سم شناسی و آشنایی با فلزات سنگین

سم شناسی و آشنایی با فلزات سنگین

اسلاید 1: 1

اسلاید 2: 2سم شناسی و آشنایی با فلزات سنگین

اسلاید 3: 3سم شناسی یا توکسیکولوژی Toxicology علمی است که درباره شناخت سموم ، خواص ، اثرات آنها بر روی موجودات زنده و نیز طریقه نمونه برداری و تعیین مقدار آنها در محیط زیست و نزد انسان و سایر موجودات بحث می کند.

اسلاید 4: 4با توجه به افزایش روزافزون مواد شیمیایی و سمی و کاربرد متنوع آنها در محیط زیست و بویژه در صنایع مختلف و خطرات و عوارضی که از طریق آنها حاصل می شود لزوم آشنایی ، شناخت خواص و اثرات زیان بار آن روشن می شود.رشته های متعدد سم شناسی شامل :سم شناسی پزشکی Medical and Clinical Toxicology سم شناسی غذایی و دارویی Food and Drug Toxicology سم شناسی محیط Environmental Toxicology سم شناسی پرتوها Radio Toxicology سم شناسی صنعتی Industrial Toxicology

اسلاید 5: 5سم شناسی صنعتی : شاخه ای از سم شناسی که اختصاصا در محیطهای کار و صنایع به بررسی و مطالعه مواد شیمیایی ، تجسس و شناسایی ، چگونگی تاثیر آنها ، جستجو در محیط کار و نزد افراد ، نمونه برداری ، آزمایشات لازم و تعیین مقدار آنها و سپس مقایسه با استانداردها می پردازد و جزیی از علوم بهداشت صنعتی یا حرفه ای محسوب می شود.هدف : 1- شناخت سموم ، خواص و چگونگی تاثیر آنها بر بدن انسان (نحوه تماس ، ورود ، انتشار ، جذب و دفع آنها)2- شناخت انواع مسمومیت ها و بیماری های ناشی گردوغبار مواد شیمیایی و سمی 3- تجسس ، نمونه گیری ، تعیین مقدار سموم در محیط کار و نزد انسان و نیز مقایسه نتایج با استانداردها و ارائه توصیه های بهداشتی

اسلاید 6: 6تعریف سم یا زهر : Toxine ماده ای که از یک راه خاص و یا راههای مختلف و در مقادیر معین باعث اختلال و یا توقف فعل و انفعالات حیاتی موجود زنده به طور موقت یا دائم می گردد.معمولا به موادی اطلاق می شود که مصرف و یا تماس با مقدار جزئی از آن باعث مسمومیت و حتی منجر به مرگ می شود.

اسلاید 7: 7دارو : Drug به ماده یا موادی گویند که در موارد خاص به مقدار معین و از راههای مختف جهت پیشگیری و یا درمان بیماری و یا حفظ بهداشت و سلامت موجود زنده به کار رفته می شود.دوز : Dose = Dosage مقدار مصرف یا استعمال مواد شیمیایی بویژه سموم و داروها

اسلاید 8: 8منشا سموم :1- سموم گیاهی 2- سموم حیوانی 3- سموم شیمیایی

اسلاید 9: 9اثرات سم بر روی بدن :اثرات موضعی اثراتی هستند که معمولا در محل ورود سم به بدن یا در محل تماس سم با بدن بوجود می آیند. به عنوان مثال اثر مواد سوزاننده مثل قلیاها بر روی پوست یا قرمزی چشمها، تحریک مجاری تنفسی و تحریک دستگاه گوارشاثرات سیستمیک اثراتی هستند که پس از جذب و توزیع سموم در بدن بوجود می آیند. به عنوان مثال پلی وینیل کلرید در عروق کبدی ایجاد سرطان می کند و استنشاق بخارات بنزن می تواند موجب ایجاد لوسمی شود .

اسلاید 10: 10مسمومیت Intoxication بهم خوردن تعادل فیزیولوژیکی ، فیزیکی و روانی موجود زنده که در اثر ورود یاتماس ماده خارجی سمی اتفاق می افتد.بروز مسمومیت با ظاهر شدن علائم و عوارض خاصی همراه است که شدت آنبستگی به مقدار ماده سمی ، راه ورود و طول مدت تماس دارد.

اسلاید 11: 11انواع مسمومیت بر اساس شدت بروز علائم :1- حاد (Acute) : ماده سمی یکباره و به مقدار نسبتا زیاد از راه معینی وارد بدن می شود. علائم اغلب شدید و سریع می باشد.2- مزمن (Chronic) : ماده سمی به مقدار جزیی و یا به طور مکرر و دراز مدت به بدن شخصی وارد و علائم آن به کندی و پس از گذشت مدت زمان طولانی ظاهر می گردد.

اسلاید 12: 12انواع مسمومیت ها بر اساس شکل ایجاد :1- مسمومیت اتفاقی : در اثر اشتباه ، بی دقتی و عدم اطلاع ایجاد می شود.اغلب به صورت خوراکی و سپس استنشاقی اتفاق می افتد.2- مسمومیت عمدی : عمدتا از طریق خوراکی و تزریقی ایجاد می شود. آثار سم اغلب در معده ، روده و سایر جوارح جستجو می شود. مسمومیت به قصد انتحار و خودکشی مسمومیت جنایی 3- مسمومیت شغلی : در اثر تماس و یا کار با ماده سمی و زیان آور و در مدت نسبتا طولانی دچار عوارض و عائم مسمومیت می شود. اغلب به صورت مزمن و از طریق استنشاق و پوستی حاصل می شود.

