ساخت کتابخانه دیجیتال
اسلاید 1: ساخت کتابخانه دیجیتالدانشگاه جوادالائمه پاییز 891
اسلاید 2: از کجا بايد آغاز کرد؟مقدمات مورد نياز براي ايجاد کتابخانه ديجيتال منابع مالي و منابع انساني متخصص است.در بسياري از موارد، هزينه بالاي ايجاد کتابخانه ديجيتال، مانع از شکل گيري پروژه ها و متعاقب آن محصولات کتابخانه ديجيتال مناسب و ارزشمند شده است.نيروي کار متخصص شامل طراحان سيستم، مهندسان نرم افزار و شبکه وکتابداران متخصص و آشنا با کتابخانه هاي ديجيتال هستند.در حقيقت روح کتابدارانه بايد در کالبد اين محصولات دميده شود تا محصول نهايي، کارآمدي کافي براي امور کتابخانه اي را داشته باشد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 892
اسلاید 3: عناصر مطرح در ايجاد کتابخانه ديجيتالمحتوانرم افزارخدماتابردادهمتن کاملاسکنخريد منابع ديجيتالاشتراک پايگاههاي اطلاعاتيتولید منابعائتلافهاي کتابخانه ايOCRخريدتوليداستفاده از نرم افزارهاي کد منبع بازخدمات سنتيخدمات نويندانشگاه جوادالائمه پاییز 89مالتی مدیا3
اسلاید 4: محتوای دیجیتالبا گسترش کتابخانه هاي ديجيتال محتويات آنها به تدريج از منابع فيزيکي به منابعي تبديل مي شوند که جايگزين فيزيکي ندارند.هر کتابخانه اي از خط مشي مجموعه سازي در راستاي ساخت مجموعه خود تبعيت مي کند. خط مشي مجموعه سازي در کتابخانه ها کمک مي کند تا منابع ارزشمند و مطابق با اهداف کتابخانه انتخاب و تهيه شوند.به تولید، جمع آوری یا خرید محتوای علمی در کتابخانه ها مجموعه سازی گویند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 894
اسلاید 5: راه های تولید محتوای دیجیتالدیجیتال سازی (اسکن- تایپ و...)فراهم آوری آثار دیجیتالی بنیادی که توسط ناشران و محققان تهیه شده است (کتابها- نشریات- پایگاه ها)دستیابی به منابع خارجی که در سازمان مربوطه نگهداری نمی شوند (از طریق پیوند هایی به سایر کتابخانه ها و سرویس دهنده ناشران)دانشگاه جوادالائمه پاییز 895
اسلاید 6: پنج روش عمده براي مجموعه سازي در کتابخانه ديجيتالاولين و مهمترين چيزي که در مجموعه سازي کتابخانه هاي ديجيتال وجود دارد، تبديل فرمت منابع آنالوگ موجود در کتابخانه است.در تبديل فرمت منابع بايد منابعي انتخاب شوند که مالکيت معنوي آنها متعلق به کتابخانه است و يا کتابخانه مي تواند مالکيت معنوي آنها را کسب کند.بايد هنگام تبديل فرمت، ارزش هاي افزوده نشر الکترونيکي را نيز مد نظر قرار گيرند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 896
اسلاید 7: پنج روش عمده براي مجموعه سازي در کتابخانه ديجيتالبخشي از منابع ديجيتال در کتابخانه هاي ديجيتال را نيز تهيه منابع ديجيتال تشکيل مي دهد.تهيه منابع با فرمت ديجيتال بسيار با صرفه تر از منابع آنالوگ استکتابخانه ها بايد نسبت به فرمت، کيفيت و حجم منابع دقت نظر داشته باشند و منابعي را تهيه کنند که بيشتر مورد استفاده کتابخانه قرار گيرند. تهيه منابع ديجيتال با مجوز مالکيت معنوي از ارزش بسزايي برخوردار است.دانشگاه جوادالائمه پاییز 897
اسلاید 8: پنج روش عمده براي مجموعه سازي در کتابخانه ديجيتالبخش ديگري از محتواي کتابخانه هاي ديجيتال را منابع اطلاعاتي موجود در محيط اينترنت تأمين مي کنند.برخي از منابع اطلاعاتي در محيط اينترنت منحصر بفرد بوده و داراي نمونه چاپي نيستند و يا داراي ارزش هاي افزوده اي هستند که نمونه هاي چاپي آنها اين ويژگي را ندارند.کتابداران بايد به شناسايي، ارزيابي کيفي، سازماندهي، فهرست نويسي منابع اطلاعاتي در اينترنت بپردازند.از طريق سايت راهنماي مجلات الکترونيکي علمي رايگان مي توان به بيش از 325 مجله علمي داوري شده در حوزه هاي مختلف دسترسي پيدا کرد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 898
اسلاید 9: پنج روش عمده براي مجموعه سازي در کتابخانه ديجيتاليکي ديگر از مجموعه هاي مهم کتابخانه هاي ديجيتال، پايگاه هاي اطلاعاتي و مجموعه متن کامل مجلات علمي و تخصصي هستند.روش ديگر در تأمين منابع براي پاسخگويي به نيازهاي کاربران، تشکيل ائتلاف هاي کتابخانه اي است.دانشگاه جوادالائمه پاییز 899
