ضرورت ها و رویکردهای برنامه ریزی منطقه ای (فضایی)

ضرورت ها و رویکردهای برنامه ریزی منطقه ای (فضایی)

اسلاید 1: معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور ضرورت ها و رویکردهای برنامه ریزی منطقه ای(فضایی)امور آمایش و توسعه منطقه ای آبان 1392

اسلاید 2:

اسلاید 3: هر که نامخت از گذشت روزگار نیز ناموزد ز هیچ آموزگار ( رودکی )

اسلاید 4: برنامه ريزي فضايي-منطقه ای(1) فرايندي است منظم، هدفمند و سیستماتیک که در جهت تنظيم و هماهنگ كردن برنامه هاي مختلف اقتصادي- اجتماعي با نيازها و امكانات محلي و تأمین رفاه جوامع بشری و رسیدن به عدالت اجتماعی و توسعه پایداربا توجه به نيازها وظرفيت هاي منطقه اي

اسلاید 5: برنامه ريزي فضايي – منطقه اي(2)برنامه‌ريزي فضايي به مثابه روشهاي مورد عمل توسط بخش عمومي براي تاثيرگذاري بر توزيع آتي فعاليتها در فضا تعريف شده استبرنامه ريزی فضائی (Spatial Planning ) فرایندی است برای اثرگذاری بر توزیع فعالیت ها در فضای آتی توسط بخش های دولتی وعمومی؛ در واقع عبارتست از مورد توجه قراردادن آنچه می توان و باید در جائی برای منافع همگانی انجام داد.

اسلاید 6: برنامه ريزي فضايي – منطقه اي (3)”منطقه“ بنا بر صفتی مشترک)منطقه همگون (Homogenousیا بنا بر روابط عملکردی) منطقهعملکردی (Functional یا بنا برحیطه اعمال قدرت مدیریتی)منطقه اداری-(Administrative قرارداد وتعریف می شود. منطقه، فضاییاست با محتوای مشخص کهکالبدی هویت یافته داشته باشد.در این جا محدوده ای جغرافیائی است که از مراکزجمعیتی و حومه آن ها بزرگتر واز مرزهای کشور کوچک تر است. بنا بر این مقیاس های گوناگون دارد که می توان به :زیر-منطقه )سطح (Sub-region، منطقه )سطح Region و کلان منطقه )سطح Mega-(region تقسیم شود.

اسلاید 7: توزیع منصفانه فضای توسعهحفاظت محیط زیست، تعادل اکولوژیک و زیست پذیرییکپارچگی سرمایه های موجد توسعه و ”خوشبختی مردم“هماهنگی افقی (میان بخشی)و عمودی (ملی/ منطقه ای/ فضائی) بر بستر قلمرو جغرافیایی مشخصحفظ هویت های فضائی به همراه تقویت وحدت ملیبرقراری پیوندهاوهمبستگی فضائی برای ایجاد مزیت های رقابتیایجاد چشم انداز آرمانشهری و بسیج اجتماعی برای تحقق آنرسالت برنامه ریزی فضائی-منطقه ای(1)

اسلاید 8: تخصیص بهينه منابع نه صرفا برای رشد اقتصادی،بلکه عدالت اجتماعی ، حفاظت محیط زیست و در مجموع برای پایداری.عدالت اجتماعی با توزیع نسبی حقوق، منابع و ایجاد فرصت برابر در جامعه که ناگزیر در فضا تجلی می یابد.رسالت برنامه ریزی فضائی- منطقه ای(2)

اسلاید 9: سابقه برنامه ريزي منطقه ای در جهان انگلستان به عنوان كشورپيشرو درانقلاب صنعتی، برنامه ریزی منطقه ای را (حدود ربع اول قرن ۲۰ ) برای مهار و هدایت اثرات رشد اقتصادي ناشي از انقلاب صنعتي درمحیط آغاز كرد:تصویب اولین قانون در سال ۱۹۳۴ برای توزیع فضائی فعالیتهای اقتصادی به سوی نواحی عقب مانده در سطح کشور و پایه سیاست گذاری منطقه ای ،وضع قانون در سال ۱۹۴۵ برای هدایت صنایع به سوی نواحی متروکه، تهیه طرح منطقه شهری لندن توسط آبرکرمبی در سال ۱۹۴۴،دو اقدام مهم در ارتباط با توسعه منطقه ای (بعد از دهه 1960)۱) راهبرد قطب رشد : برای مناطق عقب مانده کشور۲) ایجاد شوراهای اقتصاد منطقه ای برای هماهنگی و سیاستگذاری

اسلاید 10: دلایل تکوین برنامه ریزی منطقه ای در انگلستان : ۱) ایجاد فرصتهای برابر اشتغال برای مناطق عقب افتاده از میانگین ملی۲) ساماندهی رشد شتابان و تجمع های زیاد از حد در منطقه شهری ۳) دستیابی به رشد اقتصادی بیشتر با منطقه ای کردن برنامه های ملی۴) کارایی بیشتر در خدمات رسانی ( خدمات در سطح منطقه ).