اسلاید 13: 13گردوغبار Dust : ذرات بسیار ریز مواد جامد که از عملیاتی چون خورد کردن ، شکستن ، ترکانیدن ، مته کردن ، سائیدن و سایر علل مشابه که از ماده اولیه و اصلی جدا شده و به صورت معلق در هوا پراکنده می شود.منشا گردوغبار :1- معدنی : گردوغبار ناشی از سنگ ها و صخره های معدنی2- آلی : گردوغبار ناشی از مواد آلی مثل گندم و غلات

اسلاید 14: 14خواص عمومی گردوغبار :افزایش سطح خارجی آنها به مقدار زیاد نسبت به ماده اولیه اشغال حجم وسیع مکان و محلی که جسم در آن پراکنده می شود نسبت به حجم جسم اولیه .تجمع و استعداد گردوغبارافزایش جذب سطحیایجاد موج در اثر برخورد مانع به آن.

اسلاید 15: 15خواص اختصاصی قوه ته نشینی ذرات حرکات برونین خاصیت چسبندگی پدیده تندال یا خاصیت نوری : عبارت است از نشان دادن وجود ذرات در محل های تاریک بوسیله تابش اشعه نورانی . خواص الکتریکی : شارژ الکتریکی ذرات فلوکولاسیون و تسریع عمل ته نشینی خاصیت خیس شدن

اسلاید 16: 16بیماری های ناشی از گردوغبار و سمومعوامل موثر در ایجاد بیماری های ناشی از گردوغبار :اندازه ذراتتعداد ذراتنوع ذراتحساسیت و مقاومت فردیطول مدت تماس

اسلاید 17: 17پنوموکونیوزیس : اولین بار زنکر در سال 1866 میلادی بیماریهای ریوی حاصل از گردوغبار را پنوموکونیوز نامید. پنوموکونیوز : « ریه حاوی گردوغبار » بنا به تعریف ILO در سال 1932، پنوموکونیوز عبارتست از تجمع گردوغبار در ریه و واکنش بافتی نسبت به حضور آن.

اسلاید 18: 18تقسیم بندی گردوغبار از نظر بیماری زایی : گردوغبار بی اثر یا غیر فیبروتیک : این نوع از گردوغبار که اثر زیان آورنداشته و تاثیر فیبروتیک روی نسوج ندارد شامل : سیمان ، گچ ، سمباده ،کربن و گردوغبار آهن می باشد.گردوغبار آهن در ریه ایجاد رنگ نموده که این رنگی شده ریه را سیدروزیس یا بیماری ناشی از آهن می نامند. فلز باریم در ریه ایجاد بیماری باریتوزیس و فلز قلع ایجاد بیماری استانوزیس می نماید. (سیاه شدن ریه ها)

اسلاید 19: 19 گردوغبار سمی معدنی : این نوع از گردوغبار در بدن ایجاد پنوموکونیوزهای فیبروتیک می کند فیبره شدن ریه ها و کاهش حجم تنفسی ریه از جمله این گردوغبارها :سرب ، منگنز (که عوارض آن شبیه بیماری پارکینسون است) ، کادمیوم ، آرسنیک ، سیلیس ، آزبست ، زغال سنگ (بیماری ریوی ناشی از آن آنتراکوزیس است) ، کروم و ...

اسلاید 20: 20آسبست (پنبه نسوز یا آمیانت ) یک اصطلاح کلی که برای چندین نوع مختلف سیلیکات معدنی بکار می رود. آسبست شامل دو گروه سرپنتین و آمفیبول تنها عضو گروه سرپنتین، کریزوتایل است. کریزوتایل دارای رنگ سفید بوده و تقریباً 95 درصد تولید آسبست جهان را به خود اختصاص می دهد. گروه آمفیبول شامل کروسیدولیت (آسبست آبی)، آموزیت (آسبست قهوه ای)، آنتوفیلیت، ترمولیت و اکتینولیت می باشد.آزبستوزیس :

اسلاید 21: 21 قدرت تأثیر بیولوژیک رشته های مختلف آسبست متفاوت است. مواجهه به رشته های آسبست در: معادنآسیاب هاکارخانه های تولید کننده و نساجی رشته های آزبستبرای کارگران ساختمان لوله کشها سازندگان دیگ های بخار جوشکاران همچنین آسبست در ساخت لباسهای ایمنی، انواع فیلترها، سیمان و آجر کف اطاق، پتوهای خاموش کننده آتش، اجناس اصطکاکی مثل لنت ترمز و کلاچ ماشین و نیز به عنوان فیلتر در اجناس پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرد.

اسلاید 22: 22آزبستوزیس: فیبروز پارانشیم ریه که ناشی از تماس استنشاقی با رشته های آزبست می باشد. معمولاً قبل از آنکه بیماری بروز کند، بیمار حداقل 10 تا 15 سال سابقه مواجهه متوسط یا شدید را با آسبست داشته است. در بیش از 70 درصد کارگران عایق کار که مواجهه قبلی داشته اند بعد از 20 الی 30 سال مواجهه، اختلال در گرافی قفسه سینه مشاهده شده است. به هرحال تماس مختصر به مدت یک سال یا کمتر ممکن است بعد از 20 تا 30 سال شواهدی منطبق بر آزبستوز یا بیماری پلور بدست دهد.