اسلاید 10: اصول تأثيرگذار در مجموعه سازي ديجيتالتبعيت از خط مشي مدونارزشيابي مجموعهتوجه به فرمتهاحجم فايلهاصحت فايلهاحق مؤلفسايردانشگاه جوادالائمه پاییز 8910
اسلاید 11: ابردادهبطور كلي مي توان سه نوع ابرداده براي توصيف يك شيئ ديجيتال ايجاد کرد: ابرداده توصيفي، ساختاري، و اجرايي ابرداده توصيفي به صفاتي از عناصر اطلاعاتي مانند عناصر كتابشناختي نظير عنوان، نويسنده، ناشر و غيره، اشاره دارد.ابرداده ساختاري، ساختار و رابطه مجموعه اي از عناصر ديجيتال را توصيف مي كند. به عنوان مثال، براي توليد ابرداده ساختاري يك كتاب، بايد شيوه آرايش صفحات، فهرست مندرجات و ارتباط بين بخش ها و فصل ها را ثبت كرد.ابرداده اجرايي، همه اطلاعاتي است که در تمام دوره حياط يک شيئ ديجيتال، براي مديريت آن مورد نياز است و همه اطلاعات مورد نياز براي حفاظت از آن را نيز در بر خواهد داشت، مانند تاريخ ثبت، ساختار فايل، حق مؤلف و غيره.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8911
اسلاید 12: ابردادهکاربردهاي مهم ابرداده:سازماندهي منابع اطلاعاتي؛توصيف منابع اطلاعاتي اعم از متن، تصاوير، فايلهاي صوتي و نظاير آنها؛تحليل محتوا و نمايه سازي؛تطبيق، اشتراك و يكپارچه سازي منابع اطلاعاتي ناهمگن؛زمينه سازي براي استفاده مجدد از اطلاعات توزيع يافته در ساير كتابخانه هاي ديجيتال و محيط وب؛ايجاد امكان دسترسي به اطلاعات دقيق و مرتبط توسط كاربران؛مديريت دقيق تر بر حجم گسترده اي از اطلاعات در كتابخانه هاي ديجيتالدانشگاه جوادالائمه پاییز 8912
اسلاید 13: نرم افزار کتابخانه دیجیتالبطور كلي سه روش عمده در تهيه نرم افزار كتابخانه ديجيتال وجود دارد:توليد نرم افزارخريد نرم افزار آمادهاستفاده از نرم افزارهاي كد منبع بازدانشگاه جوادالائمه پاییز 8913
اسلاید 14: توليد نرم افزارتوليد هر نرم افزاري نياز به مقدماتي نظير دارا بودن نيروي متخصص اعم از كتابدار متخصص در حوزه كتابخانه ديجيتال، متخصص علوم كامپيوتر، طراح سيستم و غيره و نيز هزينه و زمان كافي براي توليد نرم افزار دارد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8914
اسلاید 15: خريد نرم افزار آمادهپيچيدگي فعاليت هاي مورد انتظار از كتابخانه ديجيتال همواره خريد نرم افزار مربوطه را با مشكلاتي مواجه مي كند.برخي از مهمترين عناصر در نرم افزار كتابخانه ديجيتال عبارتند از:پشتيباني از استانداردهاماژولار بودنامنيت بالااستفاده از فنآوري روزسادگي استفادهقابليت تعاملپشتيبانيقيمتدانشگاه جوادالائمه پاییز 8915
اسلاید 16: استفاده از نرم افزار کد منبع بازنرم‌افزارهاي کد منبع باز نرم‌افزارهايي هستند که توسط مؤسسات و سازمان‌هاي مختلفي توليد مي شوند و کد منبع برنامه آنها در اختيار عموم قرار داده مي شوند.کد منبع باز بودن نرم‌افزار، ملاک بر رايگان بودن آن نيست. چرا كه همواره در توليد چنين نرم‌افزارهايي تنها قابليت هاي اصلي و اوليه، آماده بهره‌برداري مي شوند و ساير قابليت هاي مورد نياز مؤسسات بايد به آن افزوده شوند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8916
اسلاید 17: نرم‌افزارهاي کد منبع باز کتابخانه ديجيتال(برای مطالعه بیشتر)نرم‌افزار کد منبع باز گرين استونگرين استون محصول پروژه کتابخانه ديجيتال نيوزيلند در دانشگاه وايکاتو با همكاري يونسکو و مؤسسه غير‌انتفاعي مطالعات علوم انساني است .سايت وب کتابخانه ديجيتال نيوزيلند شامل مجموعه‌هاي متعددي است که توسط گرين استون ايجاد شده‌اند و آزادانه در دسترس عموم قرار دارد. گرين استون بر روي سيستم عامل هاي ويندوز، يونيكس، و مكينتاش، قابل اجرا است.اين نرم افزار از قابليت توسعه و شخصي سازي بالايي برخوردار است و از زبانهاي مختلفي مانند انگليسي، فرانسوي، چيني، اسپانيولي، عربي و غيره حمايت مي کند. قابليت جستجو در ابرداده و متن كامل و مرور نيز در اين سيستم وجود دارد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8917
