مدیریت ریسک در خدمات الکترونیکی بانکی

مدیریت ریسک در خدمات الکترونیکی بانکی

اسلاید 1: خداوند بینهایت هستاما بقدر نیاز تو فرود میاید بقدر آرزوی تو گسترده میشود و بقدر ایمان تو کار گشاست

اسلاید 2: مقدمهبرای حضور فعال در بازارهای جهانی و مزایای برخورداری از خدمات الکترونیک وجود نظام بانکی کارامدی که بتواند هم سطح با سایر بانکهای پیشرفته جهان زمینه تعاملات مالی را برای کاربران داخلی وخارجی فراهم سازد ضروری است.حرکت از پردازش دستی به پردازش کامپیوتری به همراه آن افزایش حجم پردازش چه در تعداد چه در مبلغ مهمترین مسئله نگران کننده فعالان بانکی در عصر حاضر است زیرا احتمال ریسک را افزایش داده و از طرفی کنترلهای سنتی که قبل از این برروی معادلات وجود داشته را کاهش داده است.در اینجا به تحلیل انواع ریسکهای موجود دربانکداری الکترونیک پرداخته و اصول مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیک را ارائه نموده و در نهایت راهکارهایی برای رفع مشکلات موجود ارائه می نمائیم.کلمات کلیدیبانکداری الکترونیکی، ریسک، مدیریت ریسک

اسلاید 3: بانکداری الکترونیکی چیست؟بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوریهای پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی است به گونه ای که دیگر نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست و مشتریان در هر ساعت از شبانه روز 24 ساعته میتوانند از طریق کانالهای ارتباطی ایمن عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند. بانکداری الکترونیکی عبارتند از:فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیندهای بین شعبه وبین بانکی در سراسر دنیا است.

اسلاید 4: انواع بانکداری الکترونیکیبانکداری خانگیبانکداری از راه دور(تلفن همراه)بانکداری اینترنتیتلفن بانکدستگاههای خود پردازپایانه فروش pos بانکداری از طریق تلویزیون کابلی

اسلاید 5: سطوح بانکداری الکترونیکی:بانکداری الکترونیکی بر اساس دامنه و فضای اصلی انتقال الکترونیکی وجوه وفناوری اطلاعات وارتباطات به دو سطح تقسیم میشود.بانکداری الکترونیکی مصرف کننده:آن بخش از بانکداری الکترونیکی است که توسط اشخاص و مشتریان بانک مورد استفاده قرار میگیرد مثل دستگاههای خود پرداز،pos بانکداری خانگی و...بانکداری الکترونیکی بین بانکی:انتقال الکترونیکی وجوه بین بانکی در کشورهای مختلف به شیوه های گوناگون انجام می شود.یک شیوه جهانی انتقال الکترونیکی وجوه استفاده از شبکه سوئیفت است بانکهای عضو این شبکه بانکی به راحتی میتوانند به انتقال الکترونیکی وجوه بین خود بدون محدودیت مرز و در سطح بین المللی اقدام نمایند.در ایران در سطح بین المللی از طریق سوئیفت استفاده میشود امادر داخل کشور تبادل اطلاعات از طریق شبکه تبادل اطلاعات بانکی(شتاب) و مرکز هماهنگی تبادل اطلاعات بین بانکی (مهتاب) صورت میگیرد.

اسلاید 6: مقایسه بین بانکداری الکترونیکی با سنتی:آنچه در مقایسه بانکداری الترونیکی با بانکداری سنتی قابل توجه هست ویژگی فعال و آینده نگر بانکداری الکترونیکی است.بانکداری سنتی با دید محافظه کارانه سعی مینماید بهشیوه های مختلف هزینه های بانکی را کاهش دهد در صورتیکه بانکداری الکترونیکی ضمن ارائه خدمات بانکی به دنبال توسعه و تحول با هدف جلب رضایت مشتری بوده و برای افزایش درامد از طریق ارائه خدمات که در قبال آنها کارمزد دریافت میکند سیاستگذاری مینماید.در بانکداری الکترونیکی هرچند که کاهش هزینه های بانکی نیز مورد توجه قرار میگیرد اما اصلی ترین هدف رشد درامد بانک از طریق ارائه خدمات متنوع است.