اسلاید 23: 23هرقدر رشته های آسبست کوچکتر باشند، احتمال ایجاد بیماری بیشتر است. رشته های آسبست علی رغم طول زیاد قادر به نفوذ به اعماق ریه می باشند. عامل فیزیکی که سبب محدود کردن نفوذ آسبست به ریه ها می شود قطر رشته هاست در ایجاد آزبستوز، کروسیدولیت و آموزیت خطر بیشتری از کریزوتایل دارند (رشته کریزوتایل مارپیچی است و به تدریج در بافتها دچار تجزیه فیزیکی و شیمیایی می شود ولی رشته هایی که در گروه مواد معدنی آمفیبول قرار دارند سوزنی شکل تر هستند و کمتر دچار تجزیه می گردند.) بنابراین : رشته های کریزوتایل در ایجاد مزوتلیوما نقش ضعیف تری نسبت به آمفیبولها دارند.

اسلاید 24: 24 سیلیکوزیس : بیماری پارانشیم ریه حاصل از استنشاق ذرات قابل تنفس سیلیس متبلور از نظر بالینی شامل انواع مختلف می باشد. 1- سیلیکوز مزمن یا کلاسیک : در اثر مواجهه با گردوغبارهای حاوی کمتر از 30% کوارتز در طی 20 تا 45 سالضایعات معمولاً ندولر و بیشتر در لوبهای تحتانی ریه از لحاظ رادیوگرافی قفسه صدری، سیلیکوز مزمن به دو نوع سیلیکوز ساده و فیبروز وسیع پیشرونده تقسیم می شود.

اسلاید 25: 252- تسریع شده یا تحت حاد :در اثر مواجهه با مقادیر زیاد گردوغبارهای حاوی 40 تا 80 درصد کوارتز در مدت 5 تا 15 سال اندازه ندولهای فیبروزه کوچکتر از ندولهای موجود در سیلیکوز مزمن و فیبروز وسیع بیشتر به نواحی میانی ریه ها آسیب وارد می کند. در بین کارگران تولید کننده پودر سیلیس و سندبلاستر شایعتر است. 3- حاد :یکی از اشکال نادر سیلیکوز استایجاد بیماری در مدت 1 تا 3 سال مواجهه شدید با گردوغبارهای پرغلظت سیلیس به علت نارسایی شدید تنفسی سریعاً به مرگ بیمار منجر می گردد. این حالت بیشتر در سندبلاسترها دیده شده است.

اسلاید 26: 26تمایز حالات براساس :علایم بالینی شدت و مدت مواجهه با سیلیس نکته :سیلیکوز تنها پنوموکونیوزی است که به پیشرفت سل کمک می کند وافراد مبتلا به سیلیکوز به ویژه کسانی که سیگار هم می کشند بیشتر مستعد ابتلا به سرطان ریههستند.

اسلاید 27: 27گردوغبار سمی آلی : توسط خورده شدن اجسام و مواد آلی در هوا پراکنده می شوند . این مواد شامل : گردوغبار پنبه : مورد استفاده در صنایع نساجی و ریسندگی است . سرفه یک عکس العمل اولیه طبیعی بدن در مقابل ورود این ماده می باشد. بیماری حاصل از آن را بسینوزیس نامند. گردوغبار نیشکر : در صنایع نیشکر و صنایعی که از تفاله نیشکر کاغذ می سازند. استنشاق ذرات تفاله نیشکر یا باگاس ایجاد عوارضی در ریه می نماید ( کوتاه شدن تنفس ، کاهش حجم ریه، تب ، سردرد و درد قفسه صدری ) که باگاسوزیس نام می گیرد.

اسلاید 28: 28 گردوغبار یونجه : در اثر حمل و نقل و خورد کردن علوفه حیوانات توسط کارگران کشاورز و دامدار استنشاق گردیده و ایجاد عوارض ریوی مانند کم شدن حجم ریه ، تب و سرفه می نماید که فارمرزلانگ نام دارد . گردوغبار غلات : جابجایی غلات و گندم باعث پراکنده شدن ذرات و وارد شدن آنها به ریه و ایجاد حساسیت می شود. عارضه ناشی از گندم به نام آسم گندم و ناشی از غلات دیگر به نام آسم غلات نامیده می شود.

اسلاید 29: 29چگونگی عملکرد مواد سمی در بدن :ظاهر شدن اثر سموم در بدن بستگی به راه ورود سم به طور کلی هر ماده ی سمی از راهی معین وارد بدن شده و پس از گذشت از موانعی که برسر راه آن وجود دارد، در بدن منتشر شده و تغییراتی در آن حاصل می شود :ماده ی سمی به شکل اولیه جذب شود .یا تغییراتی پیدا نموده و جذب گردد و اثرات خود را ظاهر سازد. برخی از سموم ممکن است در اندام ها و بافت ها انباشته شوند و سرانجام پس از مدتی دفع ماده ی سمی به شکل نخستین و یا به صورت تغییر یافته که متابولیت خوانده می شود، آغازگردد.