اسلاید 18: نرم‌افزارهاي کد منبع باز کتابخانه ديجيتال(برای مطالعه بیشتر)امكان تعامل اطلاعات با ساير نرم افزارهاي كتابخانه ديجيتال را نيز دارد. بدين منظور، از نرم افزاري بنام اكسچنج سنتر استفاده مي كند كه كتابدار را قادر مي سازد تا بصورت دستي بتواند به گردآوري و نيز اصلاح اطلاعات مورد نياز در محيط گرين استون بپردازد. اين نرم افزار قابليت پشتيباني از تفاهم نام هاي وب، او اي آي، Z39.50 و اس آر دبليو را براي گردآوري اطلاعات از مراكز مختلف دارد.كتابخانه ديجيتال كد منبع باز كوهااين نرم افزار براي اولين بار در نيوزيلند توسط شركت مخابرات كاتيپو در سال 2000 معرفي شد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8918
اسلاید 19: نرم‌افزارهاي کد منبع باز کتابخانه ديجيتال(برای مطالعه بیشتر)تيم ايجادكننده و پشتيبان اين نرم افزار متشكل از متخصصان نرم افزار و متخصصان فناوري كتابخانه از سراسر جهان مي باشند. كوها شامل بخش هايي براي انتشار، فهرستنويسي، گردآوري، نشريات، ذخيره، مديريت كاربران، روابط با نرم افزارهاي ديگر، و غيره مي باشد.كوها با استفاده از استانداردها و تفاهمنامههاي كتابخانهاي طراحي شده است تا بتواند با ساير سيستمهاي كتابخانهاي تعامل داشته باشد.كتابخانه ديجيتال كد منبع باز دي اسپيسدي اسپيس از سال 2003 توسط مؤسسه اندرو دبليو ملون و مؤسسه ام آي تي كمبريج ايجاد شد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8919
اسلاید 20: نرم‌افزارهاي کد منبع باز کتابخانه ديجيتال(برای مطالعه بیشتر)اين نرم افزار امروزه در بسياري از كشورهاي جهان و توسط مؤسسات مختلفي مورد استفاده قرار مي گيرد.اين نرم افزار تمامي فرمت هاي اطلاعاتي نظير متن، ويدئو، صوت و غيره را پشتيباني مي كند.امكان نمايه سازي مدارك جهت جستجو و بازيابي توسط كاربران وجود دارد.ابرداده توصيفي آن نيز شامل فيلدهاي عنوان، نويسنده، ناشر و كليد واژه ها هستند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8920
اسلاید 21: نرم‌افزارهاي کد منبع باز کتابخانه ديجيتال(برای مطالعه بیشتر)كتابخانه ديجيتال كد منبع باز ماي لايبرريكتابخانه ديجيتال ماي لايبرري از چهار لايه تشكيل شده است: يكي از لايه ها براي مديريت منابع اطلاعاتي بكار مي رود لايه ديگر براي مديريت افرادلايه ديگر براي مديريت ايجاد روابط در هستي شناسي اصطلاح ها لايه چهارم براي مديريت كتابداران بكار مي رود.با وجود لايه مديريت ايجاد روابط در هستي شناسي اصطلاح ها انتظار مي رود كه سيستم ماي لايبرري به افراد امكان دهد تا ماي ليبرري خود را ايجاد كنند و تمام كارهايي را كه از يك سيستم انتظار دارند، مانند پيدا كردن منابع مرتبط ديگر، كساني كه اين منبع را استفاده كرده اند اين منبع را نيز بكار برده اند، اين منبع عمومي ترين منبع است، مرور، حاشيه نويسي، اشتراك و غيره.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8921
اسلاید 22: خدمات کتابخانه دیجیتالبطور كلي خدمات در كتابخانه هاي ديجيتال را مي توان به دو دسته تقسيم كرد:ارائه خدمات سنتي به شيوه اي جديدارائه خدمات نويندانشگاه جوادالائمه پاییز 8922
اسلاید 23: خدمات کتابخانه دیجیتالارائه خدمات سنتي به شيوه اي جديدبطور معمول كتابخانه ها خدمات پايه اي نظير خدمات عضويت، خدمات مرجع، خدمات اشاعه گزينشي اطلاعات و غيره را از ديرباز ارائه مي دهند.با توجه به محيط فن آورانه جديد، كتابخانه هاي ديجيتال ضرورتاً بايد توانايي ارائه اين خدمات را در محيط نوين كسب كنند.با توجه به قابليت هاي فناوري و محيط ديجيتال جديد، طبيعتأ نوع ارائه اين خدمات نيز تحت تأثير محيط جديد خواهد بود. از اين رو روشهاي مختلفي، از ساده تا پيچيده، براي ارائه اين خدمات در پيش گرفته شده است.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8923
اسلاید 24: خدمات کتابخانه دیجیتالكتابخانه هاي ديجيتال با توجه به ماهيت وجودي خود، فرم هاي جديدي از منابع اطلاعاتي را اشاعه مي دهند.منابع اطلاعاتي جديد كتابخانه ها را وادار به تغيير در نحوه ارائه خدمات به كاربران مي كنند، به نحوي كه خدمات كتابخانه اي نيز بايد متناسب با تحول كتابخانه ها و منابع، حركت به سوي محيط ديجيتال را آغاز كنند.هدف از ارائه خدمات كتابخانه اي تحت وب، گستردگي دامنه دسترسي به منابع اطلاعاتي و افزايش ارزش وجودي آنها با دسترس پذيري از طريق شبكه هاي ارتباطي است.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8924