اسلاید 11: 2سابقه برنامه ريزي منطقه ای در جهاندر ايالات متحده امريكا برنامه ریزی منطقه ای بیشتر مستقل از دولت و متاثر از جریانات آرمان گرايي ،براي مقابله با دخالت انسان در روندهای طبیعی و رشد بی مهابای شهر و صنعت طی دهه ۱۹۲۰ پایه گذاری شد با تكيه بر:ـ خودیاری و توسعه با تکیه بر اجتماعات منطقه ای.ـ اولویت دادن به نیازهای منطقه وتعادل آن.ـ مرزبندی منطقه بر اساس فرهنگ ، تاریخ و طبیعت.:دهه ۱۹۶۰رواج روشهای کمی برای تحلیلهای فضایی وسوق يافتن برنامه ریزی منطقه ای به سوی برنامه ریزی فضایی برای رشد اقتصاد ملی

اسلاید 12: دلایل تکوین برنامه ریزی منطقه ای درامريكا1ـ علایق منطقه و حفظ هویت فرهنگی در برابر یکسان سازی فرهنگی.۲ـ رشد سریع و گسترده مجموعه شهرهای بزرگ نیازمند ساماندهی.۳ـ حداکثر بهره برداری از قابلیتهای مناطق در جهت تحقق رشد اقتصاد ملی.۴ـ تلاش در رفع فاصله عقب ماندگی و فقر منطقه ای .

اسلاید 13: 3سابقه برنامه ريزي منطقه ای در جهاندر آلمان روند انقلاب صنعتی در نیمه قرن ۱۹، رشد ناگهانی شهرنشینی را موجب شد. برنامه ریزی منطقه ای ، اولین بار با ایجاد نهاد مسئول در ۱۹۲۰ شکل گرفت. اتحادیه اسکان نواحی دارای زغال سنگ ( رور ) از اوایل دهه ۱۹۲۰ تشکیل شد. در دهه۱۹۷۰ برای ایجاد تعادلهای منطقه ای مهمترین اقدام ، سیاست گذاری منطقه ای در کمک به سه گونه فضاهای: نواحی توسعه، مراکز توسعه و نواحی مرزی، صورت گرفت.اقدامات توسعه برای این نواحی شامل:۱ـ اصلاحات (رفرم ) کشاورزی ۲ـ توسعه گردشگری ( توریسم ) ۳ـ صنعت

اسلاید 14: 4سابقه برنامه ريزي منطقه ای در جهاندرفرانسه قرن ۱۹ پاریس به دلیل تمرکزگرایی سیاسی رشد سریعی داشت و مابقی شهرها دارای رشد منفی بودند.تا پایان جنگ جهانی دوم سیاستگذاری و برنامه ریزی منطقه ای پيگيري نشده بود.پس از پایان جنگ جهانی دوم تمرکز زدایی در دستور کار قرار گرفت و نقطه شروع برنامه ريزي منطقه اي در فرانسه شد.

اسلاید 15: دلایل تکوین برنامه ریزی منطقه ای درفرانسهـ چاره جویی ساختار مرکز ـ حاشیهـ تامین تعادل های ملی در برابر تمرکز روز افزون شهر پاریسـ برنامه ریزی فضایی جهت تحقق هدفها و برنامه های توسعه ملیـ برنامه ریزی فضایی جهت مدیریت و ساماندهی منطقه شهری.

