مفاهیم سلامت، بیماری و پیشگیری

مفاهیم سلامت، بیماری و پیشگیری

اسلاید 1: مفاهیم سلامت، بیماری و پیشگیریارایه دهنده:دکتر سید علیرضا مروجیاستادیار پزشکی اجتماعیدانشکده پزشکی-دانشگاه علوم پزشکی کاشانDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 2: درس اصول خدمات بهداشتی 2 واحد2 جلسه اول:مفاهیم سلامت و بیماریمنبع (برای امتحان): درسنامه طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی (جلد دوم) صفحه 15 تا 62 و 75 تا 120 نوشته پارک- ترجمه دکتر خسرو رفایی شیرپاکDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 3: چه كسي سالم است؟ سلامت (Health) يعني چه؟ سلامت مفهوم وسيعي دارد و تعريف آن تحت تاثير ميزان آگاهي و طرز تلقي جوامع با شرايط گوناگون جغرافيايي و فرهنگي قرار مي‌گيرد ضمن اينكه سلامت يك روند پويا است و با گذشت زمان نيز مفهوم آن تغييرخواهد كرد: قديمي ترين تعريفي كه از سلامت شده است عبارتست از بيمار نبودندرطب سنتي براي انسان چهار طبع مخالف دموي، بلغمي، صفراوي و سوداوي قائل بودند و اعتقاد داشتندكه هرگاه اين چهار طبع مخالف در حال تعادل باشند فرد سالم است و زماني كه تعادل ميان طبايع چهارگانه مختل شود بيماري عارض مي‌شود . فرهنگ وبستر (Webster ) سلامت را وضعيت خوب جسماني و روحي و بخصوص عاري بودن از درد يا بيماري جسمي مي‌داند. فرهنگ آكسفورد (Oxford) سلامت را وضعيت عالي جسم و روح و حالتي كه اعمال بدن به موقع و مؤثر انجام شود مي‌داند. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 4: تعاریف سلامتیWebster:شرایطی که بدن ذهن و روان در امنیت قرار داشته و خصوصا اینکه از هر گونه بیماری یا درد جسمی رها باشد.جالینوس:سلامتی عبارت است از وجود نسبت معینی از عناصر تشکیل دهنده گرمی سردی رطوبت و خشکی است.ابن سینا:سلامت سرشت یا حالتی است که در آن اعمال بدن به درستی سر می‌زند. نقطه مقابل آن بیماری است.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 5: تعریف نرمال(سلامت)از منظر علم پزشکی قدیم بر اساس الگوی آسیب شناسانه است و بر عملکرد غیرطبیعی تمرکز یافته است.نرمال، طبقه‌ای از مردم است که علایم غیر طبیعی ندارند. پس سلامت یا نرمال به گونه‌ای منفی تعریف می شود.الگوی آسیب شناسانه یک طرح دو قطبی است و افراد در طیف بین دو قطب دارند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 6: نقائص الگوی آسیب شناسانهغفلت از جنبه های طبیعیسایر عوامل مهم اجتماعی و فرهنگی فراموش شده‌اند.بیماریهای جسمی پنهان و یا امراض روانی بدون اختلالات حیاتی جسمی از قلم می‌افتند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 7: تعریف آماری نرمال (سلامت)غیر طبیعی بودن را بر اساس وضعیت فرد در یک توزیع طبیعی فرضی نسبت به سایر افراد جامعه تعریف می‌کند.افرادی که در محدوده فاصله دو انحراف معیار در دو طرف میانگین قرار دارند (95% کل جمعیت) در محدوده نرمال قرار دارند.دو حد غیر طبیعی را تعریف می‌کند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 8: تعريف سلامت (نرمال) از ديدگاه آماري:معمولا بر اساس توزيع فراواني، افراد را به دو جمعيت طبيعي و غيرطبيعي (بيمار و سالم) تقسيم مي‌كنند:به فراوانترين رويداد يا عادي‌ترين حالت، طبيعي اطلاق مي‌شود. در الگوي آماري تمام مقادير كمتر و بيشتر از دو انحراف معيار از ميانگين، غير طبيعي محسوب می‌شود (بافرض توزيع نرمال)معايب تعريف آماري از سلامت (نرمال):• بايد براي هر جامعه جداگانه تعيين شود (خصوصياتي مثل قد و وزن) و لذا: عدم امکان تعمیم به جمعیتهای دیگر• از اول فرض می‌کند توزیع نرمال است در حالیکه تمام صفات بیولوژیک تابع توزيع نرمال نيستند. همیشه عده‌ای غیر طبیعی محسوب می‌شوند.