فلسفه مشارکت

فلسفه مشارکت

اسلاید 1: عنوان کارگاه:فلسفه مشارکتسخنران:دکتر علی رشیدپورعضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اصفهانپاییز 1389

اسلاید 2: مفهوم مشاركت و ويژگي هاي آنفلسفه و مباني نظري مشاركتجایگاه و اهمیت مشارکت از دیدگاه اسلاممشاركت و جايگاه آن در قانون اساسيفوائد مشاركتپيامدهاي مشاركتدلايل حركت به سمت مشاركتچگونگي ايجاد زمينه براي رسيدن به شيوه اي مشاركتي موانع مشاركتجلوه هاي مشاركترابطه شاخص هاي فرهنگي با مشاركت(شاخص های هافستده)

اسلاید 3: مفهوم مشاركت و ويژگي هاي آنمشاركت كلمه اي عربي در باب مفاعله مي باشد ، كه در زبان فارسي واژه هاي ذيل را معادل اين واژه به كار مي برند . معاضدت ، تعاون ، همياري ، دگرياري ، همكاري ، تشريك مساعي ، يارگيري ، كمك متقابل ، كنش متقابل ، تقسيم كار ، همنوايي ، واگذاري امور ، خودگرداني ، مردم سالاري ، مسئوليت پذيري ، هم انديشي ، همفكري ، دستياري ، همدمي ، همراهي ، يارمندي ، مددكاري ، ياوري ، اعانت ، مددخواهي ، دستگيري ، خودياري ، خوداتكايي ، خودمختاري ، انبازي و …

اسلاید 4: قديمي ترين تعريف مشاركت عبارت است از : پيوندي دو سويه ، سازنده و سودمند ميان دو تن يا بيشتر.

اسلاید 5: ساروخاني در تعريف مشاركت مي گويد : « شركت فعالانه انسانهاست در حيات سياسي ، اقتصادي و فرهنگي و به طور كلي تمامي ابعاد حيات »

اسلاید 6: آلن بيرو : مشاركت كردن به معناي سهمي در چيزي يافتن و از آن سود بردن و يا در گروهي شركت جستن و بنابراين با آن همكاري داشتن است

اسلاید 7: سازمان ملل متحد : مشاركت عبارت است از « دخالت و درگير شدن مردم در فراگردهاي اقتصادي ، سياسي ، اجتماعي و فرهنگي اي كه بر سرنوشت آنها اثر مي گذارد .

اسلاید 8: فلسفه و مباني نظري مشاركتهدف اساسي مشاركت شخصيت بخشيدن به انسان و وارد كردن او در جريان امور مختلف ، اداره ي امور سازمانها ، مؤسسات و آموزشگاهها و همچنين دخالت دادن انسان در تصميم گيري ها و سياست گزاريهاي مربوط به خود و سازمانش مي باشد .

اسلاید 9: در مجموع موارد زير را در ارتباط با نياز به مشاركت مي توان مطرح نمود : 1- نياز انسان به احترام و برابري و اظهار وجود . 2- حمايت و پشتيباني انسان از نظرات و دستاوردهاي خويش .3- كمال جويي مستمر انسان 4- توسعه نيروي انساني 5- مشورت كردن زمينه را براي شريك شدن در عقل ديگران فراهم مي نمايد و قطعاً تصميمي كه حاصل از تدبير چند عقل باشد بهتر از تصميم يك نفر مي باشد .

اسلاید 10: 6- ارائه نظرات متعدد و گوناگوني 7- فريضه امر به معروف و نهي از منكر 8- بهبود روابط بين افراد در سازمان و جامعه ، مديران و زيردستان 9- رسيدن به اطلاعات جامع و كامل براي اخذ تصميمات 10- نياز به هماهنگي با تغييرات محيطي

اسلاید 11: جایگاه و اهمیت مشارکت از دیدگاه اسلامدر قرآن كريم در سوره ي آل عمران . آيه 159 و سوره شوري . آيه 38 ، نيز به صراحت به شورا و مشورت و استفاده از نظرات همه افراد تأكيد گرديده است .