اسلاید 25: خدمات کتابخانه دیجیتالارائه خدمات نوينمحيط نوين امکاناتي را براي كتابخانه هاي ديجيتال فراهم آورده، تا بتوانند خدمات نويني را ارائه دهند كه در محيط سنتي قابليت ارائه آن را نداشتند. از جمله اين خدمات نوين مي توان به ارائه اطلاعات چند رسانه اي، خدمات پستي صوتي، آر اس اس، وبلاگ و نظاير آنها اشاره كرد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8925
اسلاید 26: اولويت بندي عناصر در ايجاد کتابخانه ديجيتال اولويت با عناصر محتوا و نرم افزار در ايجاد کتابخانه ديجيتال مي باشد و در ادامه، عنصر خدمات، معني پيدا مي کند و بايد ارائه شود.وجود محتوا و نرم افزار بدون خدمات به هيچ وجه تصويري روشن از كتابخانه ديجيتال ترسيم نخواهند کرد. دانشگاه جوادالائمه پاییز 8926
اسلاید 27: تمرین فصلساخت یک کتابخانه دیجیتال شخصی سادهمراحل:انتخاب موضوعساخت وبلاگ اضافه کردن یک فیلم به وبلاگ از طریق یو تیوپاضافه کردن عکس در پیکاسا اضافه نمودن مطلب در مورد کلاس و خود فرد در ویکیدانشگاه جوادالائمه پاییز 8927
اسلاید 28: فصل چهارم: فرآیند تحقیق.... خدمات مرجعدانشگاه جوادالائمه پاییز 8928
اسلاید 29: تعريف منبع مرجعمنبعي كه براي رجوع در هنگام نياز به اطلاعات موثق- نه خواندن از ابتدا تا انتها- طراحي شده. كتاب‌هاي مرجع اغلب از مجموعه‌اي از «مدخل»هاي امضاشده يا امضانشده تشكيل مي‌شوند كه به صورت الفبايي زير سرواژه‌ها يا سرعنوان‌ها، يا با ترتيب ديگري (رده‌اي، عددي، ...) فهرست شده‌اند. اين گروه از منابع سالنماها، اطلس‌ها، كتاب نگاشت‌ها، منابع زندگي نگاشتي، فهرست‌ها، كشف‌اللغات، لغتنامه‌ها، فهرست‌هاي راهنما، صفحه‌نگاشت‌ها و فيلمنگاشت‌ها، دايره‌المعارف‌ها، واژه‌نامه‌ها، دستنامه‌ها، نمايه‌ها، دستورنامه‌ها، راهنماهاي پژوهش، فهرستگان‌هاي كتاب و نشريات، و كتاب‌سال‌ها را (چه به صورت انتفاعي و چه به عنوان اسناد دولتي منتشر شده باشند) شامل مي‌شود. آثار مرجع بلند ممكن است در مجموعه‌هاي چندجلدي منتشر شوند، كه همه‌ي نمايه‌ها در جلد آخر مي‌آيند. آثار مرجعي كه به روزآمدي مستمر نياز دارند ممكن است به صورت پيايندي (و گاهي در قالب خدمات آزادبرگه‌اي) منتشر شوند. دانشگاه جوادالائمه پاییز 8929
اسلاید 30: تعريف منبع مرجع (دنباله)در كتابخانه‌ها، كتاب‌هاي مرجع در بخش جداگانه‌اي به نام قفسه‌هاي مرجع قفسه‌چيني مي‌شوند و امانت دادن آنها مجاز نيست، چرا كه براي پاسخ دادن به سؤال‌ها، وجود آنها در كنار ميز امانت ضروري است. هر اثر انتشاراتي كه كتابدار مرجع براي ارائه‌ي اطلاعات موثق به منظور دادن پاسخ به سؤال مرجع، از آن استفاده مي‌كند (مثل كتاب‌هاي مرجع، ركوردهاي فهرست، نمايه‌هاي چاپي و خدمات چكيده‌نويسي، و داده‌پايگاه‌هاي كتابنگاشتي درونخطي). افراد و خدمات بيرون از كتابخانه كه مي‌توان در ارائه‌ي اطلاعات موثق به آنان اعتماد كرد «منبع ارجاعي» شمرده مي‌شوند. (ODLIS)دانشگاه جوادالائمه پاییز 8930
اسلاید 31: مجموعه‌ي مرجعمنابعي كه لازم نيست آن ها را از ابتدا تا انتها بخوانند؛ مثل لغتنامه‌ها، دستنامه‌ها، و دايره‌المعارف‌ها، كه بر اساس شماره راهنما در بخش ويژه‌اي از كتابخانه به نام «قفسه‌هاي مرجع» قفسه‌چيني شده‌اند. كتاب‌هاي مرجع را نمي‌توان از كتابخانه خارج كرد، چرا كه كتابداران ميز مرجع براي پاسخگويي به سؤالات، به آنها نياز دارند. مكان و وضعيت گردش كتاب‌هاي مرجع معمولاً با نماد “R يا “Ref“ (كه در ركورد فهرست و روي برچسب عطف كتاب، قبل از «شماره‌ي راهنما» درج مي‌گردد) نشان داده مي‌شود .(ODLIS)دانشگاه جوادالائمه پاییز 8931
اسلاید 32: انواع منابع مرجع (از نظر نوع پاسخگويي به سؤال)منابع دسته‌ي اول يا رديف اول منابعي كه مستقيماٌ پاسخ را در اختيار كاربر مي‌گذارند.منابع دسته‌ي دوم يا رديف دوممنابعي كه به جاي پاسخگويي مستقيم به سؤال، مراجعه‌كننده را به منابع (نوشتاري، ديداري، شنيداري، ...) در آن موضوع ارجاع مي‌دهند.منابع دسته‌ي سوم يا رديف سوممنابعي كه به معرفي منابع دسته‌ي دوم يا رديف دوم مي‌پردازند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8932
