سبک رازی

سبک رازی

اسلاید 1: آشنایی با معماری اسلامیمصطفی خزاییموسسه آموزش عالی غیر انتفاعی علامه محدث نورینیمسال اول 1392-1393سبک رازی

اسلاید 2: آغاز کار این شیوه هرچند از شمال ایران بوده، اما در شهر ری پا گرفت.این شیوه از زمان آل زیار شروع و در زمان آل بویه، سلجوقی،اتابکان و خوارزمشاهیان ادامه یافت.در اواخر شیوه خراسانی بناهایی داریم که بیشتر به شیوه رازی گرایش دارد. مانند: مقبره امیر اسماعیل سامانی، مزار ارسلان جاذب و مناره ایاز. در شیوه رازی ساختمانهایی با کارکرد های گوناگون پدید آمد مانند: آرامگاههای برجی و میل ها.آرامگاهها بیشتر به فرم چهارگوش، پنج گوشه، شش گوش، هشت گوش، استوانه و گرداگرد آنها پره دار یا ساده ساخته می شد. نمونه پنج گوش آن در دوره های بعد ساخته شد (گور بابا رکن الدین اصفهان).نمونه پره دار گنبد قابوس است.

اسلاید 3: مقبره ارسلان جاذب

اسلاید 4:

اسلاید 5:

اسلاید 6:

اسلاید 7: میل ها (برج های راهنما) افزون بر راهنما بودن، گور سازنده خود نیز بوده اند (میل رادکان و میل رسکت). برخی مساجد شبستانی به چهار ایوانی تبدیل شدند. با برداشت ستونها. (مسجد جامع اصفهان، اردستان).مسجد جامع زواره اولین مسجدی است که از ابتدا بگونه چهار ایوانی ساخته شد. در شیوه رازی ساخت تاق و گنبد با شیوه تیزه دار انجام شد. گنبد خاگی با چفد مازه دار (تاج الملک اصفهان).به جای تاق ساده آهنگ (رایج در دوره خراسانی) از از تاق چهار بخشی، کاربندی، کلنبو استفاده شد.

اسلاید 8: گنبد های رک در شمال ایران ( مانند پوشش گنبد قابوس) بکار رفت.گنبد های دو پوسته.گنبد گسسته نخستین بار در خرقان ساخته شد. در شیوه رازی ساختمان از بنیاد و پای بست با ساختمایه مرغوب برپا میشد و آجرهای کوچک و بزرگ و نازک و ستبر نمای آن را می آراست. آجر های پیش بر (آجری که پیش از پختن بشکل دلخواه شکل داده شده باشد) بگونه با لعاب و بی لعاب. آجر پیش بر در شیوه آذری نیز بکار رفت.

اسلاید 9: در شیوه رازی گونه های نگاره با خطوط شکسته و مستقیم که بیشتر با آجر تهیه می شدند استفاده می شدند (معقلی). گاه نیز در میان آن قطعات کاشی بکار میرفت که تزینات آجری آن را در بر میگرفت (برج خواجه اتابک کرمان).گچ تراش استفاده شد (گچ را با رنگ های گوناگون بهم آمیخته و پس از خشک شدند به اشکال گوناگون برش می دادند و همچون کاشی معرق کنار هم چیده می شدند).تاق مقرنسی مانند تاق روی محراب مسجد جامع نائین (بخش رازی).