اسلاید 30: 30انتقال بیوشیمیایی :یک ماده ی سمی از هنگام تماس با بدن و زمانی که از بدن دفع می شود مراحل گوناگونی را بهشرح زیرسپری می کند :1- مرحله تماس و ورود در مسمومیت های شغلی، مواد سمی و آلاینده ها عمدتا از طریق استنشاق، پوستو گوارش وارد بدن می شوند. مسیر استنشاقی : تنفس در فضای آلوده ورودآلاینده های سمی معلق در هوا به بدن اثر سمی این سموم پس از وارد شدن به دستگاه تنفس و رسیدن به خون در محل ورود نیز ضایعاتی از قبیل تورم و زخم از آن جا که توزیع سموم از راه تنفس بدون گذشتن از سدی همچون کبد صورت می گیرد و سموم سریع خود را به خون می رسانند، راه استنشاق دربهداشت حرفه ای مهم ترین راه ورود مواد سمی به بدن تلقی می شود.

اسلاید 31: 31جذب از طریق ریه ها، راه اصلی ورود ذرات معلق در هوا، گازها و بخارات، دود،گردوغبار،آئروسل ها و ... مجرای تنفسی با سطحی بیش از 100 متر مربع وسعت در دم عمیق و شبکه ای از مویرگ ها، با طول حدود 2000 کیلومتر، محل ایده الی برای تبادل گازهاست. این مسیر به شرح زیر تقسیم می گردد :1) قسمت فوقانی متشکل از راه های هوایی شامل گلو، حلق و بینی و درخت نای – نایژه ای 2 ) قسمت تحتانی شامل نایژک های منتهی به کیسه های هوایی ( آلوئول ها) دسته شده در لوبول ها

اسلاید 32: 32مسیر پوستی :پوست سالم در مقابل مواد خارجی و سموم محافظ بسیار خوبی است. عوامل موثر درجذب مواد از پوست شامل :خاصیت چربی دوستی پوست (لیپوفیلیک) : در جذب موادی که در چربیمحلول هستند کمک می کند. خاصیت آب د.ستی پوست (هیدروفیلیک) : مواد محلول در آب از طریقفولیکول ها و منافذ زیر پوست منتقل می شوند.رنگ پوست : تاثیر بعضی از مواد در افراد سیاه پوست بیشتر و اثراتشدیدتری دارد. ( مثلا اشعه )ترشح عرق : به جذب مواد کمک می کند . بعضی از سموم از راه مجاریغدد عرقی وارد بدن می شوند.

اسلاید 33: 33مسیر گوارشی : این راه در مسمومیت های شغلی در درجه سوم اهمیت قرار دارد. دستگاه گوارش از دهان شروع و به روده ی بزرگ ختم می شود و در قسمتهای مختلف آن امکان جذب وجود دارد. معده اولین محلی است که مواد شیمیایی وارد شده از طریق دهان می توانند بهطور مؤثر در آن جذب شوند. به طورکلی جذب در دستگاه گوارش به دلیل فاکتورهایی که درزیرآمده اندمتغیر می باشد : خواص فیزیکوشیمیایی ماده سمی pH قسمت های مختلف دستگاه گوارش پر یا خالی بودن معدهحرکات روده

اسلاید 34: 34جذب مواد سمی در سیستم گوارش به شرح ذیل : موادی که از طریق معده جذب می شوند مانند الکل موادی که از راه دهان و مخاط گلو جذب می شوند مثل نیتروگلیسرین و آدرنالین جذب مواد از طریق روده ها مثل عموم مواد شیمیایی ، غذایی و دارویی

اسلاید 35: 352- مرحله انتشار یا توزیع :مواد جذب شده توسط خون به سایر نقاط بدن برده می شود . خون مایعی با اجزای مختلف از قبیل گلبول های قرمز، سفید، پلاکت ها وپلاسما پلاسما دارای مواد مختلفی مثل آب، مواد معدنی و پروتئین های شبیه آلبومین،گلبولین و اسیدهای آلی مثل لاکتیک، گلوتامیک و یون های مختلف سموم مختلف بر حسب خواص خود به هر یک از این اجزاء متمایل می شوند.مواد منتقله بوسیله اریتروسیت ها کروم شش ظرفیتی، پتاسیم و سزیم مواد منتقله بوسیله گلبول های قرمز آرسنیک و سلنیوممواد منتقله بوسیله پلاسما کروم سه ظرفیتی ، گازها و بخارات، یونهای فلزی مس و آهن

اسلاید 36: 36نحوه انتشار : مواد جذب شده در خون بر اساس خواص و گرایشی که به بافت ها و ارگانهای بدن دارند به عضو مربوطه هدایت می شوند . وجود مواد شیمیایی و سمی در هر کدام از اعضاء عکس العمل و واکنش متفاوتی در بر دارد . وجود بیش از حد ید در غده تیروئید باعث گواتر و افزایش موادی مثل فلوئور در استخوان سبب پوکی و فساد استخوان می شود.

اسلاید 37: 373- مرحله متابولیسم بسیاری از مواد شیمیایی پس از ورود به بدن تحت تأثیر آنزیم ها دستخوش تغییر شیمیایی می شوند. (این آنزیم ها را آنزیم های متابولیت کننده نامند.) معمولا ترکیبات محلول در چربی را به ترکیباتی که حلالیت بیشتری در آب دارند تبدیل نموده و در نتیجه این مواد با سهولت بیشتری از بدن دفع می شوند.

اسلاید 38: 38یک ماده ی سمی، پس از جذب ممکن است به شکل های زیر تغییر یافته یاسوخت و ساز شود :الف) پس از جذب، به شکل اولیه ی خود و یا به شکل ماده ای با سمیت برابر تبدیل شده، آن گاه دفع شود.ب) پس از جذب، به ماده ای که سمیت کمتری دارد تبدیل شده و دفع شود.ج) پس از جذب، به ماده ای که سمیت بیشتری نسبت به ماده ی اولیه دارد تبدیل شده و دفع گردد.د) پس از جذب، ماده ی غیر سمی به ماده ی سمی تبدیل گردد.