اسلاید 33: انواع منابع مرجع (از نظر نوع اطلاعاتي كه ارائه مي‌دهند)منابع اطلاعاتي دست اول يافته‌ها و اطلاعاتي كه پژوهشگر در پايان تحقيق و پژوهش آزمايشگاهي خود به آن دست يافته، يا گفته‌ها و اطلاعات كسي كه در يك واقعه و جريان اجتماعي، سياسي يا فرهنگي، شخصاٌ ناظر آن بوده. مانند تك‌نگاشت‌ها، گزارش‌هاي خبري، ثبت‌اختراعات، ...منابع اطلاعاتي دست دوممنابعي كه با قصد يا هدف خاصي، با گزينش، جرح و تعديل و محك زدن منابع اطلاعاتي دست اول تهيه و تأليف شده‌اند. مانند مقالات دايره‌المعارف‌ها، سالنامه‌ها، روزنامه‌ها، ...دانشگاه جوادالائمه پاییز 8933
اسلاید 34: دسته‌بندي عام براي منابع مرجعاز نظر هدف: مطالب منبع ارائه‌ي چه نوع مطالبي را و به چه ترتيبي در نظر دارند؟ (كلي‌نگر، جزئي‌نگر، ...)از نظر محدوده‌ي جغرافيايي: جهاني، منطقه‌اي، ملي، ...از نظر دامنه‌ي موضوعي: عمومي، اختصاصياز نظر گستره‌ي زماني: جاري، گذشته‌نگراز نظر شمول: جامع، گزيدهاز نظر مشروحيت: تلخيصي، تفصيلياز نظر شيوه‌ي تنظيم: الفبايي، لغتنامه‌اي (فرهنگي)، رده‌اي، تقويمي، ...از نظر انتفاعي: تجاري، غيرانتفاعياز نظر محمل نشر: كاغذي و غيركاغذي، چاپي و غيرچاپي، الكترونيكي و غير الكترونيكي، قياسي و رقومي، ...از نظر شكل خاص مربوط به هر نوع از منابع (دسته بندي‌هاي ويژه)كتابشناسي‌ها: كتابنامه، مقاله‌نامه، فهرست، فهرستگان (براي كتاب، منابع غيرچاپي، نقشه‌ها، ...)دانشگاه جوادالائمه پاییز 8934
اسلاید 35: تعریف خدمات مرجعخدمت مرجع، جريان برقراري ارتباط بين يك خواننده و نوشته يا اطلاع مورد نياز وي با صرف كمترين وقت است.«خدمت مرجع، خدمت ويژه‌اي به خوانندگان است تا او را در يافتن مواردي كه جوابگوي نيازهاي آني اوست، ياري كند»دانشگاه جوادالائمه پاییز 8935
اسلاید 36: تعریف خدمات مرجعكميت و كيفيت خدمات مرجع به عوامل زير بستگي دارد:1. شرايط جامعه2. سنتهاي جامعه3. انواع مراجعه كنندگان4. نوع و اندازه كتابخانه5. منابع كتابخانه6. فلسفه كتابدار، با در نظر گرفتن سازمان و مديريت كتابخانهدانشگاه جوادالائمه پاییز 8936
اسلاید 37: عوامل دخيل در خدمات مرجع (از نظر كتس)هدفعملكرداستفاده‌كنندهكتابدار مرجعدانشگاه جوادالائمه پاییز 8937
اسلاید 38: نظریه های خدمات مرجع1. نظریه جيمز واير 2. نظریه پي يرس باتلر3. نظریه ساموئل روتشتايندانشگاه جوادالائمه پاییز 8938
اسلاید 39: نظریه های خدمات مرجعجيمز واير ، نخستين كسي است كه مي كوشد تا نظريه خدمات مرجع را بيان كند. كتاب واير با عنوان كار مرجع در سال 1930 منتشر شد. او در اين كتاب، سه نوع نظريه را براي خدمات مرجع معرفي مي نمايد و آنها را به ترتيب نظريه محافظه كارانه، نظريه ميانه رو و نظريه ليبرالي، آزادانه يا آرماني نامگذاري مي كند. دانشگاه جوادالائمه پاییز 8939
اسلاید 40: نظريه‌ي واير در باب خدمات مرجعرويكرد محافظه‌كارانهرويكرد ميانه‌روانهرويكرد ليبراليوایر سه نوع روش و سه رويكرد متفاوت که در رويارويي با مراجعه‌كننده باید برخورد شود را بیان می کند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8940
اسلاید 41: نظريه‌ي واير در باب خدمات مرجعرويكرد محافظه‌كارانهكمك فردي احتمالي به مراجعان نبايد بيش از اندازه و حد كفايت باشد. كمك‌كننده بايد به آموزش مراجعه‌كننده و راهنمايي او بسنده كند. كتابدار بايد وقتي به مراجعه‌كننده‌اي كمك كند كه درخواست كمك كرده باشد.كار كتابدار مرجع به ارائه‌ي خدمات براي پاسخگويي به سؤالات مرجع معمولي كه نياز به استفاده از منابع مرجع فوري دارند محدود مي‌شود.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8941
اسلاید 42: نظريه‌ي واير در باب خدمات مرجعرويكرد ليبراليكتابدار مرجع مؤظف است حداكثر كمك و ياري را به مراجعه‌كننده بنمايد. او بايد به استقبال مراجعه‌كننده برود و به كمك او بشتابد و به هر قيمتي كه شده اطلاعات مورد نياز او را گردآوري كند. مهم نيست چقدر وقت لازم است و چه نوع منابعي بايد بررسي شوند.كتابدار مرجع حتي اگر لازم باشد بايد از طريق امانت بين كتابخانه‌ها، منابع و اطلاعات مورد نياز را فراهم كند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8942