اسلاید 12: مشاركت و جايگاه آن در قانون اساسي در بند 8 اصل سوم قانون اساسي آمده است : « مشاركت عامه مردم در تعيين سرنوشت سياسي ، اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي خويش» جايگاه مشاركت مردمي در قانون اساسي در قالب شوراهاي اسلامي تعريف شده و اصل هفتم اين قانون به شرح ذيل به آن اختصاص يافته است :« طبق دستور قرآن كريم : « و امرهم شوري بينهم » و « شاورهم في الامر » شوراها : مجلس شوراي اسلامي ، شوراي استان ، شهرستان ، محل ، بخش ، روستا و نظاير اينها از اركان تصميم گيري و اداره امور كشوراند .

اسلاید 13: فوائد مشاركت مشاركت داراي حقانيتي فطري ، اخلاقي و معنوي است . هنگامي كه افراد در امور ، مشاركت مي نمايند بدون شك عملكردها بهبوديافته و از ايجاد هزينه هاي اضافي جلوگيري به عمل مي آيد .

اسلاید 14: دانشگاه كلمبيا در پژوهشي كه توسط ليوين(1988) انجام گرفت به بررسي 495سازمان و مؤسسه پرداخت كه نتايج ذيل را بدست آورد :ـ شركت هايي كه كاركنان را در سود و منافع سهيم مي كنند به مراتب عملكردها مالي بهتري و نسبت به ديگران دارند . ـ شركت هايي كه به طور گسترده اطلاعات را رد و بدل مي كنند و براي مسئوليت دادن به كاركنان برنامه هاي وسيع دارند به نحوي چشمگير از سازمانهايي كه توسط چند تن اداره مي شود ، عملكرد بهتري دارند . ـ طراحي قابل انعطاف كاري ـ ساعات شناور ، چرخش و گسترش حيطه كاري و مهارت هاي چندگانه ـ به طور كامل مؤثر بر موفقيت مالي است . ـ آموزش دهي و توسعه ي حيطه كار ، تأثيري مثبت در عملكرد مالي تجارتي دارد . ـ وجود روشهاي رسمي اعتراض براي حمايت از حقوق كارمند هم در شركت هاي داراي اتحاديه و هم بدون اتحاديه ، بر عملكرد رده هاي پايين سازمان تأثير زيادي مي گذارد . ـ شركت هايي كه مشاركت اقتصاد گروهي ، مشاركت عقلاني ، طراحي شغل قابل انعطاف و آموزش هاي ضمن خدمت و توسعه ي حيطه كاري را به هم آميخته اند ، افزايش توليد بيشتري دارند . دو سوم تفاوت در تأثير عملكرد سطوح پايين خدمتي ناشي از اثرات تركيب اين اقدامات است. »

اسلاید 15: كرت لوين در پژوهشي در سال 1947 در مورد شيوه تغذيه مردم ايالات متحده آمريكا به اين نتيجه مي رسد كه هر گاه مردم در دگرگون كردن شيوه هاي انجام دادن كاري كه به آنها مربوط است مشاركت فعال داشته باشند ، مقاومت و ايستادگي آنان در برابر دگرگوني كاهش مي يابد و ميل و علاقه منديشان به تغيير و دگرگوني افزايش مي پذيرد و راه سازگاري را پيش مي گيرند .

اسلاید 16: كيت ديوس و جان نيو استروم در مورد فايده مشاركت بر اين باورند كه در درون سازمان ها و نظام هايي كه شماري از افراد به كار مي پردازند ، بزرگترين بهره مشاركت آن است كه حق طبيعي كاركناني را كه مي توانند عضو ياري دهنده و سودبخش گروهي باشند كه در آن كار مي كنند ، به آنان باز مي گرداند . مشاركت ارزشهاي انساني را در سازمان پاس مي دارد و به نيازهاي كاركنان براي امنيت ، پيوندهاي اجتماعي ، حرمت و احترام و خودشكوفايي پاسخ مي گويد . اين بهتر شدن ارزشهاي انساني در كار هم براي جامعه مهم است و هم براي كاركنان.