اسلاید 7: جدول مقایسه بانکداری الکترونیکی باسنتی:بانکداری الکترونیکیبانکداری سنتیبازار نامحدود ازلحاظ مکانیارائه خدمات گستردهارائه خدمات براساس نیاز،سفارش مشتریازنظر زمانی24ساعتهوجود رابطه تنگاتنگ بین بانکیبه دلیل استفاده از رایانه حجم کاغذ ونیروی انسانی به شدت کاهش میابدبازار محدودارائه خدمات محدودارائه خدمات به شکل خاصدر قید ساعات ادارینبود رابطه نزدیک بین بانکیبه علت ساختار مبتنی بر کاغذ به تعداد زیادی نیروی انسانی نیاز دارد

اسلاید 8: مزایای بانکداری الکترونیک:مراجعه مشتریان به بانک کاهش یافته آنها میتوانند از خدمات بانکی بعد وقت اداری ودر تمامی ساعات شبانه روز استفاده کنند.استفاده از کارتهای هوشمند در بانکداری الکترونیکی از حیث محاسبه هزینه زمانهای از دست رفته مشتریان در پشت باجه های بانکی دستاورد پولی بزرگی محسوب میشود.حذف رفت آمدهای غیرضروری و زائد در شهر به تبع کاهش ترافیک،کاهش آلودگی هوا،حذف پول نقد از مبادلات روزمره از دستاورد های بانکداری الکترونیکی هست.یک مشتری بانک میتواند علاوه برخدمات شعبه مبدا از خدمات هزاران شعبه وتجهیزات بانکداری الکترونیک وسیستم شتاب در نقاط مختلف کشور بهره مند شوند.

اسلاید 9: نقایص بانکداری الکترونیکیبی توجهی و فقدان زیرساختهای قوی عدم دسترسی به ابزارهای پیشرفته وبروز دنیا وکم توجهی به توان داخلی در حوزه ITعدم سرمایه گذاری صحیح در زمینه بانکداری الکترونیکی و استفاده از سخت افزار ونرم افزار فرسوده واز رده خارج اروپایی آمریکایی که خرابی های پی درپی موجب دلزدگی مردم میشود.هنوز اطلاع رسانی و فرهنگ سازی برای استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی به طور اصولی انجام نشده وبانکها به تبلیغ بیشتری نیاز دارند.تحریم های پی در پی و خصمانه نظام بانکی ایران توسط قدرتهای استکباری یکی دیگر از موانع اساسی در راه گسترش بانکداری الکترونیک است.

اسلاید 10: مقایسه تطبیقی تجربیات کشورهای مختلف درخصوص بانکداری الکترونیک با ایران:بدون شک در صورت فراهم نبودن بسترهای فرهنگی و آموزشی مورد نیاز جهت پذیرش بانکداری الکترونیکی و کندی روند توسعه تکنولوژی ارائه خدمات الکترونیکی بانکی علی رغم فراهم شدن تمامی بسترهای امنیتی و فناوری قابل پیش بینی میباشد.از اینروست پدیش بانکداری الکترونیکی و گرایش مشتریان به این نوع تکنولوژی در کشورهای مختلف متفاوت است.به عنوان مثال کشوری مثل فنلاند که نرخ باسوادی مشتریان بانکها در سطح بالایی است ضریب نفوذ بانکداری الکترونیکی بالاست واین تکنولوژی راحتتر پذیرفته میشود.یکی دیگر از عوامل پذیرش خدمات بانکداری الکترونیکی میزان نفوذ اینترنت و رایانه در جامعه و تعداد افرادی که به اینترنت دسترسی دارندتوزیع عادلانه ثروت و درامد نیز از دیگر شرایط موثر بر بانکداری الکترونیکی استمیتوان به تمایل برخی جوامع،ترجیح ایفای نقش انسان به جای ماشین در بانکداری ،حمایت دولتها از نیروی انسای در بانکها با هدف کاهش بیکاری اشاره کرد.