• گاهي شايع بودن يك صفت ناهنجار بخصوص در بعد رواني و يا اجتماعي باعث مي‌شود كه به عنوان يك وضعيت نرمال و طبيعي تلقي گردد.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 9: تعريف سازمان جهاني بهداشت از Health : A state of complete physical, mental, social and spiritual well-being and not merely the absence of disease or infirmity.وضعيت رفاه كامل جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي و نه فقط عدم وجود بيماري يا معلوليت.....به نحوي كه فرد يك زندگي مولد از نظر اقتصادي و اجتماعي داشته باشد(World Health Organization: WHO)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 10: اشكالات وارد به تعريف WHO از سلامت:آرمان گرايانه است و نه واقع بينانه (يعني از نظر این تعریف همه ما به نوعي بيمار هستيم!):تعريف سازمان جهاني بهداشت از سلامتي يك تعريف ايده‌آل و عملاً دست نيافتني است زيرا با توجه به اين تعريف نمي‌توان فردي را پيدا كرد كه در هر سه بعد جسمي، رواني و اجتماعي كاملاً سالم باشد. گسترده است (سلامتي يك طيف است و وضعيت ثابتي نيست)ضمن اين كه در عمل هم نمي‌توان مرزي بين سلامت و بيماري در نظر گرفت، در حقيقت اين تعريف مشابه قله مرتفعي است كه هيچ كس نمي‌تواند آن را فتح نمايد ولي تلاش همه افراد بايد به سمت آن باشد و از طرفي بايد براي سطح سلامتي طيفي قائل شد.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 11: سایر انتقادها به تعریف WHO از سلامتگسترده است. سلامتی را به عنوان هدف نهایی و ارمان گرایانه در نظر گرفته است. طبق این تعریف همه ما به نحوی بیمار هستیم. یک تعریف عملی نیست. یعنی به واسطه آن نمی‌توان سلامتی را مستقیم اندازه گرفت.سلامتی یک وضعیت نیست بلکه یک فرایند است. مقوله‌ای پویا است. سلامت به خودی خود ثمری نداشته، ارزش حقیقی آن در فعالیتهای با ارزشی نهفته است که به وسیله آن میسر می‌گردد. به مردم کمک می‌کند خوب زندگی و کار کنند و از زندگی لذت ببرند.به هر حال این تعریف کاربرد بسیار گسترده و مثبتی دارد و استانداردهای سلامتی مثبت را تعیین می کند و مقصد و هدفی را بیان می‌کند که همه ملتها باید به سوی آن بشتابند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 12:

اسلاید 13:

اسلاید 14: ضمناً موضوعات سلامتی مثبت و مفهوم بهزیستی (wellbeing) (صفحات 43 تا 46 جلد دوم پارک) و بوم شناسی سلامت (ص 55 تا 62) نیز برای امتحان مطالعه شود.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 15: به هر حال نهايتاً بايد گفت مفهوم سلامتي مطلق نبوده و نسبي است و هر فرد در مقايسه خود با شرايط قبل و يا مقايسه خود با ديگـران آنرا معنـي مي كنـد و در زمانها و مكانهاي مختلف ممكن است مفهوم آن متفاوت باشد. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 16: DEFINITION OF HEALTHPresence of complete well-being sensation in all following dimensions:Physical MentalSocialCulturalEmotionalspiritualDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 17: PRINCIPAL GOALS OF HEALTHprolonging lifedecreasing morbidityimproving quality of life well-being sensationIncreasing self-esteemDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 18: طیف سلامت و بیماری: سلامت و بيماري مرز مشخصي ندارند و در نتيجه بهتر است براي سلامت طيفي درنظر بگيريم كه يك طرف آن سلامت كامل و در طرف ديگر مرگ قرار دارد. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 19: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 20: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 21: سلامتسلامت تنها به پزشکان، خدمات اجتماعی و بیمارستانها مربوط نیست. سلامت به عدالت اجتماعی هم مربوط می‌شود.