اسلاید 10:

اسلاید 11:

اسلاید 12: مقبره امیراسماعیل سامانی

اسلاید 13: ساختمان مقبره امیر اسماعیل سامانی در 295 در شهر بخارا ساخته شد. این بنا به لحاظ زمانی در زمان سبک خراسانی قرار میگیرد اما دارای ویژگی های شیوه رازی است.تنها نمونه مجلل از سبک متداول (آتشکده چهار طاقی) دوره ساسانی است.چهارگوشه بنا دارای چهار نیم ستون چسبیده به دیوار (پیلک) است. برخلاف شیوه خراسانی وسواس کوتاه گرفتن ساختمان رعایت نشده است. گنبد فعلی آن گنبد زیرین است و در واقع دو پوش بوده است. طاق درگاه ورودی تیزه دار است. پنجره های بالا مازه دار است

اسلاید 14: کور در که در برخی از پنجره ها وجود دارد مشابه کور در های نمای آتشکده فیروز آباد است.آجر کاری نمای بیرونی مقبره امیر اسماعیل سامانی بسیار متنوع و زیباست.

اسلاید 15: گنبد قابوس

اسلاید 16: گنبد قابوسدر سال 397 هجری در گنبد کابوس احداث شد. بنا هم میل راهنماست هم مقبره امیر قابوس بن وشمگیر. او یکی از شاهزادگان آل زیار زرتشتی تازه تشیع یافته می­باشد.بر روی یک تپه شنی بنیان نهاده شدساقه بنا از بیرون دارای ده پره مثلثی شکل است و از داخل، بنا مدور (دایره ای) است که با اندودی از گچ تزیین شده است

اسلاید 17: کتیبه ای در بالا و پایین میل نشان می دهد که ساختمان در زمان قابوس ساخته شده و تاریخ آن هم به سال قمری و هم سال یزدگردی دارد. گنبد مخروطی (رک) دو پوش است که پایینی بستو با خیز زیاد است (اگرچه برخی نیز معتقدند که هر دو به یکدیگر متصل و در واقع یک پوش است).رنگ درون گنبد سبز مایل به آبی می­باشد.. اولین نمونه­های مقرنس کاری را می­توان در گنبد قابوس (قرن 4 ﻫ . ق) مشاهده کرد. مقرنس بالای سردر ورودی در دو ردیف ساخته شده است.مصالح بنا آجر قرمز رنگ است که به مرور زمان تغییر رنگ داده است و شامل آجرهای پیش بر می­باشد (آجرهایی که قبل از پختن و بردن به کوره، طرح های مورد نظر را روی آنها پیاده کرده­اند).

اسلاید 18:

اسلاید 19: برج های خرقان

اسلاید 20: این دو برج در فاصله30 متری از یکدیگرو فاصله زمانی 26 سال از یکدیگر ساخته شده­اند. زمان احداث برج اول 460 هجری و برج دوم 486 هجری می­باشد. در داخل هر یک از دو آرامگاه ضریح چوبی از عهد صفویه وجود داشته که نشان می دهد دو برج خرقان متعلق به دو شخصیت مذهبی به نام محمد بن موسی کاظم و خواهرش جدیده خاتون بنت موسی کاظم است.نقشه آنها هشت ضلعی با گنبد دو پوش گسسته است و دارای بیش از 25 نوع آجرکاری (طرح هندسی) است و تزیینات بنا نقاشی، کاشی و...، می­باشد.. این برج­ از طریق قرائت تاریخ ساخت در متن کتیبه موجود در هریک از برج­ها تاریخگذاری شدند.معمار برج قدیمیتر محمد ... زنجانی و معمار دوم ابوالمعالی محمد بن ...مکی زنجانی معمار برج های خرقان بوده است.

اسلاید 21:

اسلاید 22:

اسلاید 23:

اسلاید 24: تزیینات نقاشی در سه قسمت انجام گرفته است:1 - داخل طاقی­ها2- روی گوشواره­های هشتگانه3- قسمت کاربندی زیر ساقه گنبد و زیر سقف بنا، که عمدتاً این نقاشی­ها با رنگ آبی، سیاه، قهوه­ای تیره و روشن با نقوش تزیینی قندیل، طاووس، ستاره شش پر، ستاره هشت پر، درخت انار و گل بوته کار شده است.کاشی­های دو برج خرقان، که می توان آن را از قدیمی­ترین تزیین­های کاشیکاری دانست، به رنگ فیروزه­ای، در پیشانی ساختمان به کاررفته است.برج­های خرقان قزوین از حیث تزیینات آجرکاری از زیباترین بناها است و معرف اولین گنبد دوپوش گسسته ایران می­باشد.برج­های خرقان معرف اولین نوع استفاده از کاشی در دوره سلجوقی نیز می­باشد.کاشی­های فیروزه­ای در لابه لای آجر وکتیبه­هایی که در خرقان قزوین است، به کار برده شده است.