اسلاید 11: الف آمریکا:از هر10 خانوار امریکایی حدود 9 خانوار حساب بانکی دارند93% آنها همراه با حساب بانکی خود از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده میکنند. علت گرایش شدید مردم آمریکا به بانکداری الکترونیکی عبارتند از:مزیت نسبی صرفه جویی در وقت ،سازگاری خدمات با نیازها مهارتها وعادتها وسهولت استفاده ومشهود بودن تکنولوژی در انظار عمومیمثل وجود دستگاههای خودپرداز،امنیت قابل قبول،برنامه های آموزشی و تبلیغاتی جهت افزایش سطح آگاهی مردم و.....

اسلاید 12:

اسلاید 13:

اسلاید 14: تایلند:عبارتند از اجرای برنامه های تبلیغاتی و آموزش موثر توسط بانکها،به صفر رساندن هزینه بانکداری الکترونیکی،سرمایه گذاری روی نرم افزارهای امنیتی به طوری که میزان خریدهای اینترنتی از رقم 2/31میلیون دلار در سال1999 به رقم 380میلیون دلار در سال 2003 افزایش یافت.مالزی:دلایل موفقیت بانکداری الکترونیکی در مالزی عمدتا“ ناشی از مهیا بودن زیر ساختهای فیزیکی، تدوین مقررات شفاف ، مدیریت امنیت اطلاعات، سهولت استفاده و تشویق مردم به خرید اینترنتی از طریق معافیتهای مالیاتی بوده است.ایران:بانک جهانی اعلام کردکه ایران از لحاظ نفوذ جغرافیایی دستگاههای خودپرداز از بین 88کشور مورد بررسی در رتبه 80 قرار گرفته است.هنوز سیستم های نوین به گونه ای که سطح بالای اعتماد جامعه را به همراه داشته باشد نتوانسته جایگاه بایسته ای را در قیاس بانکداری مدرن جهانی در سیستم بانکی کشور بدست آورند.

اسلاید 15:

اسلاید 16: ریسک:واژه ریسک به معنای امکان یا احتمال بروز خطر یا روبرو شدن با خطر، صدمه دیدن ،کاهش درآمد و زیانریسک در بانکداری الکترونیکی:منظور از ریسک هر نوع از وقایعی است که میتواند به نوعی تأ ثیری منفی بر سرمایه یا درآمدهای بانکی داشته باشد.

اسلاید 17: گسترده ریسک در بانکداری:

اسلاید 18: ریسکهای موجود دربانکداری الکترونیکی:ریسک امنیتی :این ریسک به خطر ناشی از هکرها، ویروسها، تبانی کارکنان اشاره دارد وحذف این ریسک وجود نظارت مستمر را در بر دارد

اسلاید 19: ریسک قانونی : این ریسک به ضعف در قانونگداری و وجود قوانین مبهم اشاره دارد همچنین بعد اخلاقی قانون گریزی را مورد توجه قرار میدهد.بربای حذف کاهش این ریسک ضرورت دارد مراجع ذی صلاح به مطالعه وبررسی نقاط ضعف قانونی بپردازد و قوانین یکپارچه شفاف و همگام با شرایط سیاسی وقانونی تنظیم نماید.ریسک شهرت :این ریسک به شهرت بانکها در ارائه خدمات الکترونیکی مرتبط هست لطمه به شهرت بانک دارای اثرات منفی در جامعه است که اثرات بعدی آن صدمه به رابطه بانک مشتری و کاهش میزان مشتریان است. این ریسک از عملکرد ضعیف بانک در ارائه خدمات الکترونیکی و یا ضعف در ارائه خدمات ارتباطی توسط مخابرات کشور ناشی میشود.برای رفع مشکل ضرورت دارد زیر ساختهای ارتباطی کشور توسعه یابند و در این زمینه سرمایه گذاری شود.ریسک عملیاتی: این ریسک ناشی از ضعف در طراحی سیستم،ضعف در کنترل و نظارت سیستم اطلاعات بانکی و ضعف در استخدام و جذب نیروی انسانی است البته این بخش ازریسک با استخدام افرادی که دانش کافی و مربوط به سیستم بانکداری الکترونیکی دارند کاهش میابد.ریسک پولشویی:این ریسک از ضعف در شناسایی و شناخت نسبت به مشتریان و ضعف در سیستم حسابرسی داخلی ناشی میشود.شناخت مشتریان بخصوص مشتریان کلیدی،بازرسی و کنترل داده های الکترونیک بانک توسط حسابرسان داخلی ضروری