اسلاید 22: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 23: ابعاد سلامتی:باتوجه به تعريف WHO از سلامت متوجه مي شويم كه سلامت يك مسئله چند بعدي استحتي امروزه علاوه بر بعد جسمي، رواني و اجتماعي، جنبه معنوي (Spiritual) را هم در نظر مي‌گيرند. و بايد توجه داشت كه ابعاد مختلف سلامت و يا بيماري بر يكديگر اثر كرده و تحت تاثير يكديگر قرار دارند. چنانچه مشكلات جسمي بر روان فرد، مشكلات رواني بر جسم او و نيز هر دوي آنها بر جامعه و اختلال موجود در جامعه بر هر دو بعد ديگر سلامت اثر مي‌گذارند لذا اقدامات انجام شده براي ارتقاي سلامت بايد به تمام جوانب سلامت فردي (جسمي و رواني و معنوي) و سلامت كلي جامعه توجه داشته باشد.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 24: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 25: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 26: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 27: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 28: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 29: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 30: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 31:

اسلاید 32: Health determinants :1- Environmental , social , and economical status 20% 2- Health care services 20% 3- Life style 50%4- Genetic factors 10%Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 33: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 34: تاريخچه پزشكي:اولين پزشك، نخستين مرد و اولين پرستار، نخستين زن بوده اند.پزشكي در عهد باستان: - آميخته با خرافات (بيماري = نفرين خدايان يا جن زدگي)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 35: دوره هاي مختلف پزشكي:پزشكي هندي:نوشتن کتاب جراحی (شامل داروسازی، پاتولوژی، آناتومی، مامایی و چشم پزشکی هم هست)درمان شکستگیها، خارج کردن تومور، درمان کاتاراکت، جراحی پلاستیک بینی و ...پزشكي چيني: -اولين دانش پزشكي سازمان يافته -اولين پيشگامان ايمن سازي (آبله كوبي)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 36: پزشكي مصري: -آميختگي با مذهب (ايمهوتب هم پزشك و هم دولتمرد و هم رباني) -تخصصي شدن در گرايشهاي مختلف - پيشرفت در بهداشت عمومي شهرها پزشكي روم: - بهداشت قوي (حمام، فاضلاب و ...) - جالينوس بهداشت را مقدم بر درمان مي‌دانستDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 37: دوره هاي مختلف پزشكي: (ادامه)پزشكي بين النهرين: - گياه پزشك (پزشك داخلي)، كار پزشك (جراح)، پزشكان افسونگر ( روانپزشك) - قوانين پزشكي حمورابي (پرداخت حق العلاج در مقابل رضايت بيمار _ مجازات براي معالجه مضر)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 38: پزشكي يونان:2سمبل در افسانه اوديسه و ايلياد:مرفه‌آ (خداي خواب): تسكين درد بيماران (palliative treatment)آسكولاپيوس: رهبر پزشكي يونان دو دختر او: هايجيا ( نام خداي بهداشت) و پاناسيا (نام خداي درمان) سلسله بهداشتكاران و درمانگران را ايجاد كردند.Hygiene=? Panacea=? - كارمندان آسكولاپيوس با ماري در آغوش سمبل پزشكي هستند. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 39: پزشكي يونان (ادامه): - بقراط، پدر علم پزشكي، با سنت جادو در پزشكي مبارزه كرد و مراقبتهاي علمي باليني را بنا نهاد - فرضيه 4 عنصري ماده: خاك ، آب، آتش، هوا - در بدن 4 عنصر خون، خلط، صفراي زرد، صفراي سياه(دم، بلغم، صفرا، سودا)عدم تعادل اين 4 عنصر در بدن= بيماريDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 40: دوره هاي مختلف پزشكي: (ادامه)پزشكي مسلمانان: - همزمان با قرون وسطي -ايجاد مدارس و بيمارستانها -حفظ دانش يونان و روم - رازي: كشف واكنش مردمك به نور، انتشار اولين كتاب بيماريهاي اطفال - ابن سينا -بزرگترين پيشرفت: داروسازيDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 41: 3 قسمت پزشكي:1- علوم پايه (Basic Medicine)2- پزشكي باليني (Clinical Medicine)3- پزشكي اجتماعي (Community Medicine)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 42: تعريف پزشكي اجتماعي (Community Medicine):علم و هنري است كه با نگرشي جامعه گرا و مبتني بر اولويت پيشگيري از طريق كوششهاي سازمان يافته اجتماعي و حمايت قانون، به منظور برقراري و ارتقاء سلامت جامعه (جسمي-رواني-اجتماعي) و افزايش طول عمر و كنترل بيماريها، به شناخت، ارزيابي و اولويت گذاري مشكلات سلامت جامعه مي پردازد و براي اين مشكلات راه حل ارائه و آن را اجرا مي كند. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 43: تعهد پزشكي اجتماعي:جامعه را به آن حدي از سلامت برسانيم كه استعدادهاي افراد شكوفا شود.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 44: گذار اپيدميولوژيك (Epidemiologic Transition) گذار سلامت (Health Transition)منبع برای امتحان:کتاب جامع بهداشت عمومی، فصل 2، گفتار 14، ص 89 تا 101قابل دانلود از وب سایت دانشگاه، صفحه گروه پزشکی اجتماعی

اسلاید 45: گذار اپيدميولوژيک: این‌گونه تصوّر مي شد که يك پديده يك طرفة عبور از كنترل بيماريهاي عفوني و نهايتاً دستيابي به كنترل بيماريهاي غيرمسري است. نوپديدي و بازپديدي بيماريهاي عفوني، پديده بديعي نیست كه هرگز در طول تاريخ، رخ نداده و صرفا طي سه دهة گذشته به وقوع پيوسته باشد! بلكه كلّ اين پديده ها به همراه تغييرات جمعيت شناختي، واقعيتي به نام گذار سلامت را تشكيل مي دهد كه در طول تاريخ نه به عنوان پديده و واكنشي يك طرفه بلكه دوطرفه و پويا به وقوع پيوسته و همچنان ادامه خواهد يافت و هرچند بسياري از اين تغييرات، حاصل ارتباط متقابل انسان و محيط اكولوژيك و فرهنگي ـ اجتماعي اوست ولي گاهي تحت تاثير عميق حوادث طبيعيِ نوظهوري نظير گرم شدن كُره زمين، پديده El-Nino و امثال اينها نيز قرار گرفته و حوادث پيش بيني نشده اي به بار مي آورد و بروز و شيوع هر دو نوع بيماري عفوني و مزمن را تحت تاثير قرار مي دهد.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 46: تحوّلات ژنتيك و موتاسيونهاي مربوطه نيز مي‌تواند از عوامل پيدايش بيماريها باشد كه آن‌هم با تغييرات محيط، در تعامل بوده و مجموعة اين تغييرات (محيط و ژن) عاملي در تغيير رفتار انسانها و شيوة زندگي آنان هستند و اين در حاليست كه تغيير رفتار انسانها را مي‌توان شايعترين دليل گذار سلامت دانست.امروزه معضل بيماريهاي عفوني نوپديد، بسياري از باورهاي بهداشتي را تحت الشعاع قرار داده و توجّه جوامع علمي را به خود معطوف داشته است و جالب توجّه است كه بسياري از دانشمندان براين عقيده‌اند كه نوپديدي بيماريهاي مُسري، صرفاً يك پديده جديد نيست بلكه بارها اتفاق افتاده و نقش عظيمي در تاريخ تحوّلات بهداشتي، ايفاء نموده است. تاكنون با سه گذار اپيدميولوژيك (E. Transition) عمده مواجه بوده‌‌ايم: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 47: 1- اوّلين گذار، در اواخر دوره پارينه سنگي (Paleolithic) و دوران نوسنگي (Neolithic)، حادث گرديده است. 2- دوّمين گذار، با آغاز عصر جديد و انقلاب صنعتي، شكل گرفته است.3- سوّمين گذار از حدود سه دهة قبل آغاز گرديده است و همچنان ادامه دارد.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 48: اوّلين گذار ايپدميولوژيكجوامع اوّليه انساني از وسعت چنداني برخوردار نبوده و عليرغم پراكندگي آن امكان ارتباط سريع نيز بين آنان وجود نداشته و لذا احتمال بروز همه گيريهاي وسيع نيز ناچيز بوده است و به نظر مي‌رسد تحت آن شرايط، زندگي در غارها مواجهة با اكتوپارازيتها را اجتناب ناپذير مي‌كرده و انسان اوّليه از همان آغاز زندگي با اينگونه بلايا دست به گريبان بوده است و گياهخواري و خامخواري و مصرف گوشت خام نيز مزيد بر علّت شده و باعث انتقال بيماريهاي ويژه‌اي مي‌گرديده است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 49: اوّلين گذار اپيدميولوژيك، حدود ده هزار سال قبل آغاز گرديده است. زيرا در آن زمان چرخش عظيمي در شيوه زندگي انسان آغاز شده و سپس شكار و كوچ گرائي، تا حدود زيادي جاي خود را به اِسكان در يك منطقه ثابت و توليد مواد غذائي مورد نياز روزمره داده و بدون شك در سازماندهي اجتماعي انسان، عادات غذائي، ويژگيهاي دموگرافيك و عاداتي كه منجر به تماس بيشتر انسان با حيوانات مي‌گرديده نيز تاثير عظيمي داشته و زمينه را براي ابتلاء به بسياري از بيماريهاي مشترك بين حيوانات و انسانها (بیماریهای زئونوز) مساعد نموده و شايد بيشترين علل مرگ و مير را به خود اختصاص داده است.