اسلاید 39: 39متانول (الکل متیلیک) که خاصیت سمی کمی دارد، پس از ورود به بدن به فرمالدئید تبدیل می شود که سمی تر از ماده ی اولیه می باشد. اتیلن گلیکول در بدن تبدیل به اسید اگزالیک شده که درجه سمیت آن از ماده اولیه کمی بیشتر است. پاراتیون به پارااکسون که خیلی سمی می باشد تبدیل می شود.آرسنیک به آرسین با سمیت بیشتر تبدیل می شود. سنتز کشنده : هرگاه ماده غیر سمی به ماده سمی و یا ماده ای با سمیت کمتر به موادی با سمیت بیشتر تبدیل شود .

اسلاید 40: 40تجمع پذیری مواد سمی :مواد درون خون توسط عناصر خونی به تمام نقاط بدن فرستاده شده و بر اساسجایگزینی آنها در اعضاء و قسمت های مختلف به 5 گروه تقسیم می شوند : گروه اول : موادی که در مایعات بدن جایگزین می شوند مانند مواد یک ظرفیتی شامل سدیم ، پتاسیم ، یون کلر و برم .گروه دوم : موادی که در سیستم کبد و طحال تجمع می یابند.گروه سوم : موادی که در استخوان های بدن جایگزین می شوند مانند سرب ، مواد رادیواکتیوی چون رادیوم ، عناصری مثل کربن ، ازت ، گوگرد.(ترکیبات فلزی مثل سرب ، روی و باریوم زمانیکه در استخوان ها جذب می شوند جایگزین کلسیم می گردند.)

اسلاید 41: 41گروه چهارم : عناصری که در بعضی غدد جایگزین می شوند مانند ید گروه پنجم : عناصری که در نسوج چربی و سلول های عصبی تجمع می نمایندمانند حلال های آلی و آفت کش ها و گاز رادون 4- دفع مواد سمی راه های دفع یک ماده ی سمی به شرح ذیل : کلیه ها : یک راه بسیار مهم دفع محسوب می شوند. تعیین مقدار ماده ی سمی یا مقدار متابولیت آن در ادرار یک شاخص مناسب برای پی بردن به مقدار ماده ی سمی در خون است.

اسلاید 42: 42 ریه ها : هوای بازدمی به خصوص در مورد سموم فرار یکی از راه های دفع محسوب می شود . ذرات غیر قابل حل استنشاق شده بسته به محل استقرارشان می توانند از دو طریق از ریه خارج شوند : الف ) از طریق پوشش مخاطی، ترشحات مخاطی و مژک ها ب ) از طریق بیگانه خواری بزاق : دفع بعضی از سموم از راه بزاق صورت می پذیرد، به عنوان نمونه می توان به جیوه اشاره کرد.

اسلاید 43: 43 مو و ناخن : برخی سموم مثل آرسنیک و فلزات سنگین که دارای میل ترکیبی با گوگرد هستند، درمو و ناخن تجمع پیدا می کنند. شیر : گروهی از سموم مثل حشره کش های کلره، الکل،آرسنیک، جیوه، مواد رادیواکتیو و همچنین مواد محلول در چربی می توانند از طریق شیر دفع شوند. مدفوع : سمومی که از طریق گوارش وارد بدن می شوند به تعداد زیادی به همان صورت اولیه از راه مدفوع دفع می گردند. همچنین بسیاری از سموم محلول در چربی پس از عبور از کبد ممکن است ازطریق صفرا وارد روده ها شده و همراه مدفوع دفع گردند. سایر راه ها : عرق و سایر ترشحات بدن نیز در مواردی به عنوان راه دفع سموم از بدن محسوب می گردند.

اسلاید 44: 44استاندارد مواد سمی مسمومیت با مواد شیمیایی ارتباط مستقیمی با مقدار سم و نوع آن دارد. دوز کشنده سمومDose 50 Lethal (LD50) : ( بر حسب میلی گرم یا گرم بر کیلوگرم وزن بدن)الف ) تعریف حداقل دوز کشنده : مقداری از سم که از یک راه مشخصی روی دسته ای از حیوانات آزمایشگاهی اثر گذاشته و 50 درصد آنها را بکشد.کاربرد : برای اغلب مواد سمی و خصوصا مواد شیمیایی پر مصرف

اسلاید 45: 45طبقه بندی درجه سمیت بر حسب دوز کشنده 50طبقه بندی سمیت LD50بی نهایت سمی 025/0 میلی گرم در کیلوگرمخیلی سمی بین 025/0 تا 1 میلی گرم در کیلوگرمسمی 1 تا 50 میلی گرم در کیلوگرممتوسط سمی 50 تا 500 میلی گرم در کیلوگرم کم سمی 5/0 تا 5 گرم در کیلوگرم غیر سمی 5 تا 15 گرم در کیلوگرم بی خطر بیش از 15 گرم در کیلوگرم

اسلاید 46: 46غلظت کشنده سمومConcentration 50 Lethal (LC50) : در هوا ( بر حسب میلی گرم در متر مکعب)در آب ( بر حسب ppm یا ppb )ب) تعریف حداقل غلظت کشنده : غلظتی از یک ماده سمی است که می تواند در هوا سبب مرگ 50 درصد جمعیت از یک گونه در یک دوره زمانی خاص شود. کاربرد : برای تعیین درصد مرگ و میر حشرات توسط حشره کش ها در هوا و یا ماهیها در آب بکار می رود.