اسلاید 17: پيامدهاي مشاركتپي آمدهاي افزايشی ـ بالارفتن كيفيت كار و برتر شدن كيفيت زندگي كاري ـ آسان شدن پذيرش دگرگوني و تازه گرداني ـ افزايش روحيه وفاداري سازماني ـ پديدآمدن احساس «ما» و هويت يگانه ـ بالا رفتن درجه بردباري و شكيبايي در برابر ديگران ـ گسترده شدن فرصت بيان آزاد ، احساس و عواطف و انديشه هاي دروني ـ فزوني گرفتن پيوندهاي صلح آميز ميان بالادستان و زيردستان و ميان همكاران ـ افزايش ميزان انگيزش و علاقه مندي به كار

اسلاید 18: پي آمدهاي كاهشیـ كاهش تعارض ، دشمني و رقابت كوبنده و ناسالم ـ كاهش ميزان سرپرستي و نظارت ـ پايين آمدن ضرورت تنبيه و كيفر ـ كاهش ضايعات و به هدر دادن مواد اوليه ـ كم شدن ترك خدمت ، غيبت و تأخير در كار ـ كاهش فشار عصبي و تنش در كار ـ كاهش ناخشنودي مشتريان ـ پيش گيري از دوباره كاريها

اسلاید 19: دلايل حركت به سمت مشاركت الف) اطلاعات : با استفاده از تلويزيون ، كامپيوتر و اينترنت سرعت دسترسي به اطلاعات نيز بسيار بالا رفته است ، بنابراين دسترسي به موقع به اطلاعات اولين و شايد مهمترين دليل حركت به سمت شيوه هاي مشاركتي تصميم گيري مي باشد . ب) جهاني شدن : با بروز اين پديده مرزها از ميان برداشته شده و افراد و سازمان هاي منزوي براي ايجاد ارتباط مؤثر به افراد و اعضاي فعال جامعه جهاني بدل مي شوند و نقش پررنگ تري را نسبت به گذشته در سرنوشت جامعه و جهان خويش برعهده مي گيرند . ج) فن آوري : فن آوري باعث دگرگوني دائم نظام هاي كاري و فعاليتهاي افراد مي شود . با پيشرفت فن آوري افراد زمان كمتري را صرف فعاليتها و امور روزمره مي نمايند ، لذا زمان بيشتري از افراد آزاد مي شود ، كه افراد مي توانند اين زمان مازاد را صرف مشاركت در امور سازند . د) مشتري : اهميت بيش از حد مشتري و ارباب رجوع در نظام هاي نوين عامل اساسي براي گرايش به سمت مشاركت مي باشد .

اسلاید 20: چگونگي ايجاد زمينه براي رسيدن به شيوه اي مشاركتي عوامل متعددي در سازمان و جامعه وجود دارد كه به صورت منسجم و يكپارچه شرايط را براي اداره مستبدانه ي امور فراهم مي آورد و انجام تلاشها و كوششهاي ضعيف و بدون پشتوانه براي انجام مشاركت هاي موقتي در اين بافت نظام يافته و منسجم قطعاً محكوم به شكست مي باشد . چنانچه بخواهيم در اين بافت شيوه اي مشاركتي را به اجرا بگذاريم و انتظار موفقيت داشته باشيم بايستي اجزاء بافت مورد نظر را شناسايي نموده و همه ي آنها را به صورت توأم و با يك برنامه تدوين شده در جهت برقراري شيوه ي مشاركتي دگرگون سازيم .