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 50: خصوصیات اولین گذار اپیدمیولوژیک:1-اسكان گروههائي از انسانها در يك منطقه و توسعة روابط اجتماعي2- به تبع آن افزايش تماس مستقيم انسانها زمينه را براي انتشار بيماريهاي مُسري، مساعد نمود. 3-انباشته شدن فضولات انساني هم مزيد بر علّت گرديده موجبات افزايش ماكروپارازيتها و عفونتهاي گوارشي را فراهم نموده است.4- تا اينكه با تسلط بر حيوانات و اهلي كردن حيواناتي نظير بز، گوسفند، گاو، خوك . . . و برخي از پرندگان، منابع جديدي از بيماريهاي مشترك، در تماس با انسان قرار گرفته و بيماريهائي نظير سل، سیاه زخم، تب Q . . . و تب مالت به آساني از طريق تماس و مصرف فراورده‌هاي حيواني به انسان منتقل گرديدند.5- بيماريهاي اصلي و عوامل مهم منجر به مرگ انسانهاي آن زمان را زئونوزهاي مرتبط با حيوانات اهلي، تشكيل مي‌دادند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 51: 6- فعاليتهاي كشاورزي، باعث افزايش تماس با انگلهاي بدون ناقل (Vector) نظير شيستوزوما و كرمهاي گوارشي كه تخم آنها از طريق فضولات انساني، به مزارع رسيده و باعث آلودگي فراورده هاي كشاورزي مي شود، گرديده 7- انباشتن مواد غذائي نيز آغاز شده و احتمالا باعث طغيان هاي نسبتا وسيعي از مسموميتهاي غذائي، شده است.8-از طرف ديگر تماس بسيار نزديك با علوفه به هنگام چيدن آنها انسان را در معرض گزش حشرات و ابتلاء به بيماريهائي نظير تيفوس قرار داده و بر اساس عادات زندگي انسانها بسياري از حشرات ناقل نيز در تماس با وي قرار گرفتند و مثلا باعث انتقال تب زرد، تب دانگ و امثال اينها گرديدندDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 52: 9-با تكامل فكري و افزايش تجربيات انسان و بهره‌گيري بهتر از ابزارهاي جديد، در عصر نوسنگي بيماري هاي جديدي پا به عرصه وجود گذاشت.10- به دليل افزايش جمعيت، بيماريهاي ناشي از كمبود غذا و سوء تغذيه نيز مزيد بر علّت شده و زمينه را براي بروز بيماريهاي عفوني فراهم مي كرده11- زندگي در آن شرايط باعث بوجود آمدن طبقات اجتماعي مختلفي شده و آثار و بقاياي انسان ها در آن دوران و ازجمله تغييرات موجود در استخوانهاي آنان حاكي از اين واقعيت است كه زنان و كودكاني كه متعلق به طبقات اجتماعي ضعيف تري بوده اند در اوّلين گذار اپيدميولوژيك، از بيماريهاي بيشتري رنج مي برده انددر دوران نوسنگي، مقايسه استخوانها با موارد مشابهِ مربوط به اجداد آنان موارد مرگ و مير بيشتر، مشكلات دنداني و اختلال در رشد استخواني در نسل جديد را نشان مي دهدDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 53: 11-با افزايش جمعيت انسانها و آغاز شهرنشيني، در مناطق مختلف، بر وسعت و شدت همه گيريها افزوده شده و با گسترش شهرها بر تراكم جمعيتها و بروز همه گيريهاي با منبع مشترك، افزوده گرديده و ازجمله همه گيريهاي وبا مصيبتهاي فراواني به بار آورده است.12- همه گيريهاي ناشي از بيماريهاي واجد ناقل، نظير طاعون و تيفوس باعث از هم پاشيدگي جوامع انساني گرديده است.13- طغيان ناشي از سرخك، اوريون، آبله و ساير عفونتهاي ويروسي نيز به طور روزافزوني، مسئله ساز واقع مي‌شده و زماني كه همه‌گيريها و طغيانهاي ناشي از بيماريهاي عفوني باعث ابتلاء بزرگسالان مي شده چرخ اقتصاد خانواده ها را نيز فلج مي كرده است. به طوري كه ابتلاء به سِل باعث هلاكت يك سوّم جمعيت بسياري از كشورهاي اروپائي گرديده و مرگ سياه (طاعون) قرن سيزدهم باعث از بين بردن يك چهارم جمعيت اروپا شده است.14- مسافرتهاي بين شهري و بين قاره‌اي نيز باعث تماس بيشتر و انتشار وسيعتر برخي از بيماريها و ازجمله موجب بروز همه‌گيريهاي مرگبار آبله، تيفوئيد و امثال آنها شده است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 54: دوّمين گذار اپيدميولوژيك1-دوّمين گذار اپيدميولوژيك، با آغاز انقلاب صنعتي، در اواسط قرن نوزدهم در اروپا و آمريكاي شمالي، حادث گرديده و به نحو واضحي در كشورهاي صنعتي باعث كاهش ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي عفوني شده و پاندميهاي مرگبار بيماريهاي عفوني، ظاهرا جاي خود را به بيماريهاي دژنراتيو و ساخته دست بشر داده‌اند.2-كاهش ميزان بروز بيماريهاي عفوني در قرن نوزدهم و بيستم، تحت تاثير عوامل مختلف و از جمله پيشرفتهاي جديد در علم پزشكي، تكنولوژي و ارتقاء سطح زندگي مردم، حاصل گرديده و سرانجام به كشورهاي درحال توسعه نيز گسترش يافته است.