اسلاید 20: ریسک استراتژی: این ریسک مربوط به تولید و خدمات جدید در سیستم بانکداری الکترونیک است. تحلیل اشتباه هزینه های توسعه عملیات یا ایجاد عملیات جدید، نبود کارکنان ستادی کافی برای پشتیبانی عملیات ، نبود پوشش بیمه ای کافی از عوامل موثر در این ریسک است.بنابراین ضرورت دارد قبل از توسعه وارائه خدمات جدید در بانکداری الکترونیکی بررسی هزینه منفعت و مطالعات کافی برای برنامه ریزی و کنترل طرح به درستی صورت گیرد.ریسک فراحوزه ای:این ریسک به ریسکهای متنوع میپردازد مثل ریسک بازار یا اقتصاد که میتواند ریسک توسعه نظام بانکداری الکترونیک را افزایش دهد این ریسک به شرایط نامطمئن اقتصادی مالی توجه دارد تفاوت در شرایط سیاسی اجتماعی اقتصادی فرهنگی کشورهای دیگر در مبادلات ارزی و عملیات بانکداری الکترونیکی در مبادلات بین باتکی شعب و بانکهای بین المللی وجود داردو ریسک نرخ ارز ازعوامل اثر گذار بر این ریسک است.این ریسک از ریسکهای خارجی است که بر سیستم الکتروتیکی بانک تحمیل میشود.ریسکهای بانکداری سنتی: که شامل ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی میباشدریسک نقدینگی:ناتوانی در اداره تغیرات برنامه ریزی نشده در شرایط بازار را شامل میشود که برتوانایی بانک در نقد نمودن سریع دارایی هایش با حداقل ضرر در ارزش تاثیر میگذارد.

اسلاید 21: ریسک اعتباری: عبارت از خطر سوخت شدن اعتبارات اعطایی و منظور آن ریسکی است که بر درامدها و نهایتا“ بر سرمایه وارد میشود. ناشی از عدم توانایی وام گیرنده در عمل به شرایط قراردادی اعتباری است که با بانک منعقد کرده ویا عمل به صورتی غیر از آنچه توافق شده است.

اسلاید 22: مدیریت ریسک:فرایند شناسایی ریسکها، اندازه گیری ریسکها، کنترل ریسکها ونظارت بر ریسکهاشناسایی ریسکها:جستجو و مکان یابی ریسکها قبل از مشکل ساز شدن آنهااندازه گیری ریسک: با پیشرفت علم و استفاده ازآزمونهای مختلف بانکها و موسسات مالی درصدد کمی نمودن آن هستند.تبدیل داده های ریسک به اطلاعات تصمیم گیریکنترل ریسک: اساسا“ برای کنترل ریسکهای مهم در بانک ها و یا حداقل کردن پیامدهای نامطلوب آنها 4روش وجود دارد که عبارتند از:انتقال ریسک، اجتناب از ریسک ،تخفیف یا(کاهش) ریسک، وپذیرش ریسک. نطارت بر ریسک:به معنای ایجاد سیستم گزارش دهی برای شناسایی تغییرات نامطلوب در ریسکهای فعالیت بانک با هدف به حداقل رساندن آثار و پیامدهای نامطلوب آنهاست.