اسلاید 47: 47ج) مقدار قابل قبول برداشت روزانه (Acceptable Daity Intakes) که عبارت است از قسمتی از سموم و مواد خارجی و خصوصا آفت کشها و حشره کشها که ممکن است از راه های مختلف بویژه مواد غذایی روزانه وارد بدن شود. (بر حسب میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن)د ) مقدار باقیمانده یا رزیدولیمیت R . L = Residue Limit که عبارت است از مقدار مجازی از سموم دفع آفات که ممکن است روی یک محصول غذایی و کشاورزی یا دامی پس از گذشت زمان معین از موقع سم پاشی تا برداشت محصول باقی بماند. (بر حسب ppm)

اسلاید 48: 48اطلاعات منتشر شده برای مواد شیمیایی و کاربرد آنهابرای اطلاع از یک ماده خطرناک لازم است که اطلاعات جامعی از مواد شیمیایی تهیه ومنتشر گردد تا افراد توزیع کننده، ذخیره کننده و مصرف کننده آنها از این عوارض مطلع وبرای کاهش خطر تماس حداکثر تلاش خود را انجام دهند.از مهمترین این اطلاعات :1- لیست اطلاعات ایمنی مواد (Material Safety Data Sheet)2- برچسب ها (Labeling) 3- هشدارها Risk (R) و Safety (S) 4- علائم و نشانه ها Sings and Symbols

اسلاید 49: 49لیست اطلاعات ایمنی مواد (Material Safety Data Sheet) تمامی تولیدکنندگان، فروشندگان و واردکنندگان مواد شیمیایی بایستی MSDS موادشیمیایی که تولید می کنند و یا می فروشند را منتشر نمایند.کارکنان با مواد شیمیایی، قبل از کار با آنها بایستی MSDS مربوطه را درخواست وآن را به دقت مطالعه نمایند.این سند علمی باید :به روز باشد .همواره در محل استفاده از مواد شیمیایی موجود باشد.

اسلاید 50: 50محتوای اطلاعات : برگه های مربوط به ایمنی مواد شیمیایی باید اطلاعاتلازم را در خصوص تشخیص مواد شیمیایی، عرضهکننده آن، طبقه بندی، مخاطرات، احتیاطهای ایمنی وروشهای اورژانسی مربوطه در اختیار قرار دهند.وقتی شما یک MSDS را میخوانید بایستی بخاطرداشته باشید که سه نوع خطر ممکن است با استفادهاز فراورده های شیمیایی مرتبط باشد.خطرات بهداشتی خطرات حریقخطرات واکنش پذیری

اسلاید 51: 51 قسمت های مختلف MSDS :   1 -هويت ماده شيميايي 2 -تركيب يا اطلاعات مربوط به اجزاء سازندة آن 3 -آشنايي با خطرات احتمالي 4- اقدامات اوليه اورژانسي 5- اقدامات اوليه در مواجهه با حريق 6- اقدامات اوليه در صورت ريختن اتفاقي ماده شميايي 7- شيوه صحيح حمل و نقل و نگهداري 8- روشهاي مهاركردن سرايت آن/ محافظت افراد در برابر ماده شيميايي 9- خواص فيزيكي و شيميايي 10- پايداري و واكنش پذيري 11- اطلاعات سميت ماده شيميايي 12- اطلاعات اكولوژيكي 13- اصول صحيح معدوم كردن پسماندهاي آن 14- اطلاعات لازم در مورد جابجا كردن آن 15- ساير اطلاعات

اسلاید 52: 52MSDS یک سند علمی است که به صورت های زیر منتشر می شود : 1- CD-Rom Disk 2- برگه های بهم پیوسته 3- میکروفیلم 4- اینترنت

اسلاید 53: 53برچسب ها (Labeling) ظروف محتوی مواد شیمیایی خطرناک (کیسه ها، سطل ها، جعبه ها، قوطی ها، تانک های ذخیره، شیشه ها و ...) باید به وسیله مراکز تولید کننده به یکی از صورت های زیر برچسب زده شوند : 1- کارت شناسایی یا نشانگر 2- علائم هشداردهنده خطر 3- نام و آدرس وارد کننده

اسلاید 54: 54 هشدارها و علائم اخطارRisk (R) و Safety (S) شرکت های سازنده مواد شیمیایی با چاپ و انتشار تابلوهایی از هشدارها (S) و علائماخطار (R) کمک به توسعه ایمنی در اماکن ذخیره، نگهداری و استفاده از مواد شیمیاییکرده اند.هر ماده شیمیایی ممکن است دارای یک یا تعداد بیشتری از هشدارهای ایمنی Sو علائم اخطار R باشد. هشدارهای ایمنی S بیانگر نکات لازم در نگهداری، کار، حمل و نقل و جابجا کردن و سایر موارد (جهت جلوگیری از بروز هرگونه حادثه) می باشد. علائم اخطار (R) در واقع نشان دهنده خطراتی هستند که در صورت عدم توجه به نکات ایمنی احتمال بروز آنها وجود دارد.