اسلاید 21: اجزاء موجود در بافت کنونی سازمان و جامعهارزش ها : ارزش ها اغلب نيروهاي ناظر و نامرئي هستند كه بيش از ساير عوامل ، تعيين كننده ماهيت اداره كردن هستندساختارها : ساختارها بيان گر فلسفه ما از شيوه اداره كردن هستند و طبعاً ساختارهاي استبدادي مجالي براي اداره مشاركتي فراهم نمي آورند . رهبري : شيوه هاي رهبري استبدادي (فرادستي ـ فرودستي) نيز مشاركت را نخواهند پذيرفت .فرآيندهاي مديريت : راهبردها ، برنامه ها ، بودجه ها ، اهداف ، تصميمات و بازخوردهاي منطبق بر شيوه هاي استبدادي ، زمينه هر گونه مشاركت را از بين خواهد برد . اطلاعات : دسترسي به اطلاعات و تجزيه و تحليل آنها در صورتي كه در اختيار مقامات بالا نباشد زمينه مناسب را براي مشاركت فراهم مي سازد .

اسلاید 22: مناسبات : نوع روابط سلسله مراتبي و متقابل ، قطعاً مانع مشاركت خواهند بود . شايستگي ها : نظام هاي استبدادي بر افزايش شايستگي هاي افراد كه در رأس قدرتند تأكيد دارند حال اينكه سيستم مشاركتي همه افراد و شايستگي هاي آنها را ملاك قرار مي دهد . نظارت : در نظام استبدادي مديريت است كه نظارت را پديد مي آورد و مراقب اجراي دقيق آن است در حالي كه در نظام مشاركتي افراد به شكل گيري اهداف كمك مي كنند كه زيربناي نظارت است . پرداخت (دستمزد) : اگر دستمزد مشوق كار گروهي و یادگيري باشد مي تواند مشاركت را تقويت نمايد . اما اگر نظام دستمزد داراي پنهان كاري ، تقلب ، عدم رعايت شايستگي و غيره باشد استبداد را ترويج مي كند .

اسلاید 23: موانع مشاركتدر ارتباط با موانع مشاركت و عواملي كه مشاركت را مختل مي نمايند تقسيم بنديهاي متعددي صورت گرفته است . برخي اين موانع را به موانع فرهنگي و موانع سازماني ، و عده اي ديگر آنها را بصورت بحران هايي نظير بحران هويت ، بحران مشروعيت و اقتدار ، بحران يكپارچگي ، بحران توزيع و بحران مشاركت و يا به اشكال ديگر دسته بندي نموده اند .

اسلاید 24: اساسی ترین موانع مشارکت1- جهل و ناداني2- خودخواهي و خودمحوري. 3- عدم اعتماد به نظرات ديگران 4- عدم توانايي در ايجاد ارتباط مطلوب با ديگران 5- نبود حس كنجكاوي در افراد 6- احساس حقارت و ضعف.

اسلاید 25: 7- نخبه گرايي8- سلسله مراتب سازماني و مقررات خشك و دست و پا گير 9- عدم دسترسي به اطلاعات10- عدم رعايت اصل شايسته سالاري در سازمان ها 11- استفاده نكردن از نظرات و پيشنهادات ارائه شده توسط افراد در تصميم گيري هاي سازمان 12- ارائه نكردن آموزشهاي لازم براي مشاركت مطلوب افراد در سازمان ها

اسلاید 26: جلوه هاي مشاركتمجلس شورای اسلامیمجلس خبرگان رهبریشوراهای شهر و روستاانواع شوراهای اداری ،دانشگاهی ، و غیرهکارگروه هاجلسات هم اندیشی و غیره

اسلاید 27: رابطه شاخص هاي فرهنگي با مشاركت(شاخص های هافستده)- فاصله قدرت- جمع گرایی/فرد گرایی- خرد ورزی / عاطفه ورزی- پرهیز از ابهام

اسلاید 28: افزایش مشارکت پذیری فاصله قدرتکم زیادجمع گرایی/فرد گراییجمع گرایی فرد گراییخرد ورزی / عاطفه ورزیعاطفه ورزی خردورزیپرهیز از ابهامپایین بالا کاهش مشارکت پذیری

اسلاید 29: در پناه ایزد منان و در سایه الطاف هشتمین گوهر تابناک آسمان امامت و ولی نعمت ایران زمین آقا امام رضا (ع) موفق و موید باشید. وسلام علیکم و رحمت الله و برکاته