اسلاید 23: اصول مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیکگزارش کمیته basel نشانگر 14 اصل کلیدی در زمینه مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیکی می باشد که میتواند برای نهادهای بانکی در گسترش بینش آنها نسبت به سیاستها و فرآورده های بانکداری الکترونیک سودمند باشد.اصول مدیریت ریسک دراین گزارش به 3 بخش تقسیم بندی میشود.این اصول بر اساس اهمیت یا ارجحیت مرتب نشده اند در طول زمان ممکن است اهمیت یا ارجحیت تغییر کند اما این تقسیم بندی بدون تغییر باقی خواهد ماند.مراقبت مدیریت یا هیئت مدیرهکنترل های ایمنیمدیریت ریسک ناشی از شهرت و قانون

اسلاید 24: مراقبت مدیریت وهیئت مدیره:نظارت موثر هیات مدیره بر فعالیتهای بانکداری الکترونیک:هیات مدیره بایستی مراقبت موثر بر ریسکهای مرتبط با فعالیتهای بانکداری الکترونیک از قبیل تعبیه سیاستهای حسلبرسی و کنترل داخلی ویژه ای به منظور فائق آمدن براین ریسکهاایجاد یک فرایند جامع کنترل ایمنی: هیئت مدیره باید جنبه های کلیدی فرایند کنترل ایمنی بانکها را مورد بررسی قرار دهند برخورداری از نظارت مدیریت دقیق و جامع:هیئت مدیره و مدیر ارشد باید یک فرایند نظارتی منظم و مداوم برای مدیریت روابط با منابع بیرونی بانک وسایر وابستگی ها به اشخاص ثالث که بانکداری الکترونیکرا پشتیبانی میکند را داشته باشد.

اسلاید 25: کنترلهای امنیتی(اصول4 تا 10)احراز هویت مشتریان بانکهای الکترونیک:بانک باید تدابیر مناسب را به منظور احراز هویت و تائید مشتریانی که با آنها در اینترنت کار میکنند اتخاذ کندپذیرش مسئولیت حسابرسی برای انواع معاملات بانکداری الکترونیک: بانکها باید روشهای را برای احراز هویت معاملات مورد استفاده قرار دهند که باعث ارتقاء پذیرش میشود و قابلیت حسابرسی برای معاملات بانکداری الکترونیک به وجود میاورد.تدابیر مناسب برای اطمینان از تفکیک و تقسیم وظایف :بانکها باید اطمینان حاصل کنند که تدابیر مناسب برای جداسازی کافی وظایف نظامهای بانکداری الکترونیک پایگاههای داه ها و کاربری وجود داردایجاد کنترل های مناسب برای صدور مجوز درون نظامهای بانکداری الکترونیک، پایگاههای داده و کاربری ها:بانکهاباید اطمینان پیدا کنند که کنترلهای مناسب مجوزدهی و امتیازات دسترسی برای سیستم ها پایگاههای داده و کاربریها بانکداری الکترونیک وجود دارد.

اسلاید 26: یکپارچگی داده ها در معاملات سوابق و اطلاعات بانکداری الکترونیک: بانکها باید اطمینان پیدا کنند که تدابیر مناسب برای حفاظت از یکپارچگی داده ها در معاملات، سوابق امر و اطلاعات بانکداری الکترونیک وجود دارد.انجام حسابرسی های روشن شفاف از معاملات در بانکداری الکترونیکی :بانکها باید اطمینان پیدا کنند که سرنخ های حسابرسی یا وضوح کامل و شفاف برای همه عملیات بانکداری الکترونیک وجود دارد.10) محرمانه بودن اطلاعات کلیدی بانکی : بانکها باید تدابیر مناسبی را به منظور حفظ محرمانه بودن اطلاعات کلیدی بانکداری الکترونیک اتخاذ کنند.