اسلاید 16: تحولات برنامه‌ريزي منطقه‌اي در جهان

اسلاید 17: سابقه برنامه ريزي منطقه اي در ايران قبل از انقلاب- برنامه اول و دوم : شکل گیری تفکر توسعه ناحیه ای در قالب تاسیس سازمانهای عمران ناحیه ای مانند توسعه دشت مغان و تداوم آن در برنامه دوم در قالب ایجاد قطب های توسعه ایی مانند توسعه ناحیه خوزستان و جنوب شرق ایران و ناحیه جیرفتبرنامه سوم: بهره گیری از منابع طبیعی و قطب کشاورزی مانند ایجاد قطب های کشاورزی دشت گرگان، کهکیلویهبرنامه چهارم: شناسایی منابع و امکانات توسعه مناطق مستعد و تعیین قطب های توسعه در هر منطقه و تمرکز سرمایه گذاری در آنها با تاكيد بر استراتژي قطب هاي توسعهبرنامه پنجم: تلاش براي ایجادتعادل و توسعه اقتصادی و اجتماعی در نواحی مختلف کشور، ایجاد هماهنگي در سرمایه گذاری های توسعه ای در فعالیت های عمرانی مناطق و مشارکت مقامات محلی در امور عمرانی ،جایگزینی سیاست های برنامه های خاص عمران استان به جای سیاست های عمران ناحیه ای

اسلاید 18: سابقه برنامه ریزی منطقه ای در برنامه های توسعه (بعد از انقلاب) برنامه اول توسعه: هدايت سرمايه‌گذاري‌ها به مناطق محروم و توزيع آن در بين مناطق مختلف، تهیه برنامه‌های استانی در حاشیه قرار گرفت، برنامه منطقه‌ای در عمل به‌صورت جمع‌بندی برنامه‌های بخشی که در منطقه صورت گرفت، درآمد.برنامه دوم توسعه: محروميت زدايي در جهت رفع عدم تعادل هاي منطقه اي ، اجراي سياست تمركز زدايي، افزايش نقش استان ها و واگذاري طرح‌هاي با ماهيت استاني به دستگاه هاي اجرايي محليبرنامه سوم توسعه : تمركززدايي اداری – سياسي از طريق تشكيل شوراي برنامه ريزي و توسعه استان و كميته برنامه ريزي شهرستان و تأكيد بر اجراي غير متمركز برنامه ريزي و بودجه ريزي در استان ها،برنامه چهارم توسعه :طرح موضوع تعادل منطقه‌اي و آمايش سرزمين در سطوح برنامه‌ريزي ، بسترسازی برای توسعه منطقه‌اي در پهنه كشور، تدوين مفاد قانوني آمايش سرزمين و تعادل منطقه‌ايبرنامه پنجم توسعه : اختصاص فصلی با عنوان توسعه منطقه‌اي در برنامه با موضوعات امایش؛ توسعه منطقه‌ای، محیط‌زیست و توسعه روستایی ، تلاش براي محروميت زدايي از شهرستانهای محروم

اسلاید 19: ضرورتهاي برنامه ریزی منطقه ای (ديدگاه تئوريك)کارايي: کل کارايي اقتصادي از طريق بهبود عملکرد مناطقي که سطوح پايين تري از بهره وري را دارا هستند افزايش مي يابد. برابري: براي بهبود عملکرد اقتصادي؛ بسياري به رونق بخشيدن مناطق کمتر برخوردار با رونق اقتصادي کمتر در انطباق با اصل برابري تاکيد نموده اند. بهره برداري پايدار منابع:تاکيد بر بهره برداري از منابع در پاره اي از مناطق يک کشور مي تواند فشار تقاضا در قسمتهاي ديگر را کاهش دهد. مساعدت به سياستهاي اقتصادي کلان: کاهش تفاوت بين مناطق مي تواند به همگرايي هاي اقتصادي مناطق مختلف يک کشور منتج شود

اسلاید 20: ضرورتهاي برنامه ریزی منطقه ای (ديدگاه عملياتي)برنامه ریزی منطقه ای به عنوان: رهیافت و سازوکاری برای توسعه مشارکت و توسعه پایدار اجتماعات انسانی، شاخصی برای هویت یابی جوامع محلی ، راه برون رفتی از ناکارآمدی جوامع توسعه نیافته ،رشد اقتصادی به منظور ارتقاء سطح مادی و رفاه زندگی ، کاهش نابرابری های فضایی ، حفاظت از منابع ارزشمند زیست محیطی؛

اسلاید 21: ضرورت برنامه ريزي منطقه اي-فضایی در ايرانوسعت کشور و تنوع طبیعی، جغرافیایی، اجتماعی، قومی و فرهنگیتوسعه نامتعادل، شکاف توسعه بین مناطق و عدم تعادل منطقه ایبازسازیی مناطق آسیب دیده از سوانح طبیعیکنترل و مدیریت شهرنشینی و ساماندهی نظام شهریتمرکز زدایی از تصمیم گیری و برنامه ریزی در کشورتوجه ویژه به مناطق دورافتاده و توسعه نيافتهکنترل رشد فیزیکی بی رویه و تعیین میزان و جهات بهینه توسعه فیزیکی شهرها