اسلاید 43: نظريه‌ي واير در باب خدمات مرجعرويكرد ميانه‌روانهحد واسط دو رويكرد قبلي است و بيشتر كتابداران اين رويكرد را ترجيح مي‌دهند؛ زيرا:با اتخاذ رويكرد ميانه‌روانه به تعداد بيش‌تري از مراجعان، خدمات داده مي‌شود.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8943
اسلاید 44: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حداقلنظريه‌ي حداكثرنظريه‌ي حد متوسطروتشتاین سه نوع روش برخورد که به میزان تسلط و آشنایی کتابدار مرجع مربوط می شود را بیان می کند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8944
اسلاید 45: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حداقلكتابدار مرجع در صورتي كه توانايي كافي براي ارائه‌ي خدمات نداشته باشد، از اعتماد به‌نفس چنداني بهره‌مند نخواهد بود و دچار ترس مي‌گردد ازاين‌رو مي‌كوشد تا حد ممكن از دسترس مراجعه‌كننده دور باشد و حد اقل كمك را به او بنمايد. پس:نظريه‌ي حداقل بر اساس ترس ساخته شده است. درصورتي كه كتابدار مرجعي به كارش مسلط باشد اما به دليل تعداد زياد مراجعان نتواند كمك زيادي به آنها بنمايد، مشمول اين نظريه نخواهد بود.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8945
اسلاید 46: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حداكثركتابدار مرجع در صورتي كه كارش را خيلي خوب بداند، به خودش اعتماد داشته باشد و از توانايي خود نيز آگاه باشد، اگر به مراجعه‌كننده‌اي برخورد كند كه سردرگم در كتابخانه به دور خود مي‌چرخد، بي وقفه و درنگ خود را به او مي‌رساند و براي كمك به او اعلام آمادگي مي‌كند. پس:نظريه‌ي حداكثر بر اساس اعتمادبه‌نفس ساخته شده است. ممكن است كه كتابدار مرجعي به كارش مسلط باشد اما به دليل تعداد زياد مراجعان، عملاٌ نتواند حداكثر خدمات را به آنها ارائه كند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8946
اسلاید 47: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حد متوسطراه ميانه، و حد بينابين دو نظريه‌ي قبلي است، هرچند كه تعیين حد و حدود آن به راحتي عملي نيست. كتابدار مرجع در هر مورد خاص، حد بخصوصي از خدمات را به مراجعه‌كننده ارائه مي‌دهد. از اين رو ممكن است به مراجعه‌كننده‌اي حد اكثر ياري و كمك لازم را بكند و در همان زمان نتواند به مراجعه‌كننده‌ي ديگري كمك چنداني ارائه دهد. پس:نظريه‌ي حد متوسط بر اساس مصلحت قرار دارد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8947
اسلاید 48: نظريه‌ي پي يرس باتلردر باب خدمات مرجعرويكرد ابتداييرويكرد متوسطرويكرد پيشرفتهباتلر به نحوه پاسخ گویی کتابدار به سوال مخاطب توجه دارددانشگاه جوادالائمه پاییز 8948
اسلاید 49: نظريه‌ي پي يرس باتلر در باب خدمات مرجعرويكرد ابتدايي( پاسخ به پرسشهاي واقعي) اين پرسش ها را مي توان ابتدايي يا ساده خواند، زيرا واقعيتي عيني و مشخص مورد نظر است. براي نمونه مجموع تلفات لشگريان ناپلئون در عقب نشيني از مسكو چند تن بوده است؟ در اين سطح، پرسش يا پاسخي دارد يا ندارد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8949
اسلاید 50: نظريه‌ي پي يرس باتلر در باب خدمات مرجعرويكرد متوسطبه روابط مربوط مي شود و به ارزشهاي انساني ميان افراد، اشيا و رويدادها وابسته است. به عنوان مثال آيا شكست لشكر كشي ناپلئون به روسيه به سبب بخت بد او يا كاستيهاي موجود رخ داد؟ در اين سطح نمي توان پاسخ قطعي داد و كار به تعبير و تفسير مي كشد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8950
اسلاید 51: نظريه‌ي پي يرس باتلر در باب خدمات مرجعرويكرد پيشرفتهپرسشهايي كه كتابدار بايد پاسخ آنها را شفاهي يا كتبي در اختيار مراجعه كننده قرار دهد. مثلا پرسشگر می خواهد اطلاعات كافي و جامعي درباره لشكركشي ناپلئون به روسيه به دست آورد. در اين سطح محدوديتي در كار او نمي باشد و ناگزير است كه براي پرسشهاي ابتدايي و مياني نيز پاسخهايي را فراهم آورد.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8951