اسلاید 27: مدیریت ریسک شهرت و قانونی:11) اطلاع مناسب خدمات بانکداری الکترونیکی:بانکها باید اطمینان حاصل کنند که اطلاعات کافی در وب سایت آنها وجود دارد تا به مشتریان اجازه دهد تا یک نتیجه گیری آگاهانه درباره وضعیت شناسایی و مقررات بانک قبل از آنکه وارد مراحل بانکداری الکترونیک شوند بدست آورند.12) حفظ حریم خصوصی اطلاعات مشتریان :بانکها باید تدابیر مناسب را به منظور اطمینان از تبعیت یا نیازهای خصوصی مشتری مرتبط با مراجع قضایی که در آن بانک تولیدات وخدمات بانکداری الکترونیک را ارئه میدهد اتخاذ کنند حفظ اطلاعات مربوط به حریم مشتری یک مسئولیت کلیدی برای بانک به شمار می آید.13) ظرفیت سازی تداوم کسب وکار و نیز برنامه ریزی اضطراری برای اطمینان از دسترس بودن سیستمها و خدمات بانکداری الکترونیک:بانکها باید ظرفیت موثر،تداوم دادو ستد و برنامه ریزی وضعیت اضطراری داشته باشند تا بدین وسیله از عملکرد مناسب سیستم ها و خدمات بانکداری الکترونیکی اطمینان حاصل کنند.14) برنامه ریزی پاسخ به حوادث:بانکها باید برنامه های مناسبی را برای پاسخ به حوادث بالاخص غیر قابل کنترل داشته باشند که بتوانند اثرات آنها را کاهش داده وبرآنها فایق آیند

اسلاید 28: نقش بانک مرکزی در کنترل ریسک:برای برخورد با ریسک اعتباری و نقدینگی باید نسبت به طرفهایی که مستقیما“ در معاملات شرکت میکنند احتیاطهای لازم صورت گیرد در حالتی که ریسکهای مربوطه میتوانند به صورت یک زنجیره عمل و عکس العمل (مانند ریسک سیستماتیک) در بیاد. یا قطع وابستگی مستقیم بین بانکها میتوان از این امر جلوگیری نمود بانک مرکزی در جایگاهی هست که میتواند به طور موثر نیازهای خود را برآورده کند چرا که بانک مرکزی میتواند در همان لحظه ای که دستور انتقال از یک بانک انتقال دهنده به یک بانک گیرنده میرسد پول مورد نظررا از سپرده بانک انتقال دهنده که در نزد خود نگهداری مینماید به سپرده بانک گیرنده در نزد خود انتقال دهد این امر باعث میشود از ورشکست شدن احتمالی یک بانک در مراحل بعدی تاثیری بر بانک گیرنده نداشته باشد.

اسلاید 29: مدیریت ریسک درایران:ساده ترین ومدونترین روش برای بهینه سازی مدیریت ریسک درایرلن توجه به اصول 14گانه فوق می باشد البته فعالیتهای فعلی کافی نبوده و باید توجه بیشتری به این مقوله گردد. چون مسلما“با گسترش فعالیتهای بانکداری الکترونیکی در کشور خسارت ناشی از عم توجه به ریسکهای محتمل در این زمینه خسارت سنگینی را در پی خواهد داشت.در حال حاضر به نطر میرسد که خرید یک سیستم جامع بانکداری در دستور کار اغلب بانکهای کشور قرار دارد و البته در حال انجام خرید به صورت جداگانه می باشند در هر صورت هنگامی که بانکی بر اساس خط مشی سازمانی خود تصمیم به خرید یک سیستم بانکداری الکتروونیک دارد ضروری است که در فرایند انتخاب این سیستم بر معیارها و رویکردهای فنی وتخصصی لازم توجه داشته باشدالبته با توجه به ضرورت تقویت توان علمی داخلی کشور در زمینه تولید سیستمهای بانکداری الکترونیک و بومی سازی سیستمهای خارجی در این زمینه باید نسبت به ایجاد فناوری ملی اعم از سخت افزار و سایر تسهیلات ملی مورد نیاز بااستفاده از نیروهای متخصص داخلی اقدام شود.مسئله مهمی که پس از بومی سازی و اعمال تغییرات لازم نمایان میشود نیاز به قوانین حقوقی جدید است.