اسلاید 22: توسعه نامتعادل، شکاف توسعه بین مناطق و عدم تعادل منطقه ای در برنامه ریزی منطقه ای هدف به حداقل رساندن عدم تعادل از راه های زیر است:در نظر داشتن بعد فضایی- مکانی تصمیمات اقتصادی و نگرش فضایی به توسعه ملیاولویت دادن به انسجام و تعادل درون سیستمی مجموعه ملی یر بازدهی اقتصادی سریع و کوتاه مدتشناسایی پتانسیل های مختلف مناطق و راههای بهره برداری از آنهاتنظیم روابط عملکردی بین مناطق و ایجاد و توسعه ظرفیت های رشد و توسعه در مناطق بازمانده از توسعه

اسلاید 23: بازسازیی مناطق آسیب دیده از سوانح طبیعی در چنین شرایطی برنامه ریزی منطقه ای در ایران به دلایل چندی ضرورت دارد:پهنه بندی و اولویت بندی مناطق مختلف کشور به لحاظ انواع سوانح طبیعیمکان یابی و جا دهی مجدد فعالیت ها در پهنه سرزمین با توجه به احتمال خطر خیزی سرزمینتدوین ضوابط، مقررار و ایجاد تسهیلات با محدودیت ها جهت استقرار بهینه جمعیت،فعالیت و نظم کالبدی سکونتگاهها و مراکز فعالیتتسهیل امکان کمک رسانی از طریق تشخیص و تعبیه نظام سازمانی- تشکیلاتی متناسب منطقه ایدر نظر گرفتن تسهیلات کالبدی- فیزیکی و نظام آمادگی همیشگی برای کاهش آثار زنجیره ای سوانح

اسلاید 24: توجه ویژه به مناطق دورافتاده در برنامه ریزی منطقه ای توجه خاص به مناطق حاشیه ای از چند جهت می تواند حائز اهمیت باشدایجاد تعادل در سرزمین و پر کردن خلاها در توسعه فضایی سرزمینتنظیم ساختار فضایی متناسب و یکپارچه سرزیمناستراتژیک بودن و حساسیت منطقهفعال کردن پتانسیل های بالقوه و غیر فعال موجود

اسلاید 25: کنترل رشد فیزیکی بی رویه و تعیین میزان و جهات بهینه توسعه فیزیکی شهرها برنامه ریزی منطقه ای از چند جهت مهار رشد بی رویه و بی اندام شهری را میسر ساخته آن را تحت کنترل در آورده و موفقیت برنامه ریزی شهری و محلی را تضمین خواهد کرد:تدوین نظام اسکان جمعیت و سیاست های توزیع و استقرار جمعیت در پهنه سرزمین و در نتیجه کنترل جابجایی جمعیتی و بهینه ساختن توزیع جمعیتتشخیص و تعیین حوزه های نفوذ و تشخیص حجم جمعیت و فعالیت پذیری نقاط عمده شهری و رو.ستاییتدوین نظام کاربری زمین در مقیاس کلان منطقه ای و تشخیص میزان نیاز به اراضی شهری متناسب با توسسعه شهریارزیابی قابلیت اراضی مناسب برای توسعه شهری در محدوده پیوسته یا ناپیوسته شهرها و تعیین جهات بهینه توسعه شهرها

اسلاید 26: برنامه ريزي منطقه اي مكمل برنامه ريزي بخشيبرنامه ریزی بخشی بمنظور تامین حداکثر سود و حداقل زیان جامعه باید اثرات فضایی را نیز در نظر بگیرد و اضافه بر آن با تحلیل ساختار فضایی موجود و تحولات آتی ، محدوديت هاي برنامه ریزی بخشی را بشناسد تا سرانجام سازمان فضایی بهینه برای مجموعه بخشهای اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی فراهم آید.

