: پیشران های آیندهپیشران ها مجموعه ای از نیروهای شکل دهنده آینده اند که به صورت جهانی یا محلی بر آن تاثیر می گذارند و از تعامل چهار زیر عنصر شکل می گیرند:روندها: تاریخی و پیوسته هستندرویدادها: گاهی تصادفی و اثرگذار بر روندها هستندتصاویر: آنچه در ذهن بازیگران مختلف می گذرد و بر اقدام ها تاثیر می گذارداقدام ها:آنچه تحت تاثیر تصاویر و روندها و پیشگویی رویدادها برای اجرا طراحی می شود

اسلاید 11: ویژگی های روش شناختی آینده پژوهی آینده پژوهی دانشی بین رشته ای و فرا رشته ای استآینده پژوهی در اصل مطالعه نظام مند آینده نه با روش های متعارف گذشته بلکه با روش جدید است. پارادایم یا سرمشق روش شناختی متفاوتی است آینده پژوهی دارای هم وجه اکتشافی است و هم وجه هنجاری و هم وجه تصویرپردازی

اسلاید 12: وجه هنجاری دانش فارغ از اخلاق نمی تواند به طور جدی دانش سودمندی باشدنقد شرایط جاری با هدف خلق آینده مطلوب، ضروری استواقع گرایی انتقادی:مادام که ساختارهای کلی نادرست تعیین کننده قواعد بازی جاری و باقی است، کارکرد علوم اثباتی متعارف در خلق جامعه مطلوب جزیی است

اسلاید 13: تفاوت آینده پژوهی با برنامه ریزی اقتصادی کلانبرنامه ریزی تلاشی برای نیل به اهدافی مشخص از زاویه دید امروز، در دوره زمانی سه تا پنج ساله است است. مراحل برنامه ریزی عبارت است از: تعیین راهبرد (استراتژی) توسعه کلی: توسعه صادرات غیر نفتیتعیین اهداف کیفی: افزایش صادرات محصولات صنایع ...تعیین اهداف کمی: هدف گذاری کمی افزایش صادرات صنایع کارخانه ای به این میزانتعیین طرح ها: تعیین طرح های مورد نیاز برای نیل به اهداف کمیتعیین پروژه ها: تعیین اولویت های سرمایه گذاری در سطح پروژهآینده پژوهی با نگاهی بلند مدت به دنبال آشکارسازی آینده و تلاش برای نیل به آینده مطلوب است

اسلاید 14: مثالی از برنامه ریزی اقتصادی متاخر و تفاوت آن با آینده پژوهیآینده پژوهی: اگر تنش های سیاسی تشدید شود آیا امکان توسعه صادرات و جذب سرمایه خارجی و نیل به اقتصاد دانش بنیان وجود دارد؟

اسلاید 15: آینده پژوهی بر مبنای دو مولفه مناسبات سیاسی و کیفیت نظام حکمرانی مناسبات سیاسی و دیپلماسی بی تنشمناسبات سیاسی و دیپلوماسی `پرتنشحکمرانی ضعیفحکمرانی قویآینده مطلوبآینده محتملآینده نامطلوبآینده محتمل

اسلاید 16: ترکیب نظریه نظام جهانی و دولت کارآمد توسعه خواه چیست و چه می گوید؟

اسلاید 17: نظریه نظام جهانی تحولات در عرصه اقتصاد- جهانی را ناشی از تحولات سرمایه جهانی می داند.از منظر این نظریه، اقتصاد جهانی کلیت واحدی است که از سه قسمت تشکیل شده است: مرکزی، نیمه پیرامونی و پیرامونیدر طول تاریخ چند قرن اخیر ترکیب اقتصادها تغییر کرده ولی کلیت آن پابرجا مانده است: جایگزینی بریتانیای کبیر به جای اسپانیا و پرتغال، جایگزینی آمریکا و شوروی سابق به جای بریتانیای کبیر، جایگزینی آمریکا به جای شوروی سابق و آنچه در حال رخ دادن است.جا به جایی در قدرت هژمونیک

اسلاید 18: دولت توسعه خواه دولتی است که با اتکاء به نظام حکمرانی قوی راه را برای همپایی فناورانه و رسیدن اقتصادی عقب تر از نظر سطح فناوری به مرز اقتصادهای پیشروتر، در زمانی کوتاه، فراهم می کند.