اسلاید 30: بطوریکه این زمینه از بومی سازی نیاز به استفاده ازکارشناسان مجرب حقوقی آشنا به امور بانکی دارد تا با توجه به تفاوتهای اساسی بین بانکداری الکترونیکی با بانکداری سنت قوانین بانکی را مورد تجدید نظر و بازنگری اساسی قرار دهد.در نهایت همواره به یاد داشته باشیم که بانکداری الکترونیکی به مرزهای ما ختم نمیشود این مرزها باز شده وهمه قوانین روز به روز به استانداردهای بین المللی نزدیک میشود نمی توانیم بگوییم که می خواهیم بانکداری الکترونیکی داشته باشیم ولی برای خودمان یک قوانین خاص داریم چون بانکداری الکترونیکی وقتی به آن طرف مرز برود مقررات استاندارد بین المللی بر آن حاکم است وبرای ارتباط با بانکهای خارجی لاجرم باید زبان مشترک داشته باشیم واین به معنی استفاده از ابزارهای شاخته شده و استاندارد شدهمیباشد.

اسلاید 31: نتیجه گیری و پیشنهادات:در خصوص ریسک نقدینگی با توجه به وجود سیستم متمرکز بانک مرکزی مشکل چندانی نداریم ولیکندر بانکداری الکترونیکی با کمرنگ شدن نقش بانک مرکزی توجه بیشتر به این ریسک اجتناب ناپذیر است.درخصوص ریسک قانونی استفاده از قوانین کشورهای پیشرو در زمینه بانکداری الکترونیک و همکاری مشاورین حقوقی توانمند تا حد زیادی مشکل را برطرف خواهد نموددر زمینه ریسک اعتباری ابداع روشهای اعتبار سنجی مراجعین میتواند سودمند باشد.به نظر می رسد ریسک عملیاتی باید بیش از سایر ریسکها مورد توجه قرار گیرد زیرا کشورهای پیشرفته با توجه به تولید محصول بانکداری در داخل،مشکل چندانی ندارند ولی باتوجه به وارداتی بودن اکثر روشها و سیستمهای بانکداری وبحث بومی سازی اهمیت این مطلب در کشورهای در حال توسعه مانند ایران بیشتر است.باید توجه کنیم که سرعت پیشرفت بسیار زیاد است وهمین سرعت باعث میشود کهما هرگز فکر نکنیم که دانشمان در این زمینه کافی است و فراگیری را ادامه ندهیم بلکه برعکس باید در فکر آموزشهای دقیقتری در سطح دانشگاه باشیم.

اسلاید 32: منابع:خمسه ، امیرعلی ،“انواع ریسک در بانکداری الکترونیکی“افشارمحمدیان، حسن ،“بانکداری الکترونیک با تأکید بر ریسک عملیاتی“ سلیمانی ، محسن، ”مدیریت ریسک در مبادلات الترونیک ”رمضانی فرد ،محبوبه ،“سیر تحول بانکداری الکترونیک در ایران“شرافت نژاد ، حسن،(1388) “اصول مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیک“ مجله بانک و اقتصاد شماره 99ترجمه:روشندل ،محمد، ملا احمد نالوس، سلیم(1387) ”اصول مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیکطاهری، ماندانا،(سال نهم)“ریسکهای بانکداری الکترونیک ،مجله تازه های اقتصاد،شماره 134 دوستی، شبنم، نیکبخت،علیرضا، عامری،علی،(سال هفتم)بررسی ریسک های موجود در ارائه خدمات الکترونیکی به مشتریان بانکها در بانکداری الکترونیک،مجله اقتصادی،شماره72و73

اسلاید 33: یوسفی، مجید، اسماعیلی ،جواد،“ میریت ریسک دربانکداری الکترونیک و چالشهای آن در ایران“ شاهرودی، کامبیز،صیادی آذر،سامره ،گلچهره نودهی سید مهدی،“بانکداری الکترونیک و نقش آن در بهبود خدمات بانکی“اسدی پور،نوشین،“سیستم مدیریت ریسک در بانکها“ بانک و اقتصاد،شماره83 پیک زاد،جعفر، نادمی، فریور،(1388)،“مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیکی“مجله بانک اقتصاد،شماره104Koskosas ,loannis,risk management in online banking