اسلاید 55: 55علائم و نشانه ها Sings and Symbols یکی دیگر از راههای آگاه کردن افراد از وجود خطر استفاده از علائم و نشانه های خطربرای کارهای پرمخاطره می باشد.از آنجایی که علاوه بر تامین ایمنی کارکنان، آگاه ساختنسایر همکاران و ملاقات کنندگان ضروریست، بنابراین نصب این علائم و نشانه ها ازاهمیت خاصی برخوردار می باشد. علائم خطر و نشانه های کارهای خطرناک تا حدودزیادی در سرتاسر دنیا یکسان است.

اسلاید 56: 56

اسلاید 57: 57نقش عناصر بر بهداشت و سلامتی26 عنصر برای انسان مهم و ضروری در نظر گرفته می شوند.آرسنیک، کبالت، فلئورین،آهن، سلنیوم، وانادیوم،کروم، مس، ید، منگنز، نیکل و روی در مقادیر جزئی حیاتی می باشند. کلسیم،کلر، منیزیوم، فسفروس، پتاسیم و سدیم در مقادیر ماکرو ضروری هستند. لیتیم و آنتی موان از جمله فلزاتی هستند که به هیچ وجه حیاتی نمی باشند .آلومینیم، کادمیوم، سرب و جیوه جزء عناصر غیر ضروری سمی هستند .

اسلاید 58: 58امروزه یکی از مهم ترین بیماری های ناشی از کار در بیشتر کارخانجات، صنایع و معادن ناشی از فلزات سنگین است. مسمومیت با فلزات سنگین درمحیط کار عمدتا مسمومیت مزمن بوده و می تواند به بیماری خطرناک مانند سرطان منجر شود. بنابراین شناسایی خواص فلزات سنگین، علائم مسمومیت با آن ها و درمان بیماری، نقش مهمی در سلامتی افرادی که در معرض آلودگی با فلزات سنگین می باشند ایفا می نمایند .

اسلاید 59: 59طبقه بندی سرطانزایی موادگروه A1 : سرطانزای تایید شده انسانی آرسنیک : سرطان پوست و ریه آزبست : سرطان ریه بنزن : سرطان خون نفتیل آمین : سرطان مثانه بیس کلرو اتیل اتر : سرطان ریه کرم شش ظرفیتی : سرطان ریه وینیل کلرید : سرطان کبد و عروق

اسلاید 60: 60گروه A2 : مشکوک برای سرطانزایی در انسان شواهد محدودی از سرطانزایی برای انسان اما شواهد کافی در حیوانات آزمایشگاهی با شباهت زیاد سم شناسی ماده شیمیایی با شرایط انسانی گروه A3 : سرطانزای تایید شده برای حیوان با ارتباط ناشناخته بر انسان مطالعات اپیدمیولوژیکی وجود خطر بروز سرطان بیشتری را در جوامع انسانی تماس یافتهمورد تایید قرار نمی دهد. سرطانزا برای حیوانات آزمایشگاهی در شرایط خاص سم شناسی (دوز نسبتا زیاد)راه مورد هجوم و مکانیزم اثر وارده ممکن است با شرایط تماس کارگر شباهت نداشته باشد.

اسلاید 61: 61گروه A4 : غیر قابل طبقه بندی به عنوان یک عامل سرطانزای انسانی گروه A5 : مشکوک نبودن ماده شیمیایی به عنوان یک عامل سرطانزای انسانی

اسلاید 62: 62کروم (Cr ) :کروم در طبیعت به صورت آزاد یافت نمی شود، بلکه به صورت کرومیت در معادن وجود دارد.کروم در وضعیت های اکسیداسیون فلزی با ظرفیت صفر و از ظرفیت 2+ تا 6+ وجود دارد. ترکیبات کروم دو ظرفیتی خاصیت قلیایی(بازیک)، سه ظرفیتی خنثی(آمفوتر) و شش ظرفیتی خاصیت اسیدی دارند. با این حال تنها دو ظرفیت ازآن یعنی ІІІ و ІV در طبیعت یافت می شوند. حالت سه ظرفیتی شایع ترین شکل کروم در طبیعت است، زیرا از همه پایدارتر است.

اسلاید 63: 63کروم شش ظرفیتی به دلیل اکسیدکنندگی بالا ناپایدار است و بیشتر نیز از طریق فعالیت های انسانی وارد طبیعت می شود. فرم شش ظرفیتی کروم سریعا احیا شده و به فرم سه ظرفیتی در می آید. در بدن موجودات زنده، فرم شش ظرفیتی خود به خود احیا می شود، مگر اینکه به شکل غیر محلول باشد.استفاده از کروم در : بسیاری از محصولات استخراج فلزات، در ساخت آجرهای کرومی وآزمایشگاه های شیمیایی برای ساخت اسید کرومیک و کرومات ها که استفاده های بسیاری دارند، به کار می رود. ترکیبات کروم درآند سازی و ورقه ساختن از فلزات، مسگری، شیشه سازی، لیتوگرافی، پالایش نفت، عکاسی رنگی و جوشکاری به کار می روند.

اسلاید 64: 64راه های مواجهه : اغلب مواجهه ی انسان با کروم، از طریق بلعیدن می باشد. استنشاق و تماس پوستی نیز از راه های مواجهه ممکن می باشند. در هوا و آب های آشامیدنی، کروم به طور برجسته به شکل شش ظرفیتی آن مشاهده می شود. منبع اصلی کروم شش ظرفیتی در هوای محیط، پالایش سنگ معدن، احتراق سوخت فسیلی، تولیدات سیمان و ... می باشد .