اسلاید 52: سطوح خدمات مرجعخدمات مرجع تقريريخدمات مرجع ارشاديخدمات مرجع تحقيقيدانشگاه جوادالائمه پاییز 8952
اسلاید 53: خدمات مرجع تقريريدر اين نوع خدمت، طرز استفاده از منابع و مراجع به استفاده كنندگان از كتابخانه آموزش داده مي شود. در اين شيوه كتابدار مرجع چون معلمي، طرز كار فرهنگها، دستورنامه‌ها و دستنامه‌ها و ساير منابع اطلاعاتي چاپي و طرز كار كردن با منابع الكترونيكي عمومي را به استفاده كننده ياد مي دهد.مثلاً ، آموخته مي شود كه فهرست برگه دان كتابخانه يا كتابها در قفسه هاي كتابخانه چگونه نظم يافته است.این نوع خدمات بيشتر در كتابخانه هاي عمومي و دانشگاهي مورد استفاده مي باشددانشگاه جوادالائمه پاییز 8953
اسلاید 54: خدمات مرجع ارشاديخدمات مرجع ارشادي در حد هدايت مراجعان به مواد مورد نياز، نه خود اطلاعات محدود مي شود. در اين شيوه كتابدار مرجع، جوياي اطلاعات را در دستيابي به كتاب، مقاله، يا گزارشي هدايت مي كند كه تصور مي كند اطلاعات مورد نظر مراجعان در آن وجود دارد. در اين مورد كتابدار بايد از محتواي منابع آگاه باشد و اين توانايي را داشته باشد كه بين پرسش مُراجع و محتواي منابع خاصي ارتباط برقرار كند و به اين مهارت دست يافته باشد كه راهنمايي انجام شده به نتيجه اي مطلوب مي رسد.بيشتر در كتابخانه هاي عمومي و دانشگاهي مورد استفاده مي باشددانشگاه جوادالائمه پاییز 8954
اسلاید 55: خدمات مرجع تحقيقيدر خدمات مرجع تحقيقي انتقال اطلاعات از منابع به مُراجع بر عهده كتابدار است بر خلاف دو مورد اول، مسئوليت اعتبار و درستي يا نادرستي آنچه منتقل مي شود بر عهده كتابدار است. در اين مورد كتابدار همانند همكار پژوهشگر عمل مي كند و در عمل بخشي از فرآيند پژوهش كه پژوهش كتابخانه اي براي فراهم آمدن زيربناهاي اصلي پژوهش است بر عهده كتابدار گذارده شده است.بيشتر دركتابخانه هاي تخصصي، مثلا كتابخانه مجلس شوراي اسلامي و كتابخانه كنگره آمريكا و كتابخانه هاي مراكز صنعتي و علمي مورد استفاده است. دانشگاه جوادالائمه پاییز 8955
اسلاید 56: تقسيم بندي دوم از سطوح خدمات مرجعخدمات مرجع پايهخدمات رايجخدمات گاه به گاهدانشگاه جوادالائمه پاییز 8956
اسلاید 57: خدمات مرجع پايهمنظور خدمات مرجعي است كه هر كتابخانه اي مي كوشد تا به مراجعه كنندگان خود ارائه دهد و اين حداقل خدماتي است كه در بخش مرجع ارائه مي شود. خدمات پايه عبارتند از:تهيه و تدارك اطلاعات عموميتهيه و تدارك اطلاعات تخصصيكمك و ياري در يافتن اسناد و مدارككمك در استفاده از برگه دان كتابخانهكمك در استفاده از منابع مرجعدانشگاه جوادالائمه پاییز 8957
اسلاید 58: خدمات رايجاين خدمات عبارتند از:امانت بين كتابخانه هاحفظ و نگهداري منابعآموزش مراجعه كنندگانگردش در كتابخانه و معرفي اجزا و اركان كتابخانهبرگزاري نمايشگاه در كتابخانهكمك به غير اعضاتهيه نشريات كتابخانهراهنماي خوانندگانخدمات نمايه سازي و چكيده نويسيتهيه كتابشناسينگهداري بريده جرايدنگهداري بايگانيهاي اختصاصي از جمله مجموعه هاي جزوات، گزارشها و امثال آنهاارزيابي منابع مرجعدانشگاه جوادالائمه پاییز 8958
اسلاید 59: خدمات گاه به گاهعبارتند از:نمايش نشريات جاريتهيه فتوكپيارائه خدمات ترجمه دانشگاه جوادالائمه پاییز 8959
اسلاید 60: تقسیم بندی سوم برای خدمات مرجعپاره اي از متخصصان نيز، به پيروي از انجمن كتابداري آمريكا، خدمات مرجع را به دو گروه بزرگ تقسيم مي كنند:خدمات مرجع مستقيم. در اين گروه از خدمات كتابدار به طور مستقيم با مراجعه كننده تماس دارد و رو در رو به حرفهاي او گوش مي دهد و پاسخ را در اختيار او قرار مي دهد.خدمات مرجع غير مستقيم. كه عبارتند از:گزينش مواد. شامل شناخت انواع گوناگون مواد لازم براي خدمات مرجع است.دستيابي به مواد. مانند تهيه كتابشناسي هاي تخصصي و تهيه فهرستگاني جامع از موجودي كتابخانه هاي منطقه براي امانت بين كتابخانه هاارزيابي مرجع. كيفيت كار بخش مرجع چگونه است؟ چه كارهاي بايد انجام گيرد تا سطح اين كيفيت افزايش يابد؟دانشگاه جوادالائمه پاییز 8960