اسلاید 19: مثلث توسعه در چارچوب نظم اقتصاد جهانیسرمایه ملیدولت توسعه خواهسرمایه جهانیسرمایه ملی

اسلاید 20: چشم انداز نظام اقتصاد بین الملل چه می تواند باشد؟

اسلاید 21: اقتصاد جهانی در 2014 تولید ناخالص ملی به روش برابری در قدرت خرید

اسلاید 22: افق2030 تولید ناخالص ملی به روش برابری در قدرت خرید

اسلاید 23: افق2030 تولید ناخالص ملی به روش برابری در قدرت خرید

اسلاید 24: ظهورقدرت های نوظهور و جا به جایی در قدرت هژمونیکInternational Futures (Renard, Thomas,” A BRIC in the World: Emerging Powers, Europe, and the Coming Order, Royal Institute for International RelationsOPEC, Annual statistical Bulletin, 2009)

اسلاید 25: تغییر نظم امنیتی سیاسی جهاننظم امنیتی سیاسی به نظامي متشكل از دو تا چهار ابر قدرت و چند قدرت بزرگ تبديل مي شود. اقتصاد جهانی مبتنی بر قطب های منطقه ای

اسلاید 26: تغییر در ترکیب شورای امنیت سازمان مللكوفي عنان : بدون اصلاح شوراي امنيت هر گونه اصلاحي در سازمان ملل ناتمام خواهد ماند. تركيب كنوني شوراي امنيت- چنان كه گذشت- جهان را آنگونه كه در سال 1945 بود و نه آنگونه كه در قرن بيست و يكم هست بازتاب مي دهد. اين شورا بايد به گونه اي اصلاح شود كه دولت هايي كه به لحاظ مالي، نظامي و ديپلماتيك بالاترين سهم را در سازمان ملل ايفا مي كنند در بر گيرد و به نحوي گسترده اعضاي كنوني سازمان را نمايندگي كند. در حال حاضر براي افزايش شمار اعضاي شورا از پانزده به بيست و چهار عضو دو مدل مطرح است: يكي ايجاد شش كرسي دائمي جديد و سه كرسي غير دائمي، ديگري نه كرسي غير دائمي جديد. هيچ يك از دو مدل دامنه ي حق وتو را به فراتر از پنج عضو دائمي كه هم اينك از آن برخوردارند نمي گستراند. به عقيده ي من زمان آن رسيده است كه با جديت و جسارت گره از اين كار بگشاييم و تصميمي مقتضي را اتخاذ كنيم (عنان و طلال، ، فراخوان به نظم نوين انساني، ترجمه ماهر آموزگاز، نشر مركز، 1385، ص 128)

اسلاید 27: تغییر در نظام حکمرانی اقتصادی جهانیتغییر سازمان کاری بانک جهانی و صندوق بین المللی پولتغییر نظام پولی جهانی و جایگزینی تدریجی پول جدیدی مثل حق برداشت صندوق بین المللی پول به جای دلار برای تسویه حسابهای بین المللی وذخیره جهانیتغییر نظام مالی جهانی و اعمال مالیات بر سود معاملات سهام با هدف پیش گیری از وقوع بحرانی دیگر

اسلاید 28: در موضع صندوق بين المللي پول طنز روشني ديده مي شود: صندوق سعي دارد نشان دهد كه ماوراي امور سياسي است، با وجود اين ، برنامه ي وام هايش به وضوح تحت تاثير مسائل سياسي است. صندوق بين المللي پول مساله فساد اداري كنيا را بهانه و وام نسبتا كمي را كه قرار بود به كنيا بدهد متوقف كرد. ولي جريان پولي را كه بالغ بر ميلياردها دلار مي شد به روسيه و اندونزي ادامه داد. از ديد عده اي، به نظر مي رسيد در حالي كه شتر دزد را رها كرده، براي تخم مرغ دزد سخت مي گرفت.... مساله تنها اين نيست كه بايد منصفانه و يكسان عمل كرد. جهان جاي غير منصفانه اي است و هيچ كس واقعا انتظار ندارد كه صندوق بين المللي پول با يك قدرت اتمي همان برخوردي را داشته باشد كه با يك كشور آفريقايي فقير و كم اهميت دارد. نكته ساده تر از اينهاست: تصميم به وام دهي تصمصيم سياسي است و قضاوت هاي سياسي هميشه در توصيه هاي صندوق ذي مدخل است (استيگليتز، منبع پيشين، 1999:1382، ص 71)

اسلاید 29: توجه ويژه اي بايد به حق برداشت مخصوص داده شود. اين پول ويژگي ها و پتانسيل ذخيره ارز فراملي را دارد. علاوه بر اين، افزايشي در تخصيص حق برداشت مخصوص به صندوق كمك مي كند كه به مشكل منابع با شفافيت بپردازد. بنابراين، تلاش ها بايد در جهت فشار به تخصيص حق برداشت مخصوص باشد. اين مستلزم همكاري بين المللي در ميان اعضاي صندوق است. به ويژه، ماده چهارم موافقتنامه و ساير مواد مربوط به تخصيص حق برداشت مخصوص پيشنهاد شده در 1997 بايد سريعا تصويب شود تا كشورهايي كه از سال 1981 عضو صندوق بوده اند بتوانند از منابع حق برداشت مخصوص بهره ببرند. بر اين مبنا، بايد ملاحظات بيشتري به افزايش تخصيص آن معطوف كرد....چشم انداز استفاد از حق برداشت مخصوص بايد افزايش يابد، به نحوي كه بتواند نياز كشورهاي عضو به ذخيره ارز جهاني را برآورده كند (زو زياژوان، سخنراني با عنواناصلاح نظام پولي بين الملل ، 20