اسلاید 27: آسیب شناسی نظام برنامه ریزی کشور از منظر فضایی 1) نقصان و عدم انسجام نظام برنامه ریزی فضایی کشور 2) تمركز گرايي در برنامه‌ريزي بخشي به تبعيت از نظام سياسي اداري3) موزائیکی كردن مناطق در برنامه ریزی بخشي به جاي برنامه ريزي منطقه ای 4) فقدان نظام مديريت منطقه‌اي

اسلاید 28: رویکردها در برنامه ریزی فضایی-منطقه ایرویکرد سیستمیپویش ساختاری- کارکردی رویکردی بدیل در برنامه ریزی رویکرد شبکه منطقه ایرویکردیکپارچگی در برنامه ریزی منطقه ای

اسلاید 29: رویکرد سیستمی در برنامه ریزیفضا (فضای عملکردی)و فعالیت های گروههای انسانی عناصر اصلی در برنامه ریزی منطقه ای می باشند در این راست تحول و دگرگونی فضایی در قالب زنجیره ای از عوامل و نیروهای عمل می کند.از آنجا که فضا متشکل از اجزایی مرتبط اسست می توان آن را یک نظام به شمار آورد که از آن با عنوان نظام مکانی – فضایی یاد کرد.رویکرد سیستمی به فضا و منطقه مستلزم توجه به ساختارو کارکرد مناطق می باشد

اسلاید 30: رویکرد سیستمی در برنامه ریزیدر اين رويكرد، نظام فضائي حاوي مجموعه اي از اجزاء مرتبط است كه ازقانونمنديهاي عمومي حاكم بر نظامها (سيستمها) تبعيت مي كنددراین رویکرد يك نظام فضائي(منطقه ای) صرفا برآيندِ تاثيرگذاري وتاثيرپذيري و يا تجليگاه تعامل نيروها و عواملي است كه اساسا نظامهاي فضائي بر شالودة آنها شكل مي گيرند و با اثرپذيري از آنها، در گذر زمان، تغيير مي كنند

اسلاید 31: پویش ساختاری- کارکردی رویکردی بدیل در برنامه ریزی پویش ساختاری- کاردکردی به عنوان رویکردی راهبردی به ساماندهی فضا، در سطوح و مقیاس های مختلف می کوشد ضمن تبیین جنبه های پیچیده ساماندهی فضایی مسایل ریشه دار ساختاری – کارکردی فضایی را بررسی نمایدپویش ساختاری- کارکردی هم با ساخت ها و کارکردهای ذهنی و هم با ساخت های عینی سرو کار دارد در این راستا کارکردهای فضایی یعنی تمام انواع فعالیت های انسانی و روابط آنها که در روند زمانی و دربستر مکانی-فضایی شکل گرفته است را شامل می شود

اسلاید 32: پویش ساختاری- کارکردیپویش ساختاری- کارکردی براین باور استوار است که به -عنوان مثال-دخالت در بخشی از ساختار کالبدی بدون عنایت به بخش های دیگرکالبدی(ساختارمحیطی- اکولوژیک) و بی توجه به کارکردها(فعالیت ها و روابط جاری) یعنی بی مهری به پویش نظاموار، نمی تواند به اهداف متصور خود دست یابددیدگاه حاکم بر پویش ساختاری- کارکردی نگاه مبتنی بر درک درست از فضا به عنوان پدیده ای نظاموار و روی آوری جدی به برنامه ریزی فضایی(منطقه ای) است

اسلاید 33: پویش ساختاری- کارکردیاین رویکرد ناکارآمدی ساختاری کارکردی نظام های فضایی(منطقه ای،ناحیه ای و محلی) را در ایران به بی نظمی در گسترش شهرها و بی رویگی در جابجایی و فراموشی روستا ودر نتیجه ،به عدم شکل گیری منظم سلسله مراتب کانون ها و عرصه های فضایی(شهرها و روستا) نسبت می دهد.از مصدایق عینی کم توجهی به این رویکرد:اتخاذ ”نگاه مجزا نگر“ نسبت به سکونتگاههای روستایی و کانون های شهری به عنوان دو جزء جدا ازهم،تسلط نگرش بخشی در برنامه ریزی و کم توجهی به نگرش منطقه ای و با حاکمیت نگرش فضایی