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 55: مراحل كاهش ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي عفوني در اروپا1 ـ مرحله اوّل از اواخر قرن هفدهم آغاز گرديده و تا آغاز قرن نوزدهم، ادامه يافته است به طوري كه در اين مرحله فقط همه گيريهاي پراكنده اي از طاعون، آبله و تيفوس رخ داده است.2 ـ مرحله دوّم از اواسط قرن نوزدهم شروع شده و در عرض سه دهه به وضوح باعث كاهش ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي عفوني و افزايش اميد به زندگي شده و عليرغم كاهش ميزان مواليد، باعث افزايش توده جمعيت شده است.3 ـ مرحله سوّم با كشف آنتي بيوتيك ها در دهة 1940 آغاز گرديده و باعث كاهش هرچه بيشتر ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي عفوني گرديده و تا اوائل دهة 1980 ادامه يافته است.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 56: 1-افزايش اميد به زندگي باعث بروز بيماريهاي مرتبط با سالخوردگي كه تا قبل از آن از شيوع چنداني برخوردار نبود گرديد. برخی از اين بيماريها كه امراض ناشي از صنعتي شدن نيز ناميده شده اند عبارتند از: سرطان، ديابت، بيماريهاي عروق كرونر و بيماريهاي انسدادي ريه ها.2- صنعتي شدن جوامع مخصوصا در شهرها باعث آلودگي آب و هوا و نهايتاً افزايش ميزان بروز برخي از سرطانها، بيماريهاي حساسيتي، اختلالات زايماني و اختلال در رشد مغزي و اثرات سايكوسوماتيك گرديد. ميزان بروز بيماريهائي نظير افزايش فشار خون، افسردگي، بي‌قراري و امثال اينها به طور روز افزوني افزايش يافت.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 57: مثل عصر پارينه سنگي و اوّلين گذار اپيدميولوژيك در دوّمين گذار اپيدميولوژيك نيز نابرابريهاي اجتماعي باعث تفاوتهاي فاحشي بين ميزان بروز بيماريها و مرگ ناشي از آنها در طبقات مختلف اجتماعي گرديده است. به طوري كه در جوامع كاملاً صنعتي، عوامل اقتصادي ـ اجتماعي، نژادي و حتي جنس انسانها در ارتباط با ميزانهاي متفاوتي از مرگ و مير ناشي از بيماريهاي عفوني و مزمن بوده است و گوئي همان شرايط غيرعادلانه اي كه در اوّلين گذار اپيدميولوژيك بر سرنوشت افراد فقير جامعه، حكمفرما بوده همچنان در دوّمين گذار نيز به شكل ديگري در طبقات فقيرِ جوامع غني، ادامه يافته است Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 58: بعد از خاتمه جنگ جهاني دوّم دومين گذار اپيدميولوژيك، اثرات شگرفي را در بسياري از كشورهاي توسعه نيافته، اعمال نموده باعث افزايش بقاي كودكان و افزايش اميد به زندگي گرديد و بر خلاف گذار اپيدميولوژيكي كه در اروپا و ايالات متحده رخ داد، در اين كشورها خدمات بهداشتي از قبيل تجويز سرم هاي خوراكي، واكسيناسيون و تجويز آنتي بيوتيكها اثرات انكارناپذيري بر كاهش ميزان مرگ، اعمال نمود. در اين كشورها شهرنشيني سريع همراه با نابرابريهاي اجتماعي و پاسخگو نبودن شالودة بهداشت عمومي باعث افزايش ميزان بروز بيماريهاي عفوني در افراد فقيرِ شهرنشين و بيماريهاي دژنراتيو، در افراد متموّل گرديده است .Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 59: سوّمين گذار اپيدميولوژيكدر سوّمين گذار اپيدميولوژيك، فرض بر اين است كه از ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي عفوني كاسته و بر ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي مزمن افزوده شده است. در اين رابطه از طرفي به بركت كنترل بيماريهاي عفوني، با كاهش مرگ و مير مادران و كودكان مواجه گرديده‌ و ازطرف ديگر شاهد افزايش جمعيت، مي باشيم و رعايت موازين بهداشتي، برخورداري از خدمات مربوطه و ارتقاء استانداردهاي زندگي باعث افزايش اميد به زندگي و پيرشدن جمعيت ها شده و بر راس هرم سنّي جمعيت و به عبارت واضح تر بر جمعيت سالمندان، افزوده و باعث افزايش بروز بيماريهاي مزمن مرتبط با سالمندي و مرگ ناشي از اين بيماريها در اين گروه سنّي گرديده است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 60: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 61: به مجموعة تغييرات اپيدميولوژيك و دموگرافيك مورد اشاره، اصطلاحاً گذار سلامت (Health transition) گفته مي شود.