اسلاید 30:  ايده افزايش حق برداشت مخصوص يا ذخيره جهاني ديگر، در جهت هدف تسهيل تامين مالي هر دو كشورهاي داراي كسري و مازاد تجاري است. به كشورهاي داراي كسري كمك مي كند كه راحت تر به وام، خارج از بازارهاي بين المللي، از طريق نهادهاي مالي بين المللي دسترسي داشته باشند....به كشورهاي داراي مازاد كه مي خواهند بر ذخايرشان اضافه كنند نيز كمك مي كند ريسك كاهش ارزش پول را كمتر كنند (بيني اسنگي، سخنراني با عنوان جهان پس از بحران: طراحي يك نظم پولي جديد ، 2009 )  

اسلاید 31: فرصت های نظام اقتصاد جهانی چند قطبی منطقه گرا برای اقتصاد ایران

اسلاید 32: تبدیل شدن به قدرت منطقه ای بزرگ متناسب با موقعیت ژئوپلتیکی و سرزمینی و امکانات طبیعی و انسانی کشور جذب سرمایه خارجی رشد گردشگری بین المللیتبدیل شدن به یکی از اعضای دایمی شورای امنیت سازمان ملل

اسلاید 33: الزامات جهانی و ملی استفاده از فرصت های احتمالی آینده نظام اقتصاد بین الملل چیست؟

اسلاید 34: بازسازی نظام حکمرانی بر مبنای اصل « جهانی فکر کن ملی عمل کن»تقویت دیپلماسی سیاسی و تجاری به عنوان یکی از ارکان مهم شاخص قدرت ملیارتقای ظرفیت جذب و زمینه سازی برای شکل گیری مثلث توسعه

اسلاید 35: بدون ارتقای ظرفیت ظرفیت امکان ارتقاء در جایگاه نظام اقتصاد جهانی وجود نداردمنبع: دینی، علی ، ارتقای میزیت رقابتی و توسعه صادراتی، کاهش ارزش پول ملی یا افزایش ظرفیت جذب، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 1390

اسلاید 36: رابطه میان این الزامات و توسعه منطقه ای چیست؟

اسلاید 37: عملکرد جزء جدای ازعملکرد کل نیستتوسعه منطقه ای بدون رشد کلان اقتصادی وتوزیع عادلانه منابع، امکان ناپذیر استتامین ایندو نیز بدون تامین اصل ”جهانی فکر کن و ملی عمل کن“ و ارتقای ظرفیت جذب ناممکن است

اسلاید 38: 38وضع حکمرانی: شاخص عملكرد لجستيكي (بانك جهاني)كشور - سالشاخصايرانايرانايرانايرانايرانتركيهكشور - سالشاخص2007(150 كشور)2010(155 كشور)2012(155 كشور)2014(166 كشور)2016(160 كشور)2016(160 كشور)رتبه در شاخص عملكرد لجستيكي 781031121149634زيرشاخص کارایی فرایندهای ترخیص کالا6310612613311036زيرشاخص کیفیت زیرساختهای لجستيكي6686100977231زيرشاخص سهولت در ارسال محموله‌هاي بين‌المللي661211151248835زيرشاخص شایستگی و کیفیت خدمات لجستیک786987838236زيرشاخص توانایی در تعقیب و ردیابی کالاهای ارسالی12511010812311143زيرشاخص تحویل بموقع کالا1068513814111640

اسلاید 39: تو در تویی نهادی و عوارض منفی آن

اسلاید 40: نبود سیاست صنعتی، چانه زنی گروه های ذی نفع، وکارایی تخصیصی پاییننبود سیاست صنعتی و شتابزدگی در سیاستگذاریتعریف پروژه های سرمایه گذاری کوچک مقیاس در تعداد بسیار زیادپروژه های سرمایه گذاری ناتمام و نیمه فعال، مطالبات معوقهفشار گروه های ذی نفعاتلاف منابع و کارآیی تخصیصی پایین

اسلاید 41: قدرت چانه زنی نابرابر منطقه ای و کارآیی توزیعی پایین (وابستگی به مسیر گذشته)قدرت چانه زنی نابرابر منطقه ای و دستگاهیتخصیص ناعادلانه بودجه بین مناطق و دستگاه هاافزایش شکاف میان مرکز پیرامونبودجه ریزی بر مبنای سال قبل

اسلاید 42: نتیجهاقتصاد – جهانی در حال تجربه جا به جایی دیگری در چرخه هژمونیک استاین جا به جایی که با شکل گیری نظم نوینی همراه است فرصت هایی را برای اقتصاد ایران جهت بازیگری مهم در عرصه منطقه و جهان فراهم می کنداما استفاده از این فرصت ها بدون تقویت دیپلماسی سیاسی و تجاری و ارتقای ظرفیت جذب ممکن نیستتقویت دیپلماسی تجاری و ارتقای ظرفیت جذب نیز بدون تغییر باورها و پذیرش اصل جهانی فکر کن ملی عمل کن و رفع مشکل تو در تویی نهادی ممکن نیست

اسلاید 43: با تشکر فراوان