اسلاید 34: پویش ساختاری- کارکردیدر این رویکرد، فرض اساسی بر این واقعیت استوار است که میان ساختار و کارکرد تمام پدیده های فضایی،همچون شهرها، روستاها، مناطق و نواحی، نوعی پیوند تنگاتنگ و غیر قابل انکار بر قرار است که مجموعه حاصل از آن قابلیتهای آن نظام را نمایندگی و تحقق پذیر می کند. در این چارچوب، ساختارهای کالبدی، اعم از ساختهای طبیعی و یا انسان ساخت، در ارتباطی تنگاتنگ با ساختهای اجتماعی- اقتصادی قرار دارند؛ البته، هر دو اینها خود به عنوان نظامهای فرعی نظام اصلی فضایی عمل می کنند. به همین ترتیب، کارکردهای مختلف نظام، چه کارکردهای محیطی و چه کارکردهای اجتماعی- اقتصادی نیز هر یک به عنوان نظامی فرعی، با یکدیگر تعامل معنادار دارند. در نهایت، تمام نظامهای فرعی هم، اعم از نظامهای فرعی ساختاری و کارکردی، در تعامل و ارتباط متقابل عمل می کنند. بدینسان، می توان دریافت که کلیت نظام فضایی، در محیط خود، در تعاملی چندبعدی و بسیار پیچیده بین اجزای گوناگون محیطی- اکولوژیک و اجتماعی- اقتصادی قرار دارد که در نتیجة آن، با نوعی پویایی در گذر زمان تغییر می پذیرد

اسلاید 35: رویکرد یکپارچگی دربرنامه ریزی منطقه ایاین رویکرد بر هماهنگ سازی تمامی جنبه ها و اجزا فضا(منطقه) و بهره گیری از منابع انسانی و محیطی تاکید می ورزد که اصولا رویکردی سیستمی به شمار می رود این رویکرد به دلیل ضعف و ناکامی رویکرد بخشی در زمنیه توسعه مورد استقبال قرار گرفت.رویکرد توسعه یکپارچه اصولا گرایشی منطقه ای دارد و بیش از هز چیز بر جنبه های مکانی- فضایی توسعه تاکید دارد

اسلاید 36: رویکرد شبکه منطقه ای در برنامه ریزیاین رویکرد مبتنی بر پارادایم جدیدی در زمینة توسعه فضایی است و بر پيوندها وهمبستگي هاي متقابل روستا-شهري براساس برپایی شبکه های فضایی در سطوح منطقه ای تاکید داردرشد و توسعه هماهنگ را از طریق روابط مکمل و پیوندهای سازمان یافتة بین‌شهری- روستایی در سطح مناطق توصیه می‌کندشالودة این رویکرد، در اصل، به اندیشه‌های جان فریدمن و مباحث او دربارة برنامه‌ریزی منطقه‌ای و مدل مرکز- پیرامون باز می‌گردد. او با دوری از نگرشهای صرفاً اقتصادی و رویکردهای مبتنی بر قطب رشد بر نوعی نظریه توسعة یکپارچة منطقه‌ای تأکید داشت

اسلاید 37: ادامه رویکرد شبکه منطقه ایبرای نظم‌دهی و سامان‌بخشی به روابط درون و بین مناطق، لازم است که سیاستهای عدم تمرکز به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد. به سخن دیگر، نه تنها عدم تمرکز در فرایند تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی، بلکه سرمایه‌گذاریهای عمرانی و توسعه‌ای، به‌ویژه در عرصه‌های پیرامونی، تعقیب و اعمال گردد.راهبرد شبکه منطقه‌ای با تأکید بر محو فقر و نابرابری در عرصه‌های پیرامونی، به‌دنبال تجهیز و تقویت اقتصادهای محلی در پیوند و همگرایی با توسعه منطقه‌ای و در نهایت، توسعه ملی است.

اسلاید 38: ادامه رویکرد شبکه منطقه ایدر چارچوب راهبرد شبکه منطقه‌ای، به‌جای تأکید بر شبکه‌ای سلسله مراتبی از مراکز، مرکب از مراکز جمعیتی واقع در سطوح مختلف، سکونتگاهها براساس کارکردهای متفاوت (← سلسله مراتب سکونتگاهی)، مجموعه‌ای از مراکز هم‌سطح، خوشه‌ یا شبکه‌ای را به‌وجود می‌آورند که براساس فعالیتهای کلیدی با سایر مراکز در ارتباط و کنش- واکنش متقابل خواهند بودبراین‌اساس، این راهبرد رویکردهای مرتبط با مدلهای مبتنی بر برنامه‌ریزی از بالا به پائین و نظامهای متعارف برنامه‌ریزی شهری را به رویارویی می‌طلبد. ازاین‌رو، حاوی نگرشی نسبتاً متنوع، منعطف و جامع‌نگر به توسعة منطقه‌ای است که بر هماهنگ‌سازی و ادغام توسعة روستایی با توسعة شهری در مقیاس ناحیه‌ای و محلی استوار است.