اسلاید 65: 65 اثرات حاد : درماتیت تماسی آلرژیک یک واکنش شایع حتی به غلظت های پایین می باشد. کرومات محلول در آب موجود در سیمان نیز باعث ایجاد درماتیت تماسی آلرژیک می شود که با افزودن سولفات فرو به سیمان، کرومات شش ظرفیتی محلول در آب به کرومات سه ظرفیتی احیا می شود و احتمال بروز این نوع درماتیت کاهش می یابد. شکل سه ظرفیتی کروم، جذب ضعیفی از طریق تنفسی و پوستی دارد. با این حال اگر فردی در معرض مقادیر سمی سیستمیک آن قرار گیرد، عوارضی چون نارسایی کلیه ممکن است ایجاد شود .

اسلاید 66: 66اثرات مزمن : مواجهه ی طولانی مدت با کروم، اثرات مختلفی روی کارگران صنایعی که ازکروم استفاده می کنند، دارد. سازندگان ورقه های کرومی که بیش از دو هفته تا دوازده ماه در معرض اسید کرومیک بوده اند، دچار ضایعات راه های تنفسی فوقانی می شوند که این ضایعات، از خارش مختصر ودرد تا زخم شدن و پرفوراسیون سپتوم بینی متغیر هستند. استنشاق کروم شش ظرفیتی در محیط کار ریسک سرطان ریه را بالا می برد .

اسلاید 67: 67

اسلاید 68: 68کبالت (Co)در اثر مصرف کبالت، آلیاژهای بسیار سخت و محکم که حرارت های بالا را تحمل می کنند به دست می آیند. سایر مصارف این فلز در کربور تنگستن – فولاد و آلیاژهای خیلی سخت و مقاوم آن به صورت میله است. املاح آن که در تهیه لاک ها، جلاها، لعاب ها، ورنی، رنگ ها، مرکب ها، پیگمان ها، لعاب های فلزی، لعاب های سرامیکی و غیره به کار می رود. مصارف غیر فلزی کبالت غیر از املاح و خشک کننده ها در پیگمان ها وخمیرهای شیشه است .

اسلاید 69: 69اثرات کلینیکی :1- یک نوع درماتیت آلرژیک از نوع حساسیت که در اثر گرد و غبار حاوی کبالت در کربور تنگستن دیده می شود.2- پنوموکونیوز کربور تنگستن و کبالت که ایجاد عکس العمل های شدید تنفسی می نماید .3 - حالت آلرژیک و ناراحتی های تنفسی در کارگران که در احیاء سنگ های معدنی کبالت اشتغال داشته اند.4- علاوه بر این ها کبالت می تواند در شماری از آنزیم هایی که عنصر روی، مورد نیازآن ها است،( مانند الکل دهیدروژناز)، جایگزین روی شود. 5- در محیط های شغلی استنشاق غلظت های بالای ترکیبات کبالت منجر به پنوموکونیوز فلز سخت می شود که منجر به ایجاد فیبروز بینابینی می شود.

اسلاید 70: 70کبالت اثرات مضر و هم سودمندی بر سلامتی انسان دارد. سودمند از آن جهت که بخشی از ویتامین B12 بوده و به علت تولید گلبول های قرمز خون در درمان کم خونی مؤثر است و به طور طبیعی مقدار ناچیز آن در بدن وجود دارد . اما مواجهه با سطوح بالای آن می تواند موجبات عوارض ریوی چون آسم، پنومونی و تحریک راه های هوایی و نیز متابولیسم ناقص پروتئین و یک سری عوارض سرطان زایی گردد .

اسلاید 71: 71 سرب

اسلاید 72: 72در ساختن لوله ، صفحات فلزی و ورقه های نازک در رنگ و لعاب و جلا ساختن باطری اتومبیل در ساختمان سازی برای کاهش انتقال صدا و ارتعاش جهت محافظت از اشعه رادیواکتیو ساخت گلوله و اسلحه ساخت پلاستیک

اسلاید 73: 73Background Exposure (منابع طبیعی)تماس های شغلی شایع ترین راه مواجهه از منابع غیر طبیعی است.

اسلاید 74: 74 ارگان هدف جذب ترکیبات آلی سرب از جمله آلکیل ها و استئارات از طریق پوست سالم انتقال آن به گلبول های قرمز باقیماندن کمتر از 10درصد آن در پلاسما استخوان ها به عنوان ذخیره عمده 90 % کل بار سرب بدن در استخوان ها و دندان ها

اسلاید 75: 75علائم مسمومیت با سرب یا ساتورنیسم یا پلمبیسم: زیاد شدن مقدار دفع سرب از راه ادرار افزایش میزان سرب در خون زیاد شدن مقدار کوپروپورفیرین در ادرار بروز عوارض دستگاه گوارش تغییرات خونی مانند پیدایش سلول های منقوط و کم خونی

اسلاید 76: 76 آنمی همراه با رنگ پریدگی پوست فلج سرب یا Lead Palsy ( درگیری نورون های حرکتی ) - افتادگی مچ ( Wrist drop) در دست راست حالت شایع فلج سربی نقرس سربی قولنج سرب (دردهای کولیکی شکم) حاشیه بورتون یا Brutonian Lead Line در اثر رسوب سولفید سرب

اسلاید 77: 77 نمی توانم فرمول موفقیت را به شما بدهم اما می توانم فرمول شکست را برایتان بنویسم ، بکوشید همه را راضی کنید.