اسلاید 25:

اسلاید 26: مسجد جامع برسیاندر 42 کیلومتری شرق اصفهان قرار دارد.از بناهای سلجوقی زمان ملکشاه سلجوقی است، نام دیگر آن پارسیان است ارتفاع مناره، 35 متر و دارای تزیینات آجرکاری از دوره سلجوقی و تزیینات زیبایی از کاشی معرق از دوره صفوی می­باشدطبق کتیبه گچبری شده مسجد، محراب بسیار زیبای آن در 498 هجری و مناره آجری آن در سال 491 هجری بنا شده است. معماری مسجد برسیان قابل مقایسه با گنبد تاج الملک اصفهان و مسجد قزوین (سلجوقی) می باشد.دارای گنبد دو پوش (دو پوسته) است.

اسلاید 27:

اسلاید 28: رباط شرف

اسلاید 29: رباط شرف

اسلاید 30: رباط شرف در نزدیک سرخس واقع شده است. بنا در سال 508 ه.ق. ساخته شد. بانی آن مادر سلطان سنجر بود. این کاروانسرا دارای 2 میانسرای تو در تو است که در دو زمان ساخته شد.برای تامین آب لگنچه های سنگی در زیر ناودان قرار داده شد که از آنجا با جویی به آب انبار میرسیده تا با آب باران تامین نیاز شود.

اسلاید 31:

اسلاید 32:

اسلاید 33:

اسلاید 34: مسجد زواره

اسلاید 35: مسجد زواره

اسلاید 36: مسجد جامع زوارهمعمار آن محمود اصفهانی معروف به غازی است و آن را بر روی بنایی کهن تر ساخته است. ظاهرا اولین مسجدی است که از ابتدا به شیوه چهار ایوانی بنا شده (اگرچه برخی موافق نیستند).پوشش شبستان جنوبی تاق آهنگ تیزه دار است و بلندای زیادی دارد. گوشه سازی گنبد آن با ترمپه پتکانه است. .

اسلاید 37:

اسلاید 38:

اسلاید 39:

اسلاید 40: مسجد جامع اردستان

اسلاید 41: مسجد جامع اردستانبخشهایی از این مسجد در شیوه خراسانی ساخته شد و در شیوه رازی به یک ایوانه تبدیل شد. بنا آجر کاری دقیقی دارد. گنبد آن دو پوسته پیوسته است. گوشه سازی زیر گنبد پتکانه است و با سکنج به دایره تبدیل شد. بعدها کمرپوش به بنا افزوده شد. دارای گچبری است.

اسلاید 42: تاریخ چهار ایوان آن:ایوان جنوبی 555 ه.قایوان شمالی 946 ه.قایوان شرقی پایان قرن یازدهم. ه.قایوان غربی اوایل قرن دوازدهم ه.ق.

اسلاید 43: دوره های مختلف گسترش ساختمانی مسجد جامع اردستان پس از سبک خراسانی:1- پس از پایان نیمه دوم قرن ششم هجری با تخریب مقصوره، گنبد احداث شد.2- چند سال بعد ایوان جنوبی در شبستان جنوبی احداث شد. همزمان با شبستان جنوبی در بخشهای شرقی و غربی رواق احداث شد. 3- ستونها تقویت شد و دیوارهای ضخیم ایجاد شد. 4- احداث ایوانهای شمالی، شرقی و غربی است.