اسلاید 39: رویکرد شبکه منطقه ای [1]. Decentralized Planning Systems

اسلاید 40: رويکردهاي اصلي به توسعه منطقه‌ايرويکرد نئوکلاسيک؛رويکردهاي برگرفته از تئوری هاي کينزي (صادرات پايه، عليت تجمعي، قطب رشد)؛تئوري‌هاي ساختاري و تغيير موقتي ( تئوري مراحل، تئوري‌هاي چرخه، تئوري‌هاي موج، مارکسيسم و اقتصاد؛ سياسي راديکال، تئوري‌هاي گذار، تئوري‌هاي مقررات و گذار از فورديسم)؛تئوري‌هاي ابداع، دانش و يادگيري؛تئوري رشد درون‌زا؛تئوري اقتصادهاي جغرافيايي؛تئوري مزيت‌هاي رقابتي و خوشه‌ها؛نهادگرايي؛توسعه پايدار منطقه‌اي؛پساتوسعه‌گرايي

اسلاید 41: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي اهميت فضا و برنامه ريزي فضايي با گذر از نگرش هاي سنتي به توسعه دوچندان شده است . بطوريكه اهميت يافتن رويكرد پايداري در نظريات و سياستگذاري هاي توسعه ، رويكردهاي سنتي توسعه را دچار چالش و دستخوش تغييرات اساسي كرده و پاراديم جديدي را در توسعه شكل داده است. در اين ميان سه تغيير اساسي زير بسيار قابل توجه بوده است

اسلاید 42: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي نخستين تغيير گذر از جامعه مبتني بر اقتصاد ( غلبه و سيطره اقتصاد) به جامعه اكولوژيكي بوده است. در حاليكه در رويكرد ماقبل پايداري ، جامعه و اكولوژي در خدمت اقتصاد و توسعه اقتصادي بوده و نسبت به آن پسماند محسوب مي شدند و بنابر این در سياستگذاري و اقدامات عملي قرباني شدن آنها محلي از اعراب نداشت. در رويكرد پايداري، اقتصاد وابسته به جامعه و و هر دو وابسته به شبكه حيات مي باشند و تعامل پايدار با اكولوژي، ركن اساسي در تصميمات و عملكرد اقتصادي است.

اسلاید 43: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي تغيير دوم كه وابستگي تنگاتنگي با تغيير اول دارد، وابستگي و پيوستگي فضايي توسعه است. به عبارت ديگر در پاراديم جديد ، توسعه نه تنها پديده اي منتزع از فضا نيست بلكه امري فضايي است و در پيوند تنگاتنگ و در تعامل متقابل با فضا و مكان و موقعيت و در بستر زماني معني و هويت مي يابد.از اينرو توسعه (اقتصادي، اجتماعي و...) نمي تواند و نمي بايد نسبت به فضا خنثي و بي توجه باشد بلکه در پیوند تنگاتنگ با توسعه فضایی به سازگاری و پایداری سوق می یابند.

اسلاید 44: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي تغيير سوم اهميت يافتن و پررنگ شدن مقوله زمان در توسعه است. اينكه هزينه ها و فوايد توسعه تنها به زمان حال و نسل فعلي تعلق ندارد بلكه امري بين نسلي و در زماني و بلند مدت است. توسعه حقي است متعلق به همه نسل هاي فعلي و آينده يك سرزمين و قلمرو . در عين حال توسعه درتعامل پوياي سطوح محلي ، ملي و فراملي است.

اسلاید 45: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي پارادايم سوم به مشاركت ذينفعان در برنامه‌ريزي و بسيج اجتماعي ذينفعان در فرآيند برنامه‌ريزي تمركز نموده است كه با مباحث متاخر حكمراني خوب و تدبير امور، اين مشاركت ابعاد نظري و عملي عميق تري به خود گرفته است. طبيعي است در چنين فضايي، نقش برنامه‌ريزي نيز دچار تغييرات ماهوي شده و از داناي كل ، مشاور خردمند و همه فن حريف و طراح سيستم هاي پيچيده به آينده شناس ، ظرفيت ساز و تسهيلگر سوق يافته و در اصل مدافع و حامي ورود و مداخله ذينفعان در فرايندهاي برنامه ريزي شده است. در اين مسير آماج برنامه ريزي نيز از نگاه محدود بخشي و كالبدي به سوي توجه به فضاها و ملاحظه همزمان محيط، انسان و فعاليت سوق يافته است در اين فرايند سطح برنامه نيز در يك رفت و برگشت، سطوح محلي ، ملي و فراملي را با هم آميخته است. بدين ترتيب برنامه ريزي نه تنها مكان مبنا شده بلكه با نگرش فضايي نيز پيوند تنگاتنگ خورده است.