اسلاید 61: سطوح خدمات مرجع در منابع الكترونيكي:اين طبقه بندي نمي تواند به سهولت به خدمات كتابداران مرجع در پيوند با منابع الكترونيكي تعميم داده شود. در عين حال، در حالي كه در اينگونه خدمات اصل سوق دهي استفاده كننده به خودگرداني حاكم است، اما به دليل تعدد، تنوع و گستره روزافزون منابع اينترنتي و به دليل امكان ارتباط ار هر جايي و در هر زماني با كتابخانه، ممكن است هر سه نوع خدمات در هم ادغام شود. مثلا هنگامي كه از طريق «خدمات از كتابدار بپرس» اطلاع يا منبعي براي مُراجع رديابي مي شود، به تماس گيرنده شيوه رسيدن به اطلاع يا منبع نيز نشان داده مي شود، به اميد اينكه در موارد مشابه خود تماس گيرنده با استفاده از شيوه قبلي، خود به آنچه كه نياز دارد دست يابد. دانشگاه جوادالائمه پاییز 8961
اسلاید 62: فصل پنجم: فرآیند تحقیق مراجع الکترونیکدانشگاه جوادالائمه پاییز 8962
اسلاید 63: تعریف خدمات مرجع الکترونیکیخدمات مرجعی که با استفاده از امکانات و ابزار الکترونیکی و شبکه های رایانه ای به مراجعان ارائه می شوداز سال 1980 این شیوه به وجود آمدارتباطات رايانه‌اي، علاوه بر اينكه خدمات كتابخانه اي را جهانشمول مي‌كند، سطح انتظارهاي مراجعان را از نظر سرعت و پسند بيشتر اطلاعات، افزايش مي‌دهد. اين انتظارها برآورده نمي‌شود، مگر اينكه بتوان از امكانات محدود درون كتابخانهاي فراتر رفت و از سيستمهاي پيشرفتة رايانه‌اي در خدمات مرجع الكترونيكي بهره گرفت. طراحي و استفاده از صفحات وب، بستر جديدي است كه با به‌كارگيري امكانات نرم‌افزاري نوين در آن، مي‌توان خدمات مرجع الكترونيكي را به نحو بهتري ارائه داد. دانشگاه جوادالائمه پاییز 8963
اسلاید 64: تعریفخدمات مرجع الكترونيكي : «تهيه و تدارك كمك فوري كتابداران به كاربران، از طريق روشهاي نرم‌افزاري تعاملي تحت وب (مانند چت، پست الكترونيكي، فرمهاي وبي و ... ) كه بر اساس تقاضا صورت مي گيرد» خدمات مرجع الکترونیک، از اينترنت به منظور ايجاد ارتباط بين مردم و افرادي كه توانايي پاسخ به پرسشها را دارند و نيز براي حمايت از توسعة مهارتها استفاده مي‌كند (Gongadharesha، 2006، ص272).انجمن كتابداران آمريكا، خدمات مرجع الكترونيكي را خدماتي مي‌داند كه به صورت الكترونيكي انجام مي‌شود و اغلب، همزمان است خدماتي است كه در آن، كاربران از طريق فناوريهاي اينترنتي مانند پست الكترونيكي، فرم وبي، چت و ... بدون حضور در فضاي فيزيكي كتابخانه با كتابداران در تماس هستند و مي‌توانند سؤالهايشان را مطرح كنند.دانشگاه جوادالائمه پاییز 8964
اسلاید 65: خدمات مرجع الكترونيكي، اساساً بر چهار عنصر زير تأكيد دارد: كاربر محيط رابط( فرم وبي، پست الكترونيكي، چت، ويدئو كنفرانس و...) منابع الكترونيكي( منابع وبي، الكترونيكي، منابع ديجيتالي شده و...) متخصصان اطلاع رساني(Berube ،2003).دانشگاه جوادالائمه پاییز 8965
اسلاید 66: اهداف خدمات مرجعارائة آموزشهاي فردي تهيه و نگهداري مجموعه اي مناسب از منابع مرجع به صورت چاپي و الكترونيكيكمك به كاربران در بازيابي بهترين منابع اطلاعاتيكمك به بازاريابي منابع و مراجعياري رساني به هنگام جستجوهاي پيوستهكمك و ياري در فعاليتهاي حرفهاي براي توسعه و رشد حرفه كمك در فرايندهاي ارجاعي، ارسال پرسش كاربر به سايتهاي معتبر يا هدايت كاربر به اين وب‌سايتها از طريق پيوندهاي زنده آموزش كاربران در مورد منابع و فنون جستجو و كمك به آنها براي كسب سواد اطلاعاتي (Maharana&Panda ،2005).دانشگاه جوادالائمه پاییز 8966
اسلاید 67: مزایای استفاده از مراجع دیجیتال1- قابلیت استفاده کلیه کتب مرجع کتابخانه هاي مرکزی در تمام کتابخانه های دیگر جهت استفاده توسط کلیه پژوهش گران بدون حضور در کتابخانه مرکزی .2- عدم نیاز به توسعه زیر بنای کتابخانه های عمومی جهت نگهداری نسخه های فیزیکی کتب مرجع3- قابلیت اضافه نمودن e Book های موجود به مجموعه مرجع کتابخانه ها4- مکان داشتن کل کتب در فضای کوچک مانند اتاق های مطالعه5- استفاده بسیارآسان و همزمان از کلیه کتب دیجیتالی توسط اعضا6- هزینه بسیار پایین در مقایسه با هزینه توسعه زیربنا ، خرید کتب و نگهداری و سرویس دهی آنهاو...دانشگاه جوادالائمه پاییز 8967
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.