اسلاید 46: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي تغيير چهارم، توجه و تاكيد بيشتر به مقوله عدالت سرزميني (territorial justice ) است كه پيگيرعدالت نسلي و بين نسلي در عرصه فضايي محيطي بوده و مداخلات عمومي را نه تنها براي كاهش عدم تعادل هاي فضايي ( سرزميني و بين منطقه اي و درون منطقه اي ) مورد تاکید قرار می دهد ، بلکه به دنبال سیاست فضایی فعال برای پیشگیری از شکل گیری نابرابری های فضایی جدید و توسعه قطبی شده می باشد.

اسلاید 47: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي در طي سالها تلاش هدفمند و آگاهانه انسانها، برنامه ريزي از يك رويكرد بخشي و به لحاظ فضايي خنثي ، يا نگاه صرف كالبدي و يا رويكرد برنامه‌ريزي جامع به سمت برنامه ريزي مشاركتي و فضايي سوق يافته است. در حاليكه نظام ها و رويكردهاي قبلي تكنوكرات محور بوده و تعداد محدودي داناي كل براي کل حوزه ها ، بخش ها و شئونات مختلف جامعه از بالا به پايين برنامه‌ريزي مي كردند و از اين طريق در يك رابطه پدرسالارانه در پي اصلاح و هدايت جامعه بودند.

اسلاید 48: مقايسه تفصيلي پارادايم‌هاي سه گانه برنامه‌ريزي (اجلالي پرويز و ديگران:1383:1391)

اسلاید 49: تحـولات و تغییــــرات تحول در بعد بخشی برنامه ریزیبرجستگی و محوریت بخش تخصصی برخوردار از قابلیت تحول آفرینی اقتصادی منطقه و غالب شدن زمینه ها و شرایط توسعه آن در مقابل ترکیب های چند فعالیتی Mixed scan)) از بخش های مختلف افتصادیتفاوت در نگاه به بعد جغرافیایی(منطقه ای) برنامه ریزیگذاراز نگرش مکانی کشوری به نگرش فضایی در بستر قلمروها در محدوده ی تقسیمات ای مرتبط با سازمان یابی ها ، پایداری و بسط فعالیت های تخصصی منطقهتغییر در مبانی نظری و مدل های کاربردی در امر تصمیم گیریگذار از مدل های تخصصی پیچیده ی غیر قابل درک برای ذینفعان و دینفوذان به مهارت ها و فنون مناسب برای افزایش سطح اجماع عمومیتغییر در مقاطع کاربرد دقت در فرآیند تصمیم گیریگذار از فرآیندهای محاسباتی دقیق و گسترده برای سطوح کلان برنامه ها در مراحل آغازین و کم توجهی به عملیات و اقدامات اجرایی به سمت تساهل و انعطاف پذیری در سطوح کلان و دقت و محاسبات لازم برای تعیین ماهیت و مقیاس و کمیت های مرتبط با اقدمات اجرایی در مراحل پایانی برنامه ریزی توسعهتفاوت در مدیریت و سازماندهی عملیاتگذاراز محوریت ستادهای مرکزی متمرکز برای آغاز فعالیت ها وجمع کردن نتایج برنامه به مرکزیت هدایت گر و کارگروه های محلی وغیر متمرکز آغازگر و جمع کننده فعالیت های تفضیلی برنامه ریزی مولفه های نظری، فنی و تشکیلاتی رویکرد نوین برنامه ریزی توسعه

اسلاید 50: طرح/برنامه آمایش سرزمین طرح/برنامه آمایش استانطرح کالبدی ملی ایرانطرح کالبدی منطقه ایطرح کالبدی ناحیه ایطرح جامع شهرطرح توسعه ناحیه/شهرطرح راهبردی-ساختاری شهرراهبرد توسعه شهرطرح های موضعی/موضوعیفهرستی از انواع طرح/برنامه های“ فضا مبنا“ در ایران طرح های موضعی/ موضوعی طرح هادی روستاییطرح تجمیع روستاییطرح آمایش صنعتطرح جامعه توسعه استانطرح توسعه منابع آبطرح مدیریت منطقه حفاظت شدهطرح توسعه گردشگری منطقه ایطرح مناطق ویژه(عسلویه...)

اسلاید 51:

اسلاید 52: درس هاي آموخته رويكردها و مدل هاي جديد برنامه ريزي