هرچند در سوّمين گذار اپيدميولوژيك، از ميزان مرگ ناشي از بيماريهاي عفوني كاسته شده و بر اميد به زندگي در بدو تولّد، افزوده گرديده است ولي اين تغييراتِ مثبت، براي تمام مردم جهان، به هيچ وجه يكسان نبوده است و از اينها گذشته الگوي مرگ نيز در كشورهاي مختلف جهان، با يكديگر متفاوت بوده به طوري كه از تعداد 57 ميليون مورد مرگي كه در سال 2002 رخ داده است حدود 20% آن در نوجوانان و كودكان كمتر از20 ساله آنهم عمدتاً (98%) در كشورهاي درحال توسعه، حادث گرديده در حاليكه بيش از 60% موارد مرگ در كشورهاي توسعه يافته، در سنين 70 سالگي به وقوع پيوسته است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 62: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 63: از 20 كشور با بالاترين ميزان مرگ، 19 كشور در منطقه آفريقا واقع بوده، احتمال وقوع مرگ در سنين قبل از 5 سالگي در كودكاني كه در سيرالِئون متولّد مي شوند 5/3 برابر كودكان هندي و بيش از يكصد برابر كودكان ايسلندي مي باشد و اين در حاليست كه ميزان مرگ كودكان در ژاپن، سنگاپور و سيزده كشور اروپائي، كمتر از 5 نفر در 1000 نفر مواليد زنده بوده است جالب توجه است كه عمده ترين علل مرگ در اکثر كشورهاي درحال توسعه را بيماريهاي عفوني تشكيل مي دهد. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 64: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 65: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 66: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 67: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 68: نوپديدي و بازپديدي بيماري هاي عفوني و امواج سه گانه گذار اپيدميولوژيكپديده نوپديدي و بازپديدي بيماريهاي عفوني در حال حاضر حاكي از وقوع سوّمين گذار اپيدميولوژيك است كه با سه موج عظيم، مشخص گرديده است :1 ـ بسياري از بيماريهائي كه قبلاً وجود نداشته است طي سه دهة گذشته پا به عرصه وجود گذاشته و مرگ و مير فراواني در بالغين به بار آورده است.2 ـ بر ميزان بروز و شيوع بسياري از بيماريهائي كه تصور مي رفت، تحت كنترل مي باشند، افزوده شده است.3 ـ بسياري از بيماريهائي كه قبلاً به آنتي بيوتيكهاي موجود، پاسخ مي‌دادند با سرعتي بيش از زمان لازم براي توليد آنتي بيوتيكهاي موثر، نسبت به داروهاي موجود، مقاوم شده اند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 69: نوپديديهاي اخيراز سال 1973 تا كنون بيش از 30 عامل بيماريزاي جديد، شناسائي شده است به طوري كه بسياري از آنها از قبل نيز وجود داشته ولي تشخيص داده نشده بوده و تعدادي از آنها وجود نداشته و طي اين مدت، پا به عرصه وجود گذاشته اند كه از نظر تعريف كلّي، تفاوتي بين اين دو گروه نبوده و همگي جزو عوامل عفونت زاي نوپديد، طبقه بندي مي شوند. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 70: HIV/AIDS بازپديدي سل, نه تنها در دنياي غرب بلكه در كل جهان طغيان كرده است بازپديدي ديفتري در شوروي سابق كه حاصل توقف واكسيناسيون جامعه اي بود كه به غلط تصور مي شد براي هميشه در مقابل اين بيماري، مصون گرديده اند، باعث وقوع بزرگترين همه گيري اين بيماري در سرزمين گسترده شوروي سابق شده است. نوپديدي بيماريهاي غيرمسري قلب و عروق، ناشي از استعمال دخانيات و حوادث و سوانح رانندگي و امثال اينها كه زائيده تمدّن و شهرنشيني و تغيير در شيوة زندگي هستند Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 71: هرچند تصور و پيش بينيِ زماني كه درد و بيماري وجود نداشته باشد در حال حاضر، دور از ذهن به نظر ميرسد ولي پيش‌‌گوئيِ زماني كه انسان بتواند بروز بيماريها، طغيانها، همه گيريها و جهانگيريها را پيش بيني نموده و حتي قبل از وقوع به پيشگيري و مبارزه پرداخته و در صورت وقوع، به اقدامات درماني و كنترلي كاملاً موثري بپردازد چندان دور از ذهن نمي باشد و بدون شك، سرافرازي نصيب ملّتهائي خواهد شد كه با دورانديشيهاي لازم به فكر حفظ و ارتقاء سلامت انسان ها، در آرزوي استقرار عدالت جهاني به منظور دستيابي كليّه انسان ها به مواهب موجود و ازجمله نعمت سلامتي باشند. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 72: مفهوم بيماري:هر گونه اشكال در ساختمان يا عملكرد طبيعي اعضاي بدنDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 73: تعاريف:Disease? Illness? Sickness?Disease:وجود اختلال در بدن (ساختار و يا عملكرد)Illness:برداشت فرد نسبت به Disease و تاثير بيماري بر حالت ذهني فرد Sickness:اختلال كاركرد اجتماعي فرد در اثر بيماري (نقش فرد در زمان بيماري)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 74: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 75: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 76: مراحل بيماري:(Stages of Disease)آمادگي (Susceptibility)دوره كمون (Incubation or Induction period)دوره قبل از علايم (Presymptomatic period)دوره علامتدار(Symptomatic period)پيامد (Outcome) شامل: Death, Recovery, Immunity, Carriage, Disability &…Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 77: 1- آمادگي (Susceptibility)-هنوز بیماری ظاهر نشده است ولی فرد در معرض عوامل خطر بیماری قرار دارد.-عوامل خطر=عواملی که حضور آنها احتمال پیدایش یک بیماری را در زمانهای بعدی افزایش می دهد. (تغییر پذیر و تغییر ناپذیر)-اهمیت شناخت عوامل خطر2- دوره كمون (Incubation or Induction period)(Incubation در بیماریهای عفونی- Induction در بیماریهای غیرعفونی) -تغییرات بیماریزایی شروع شده، ولی علائم واضحی از بیماری مشاهده نمی شود و بیماری با هیچ روش پاراکلینیک (آزمایشگاهی، تصویربرداری، ...) نیز قابل تشخیص نیست.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 78: The natural history of diseaseSTAGE 1:SusceptibilityDESCRIPTION:Risk factors which assist the development of disease exist, but disease has not developedEXAMPLE:SmokingDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 79: 3- دوره قبل از علايم (Presymptomatic period)-تغییرات بیماریزایی شروع شده -علائم واضحی از بیماری مشاهده نمی شود- می توان با روشهای پاراکلینیک (آزمایشگاهی، تصویربرداری...) بیماری را تشخیص داد. (مثل آترواسکلروز که با آنژیوگرافی یا اسکن هسته ای یا روشهای دیگر (قبل از بروز سکته قلبی) قابل تشخیص است) Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 80: The natural history of disease (cont’d)STAGE 3:Presymptomatic diseaseDESCRIPTION:Changes have occurred to lead toward illness but disease is not yet clinically detectableEXAMPLE:Alveoli deteriorateDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 81: 4- دوره علامتدار(Symptomatic period)تغییرات ساختمان و عملکرد بدن- ظهور علائم و نشانه های بیماری (Sign & Symptom)-Sign :علایمی که پزشک در معاینه پیدا می کند و قابل اندازه گیری است(عینی و objective است)-Symptom مشکلاتی که بیمار احساس می کند و قابل اندازه گیری و معاینه توسط پزشک نیست. (مانند سردرد و ...)(ذهنی و Subjective است)-معمولاً به مراحل جزئی تر تقسیم تا درمان و بررسی راحتتر شود.5- پيامد (Outcome)آثار باقیمانده بیماری که ممکن است طی یک دوره کوتاه یا طولانی فرد را دچار درجات متفاوتی از ناتوانی می کندDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 82: The natural history of disease (cont’d)STAGE 4:Clinical DiseaseDESCRIPTION:Detectable signs and/or symptoms of disease existEXAMPLE: Emphysema detected by pulmonary function testDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 83: The natural history of disease (cont’d)STAGE 5:DisabilityDESCRIPTION:Disease has progressed to the point of causing a residual effectEXAMPLE:Person has difficulty breathingDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 84: مفهوم ناتواني:بيماري(Disease)آسيب(Impairment)ناتواني(Disability)معلوليت(Handicap)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 85: آسيب (Impairment): رخ دادن هرگونه روند غير طبيعي در ساختار يا عملكرد روانشناختي، فيزيولوژيك يا كالبدشناختي ناتواني (Disability): هر گونه محدوديت يا ضعف در هر اندازه يا به هر طريق، در انجام فعاليتهايي كه براي انسان طبيعي تلقي مي‌شودمعلوليت (Handicap): محروميت يك فرد خاص كه حاصل از آسيب يا ناتواني مي‌باشد و باعث محدوديت يا جلوگيري از ايفاي نقش طبيعي فرد در جامعه (بسته به سن، جنس و عوامل اجتماعي فرهنگي ) مي‌شودDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 86: علت بيماري:نظريه ميكروبي بيماريها (تفكر يك عامل - يك بيماري)مثلث اپيدميولوژي ( عامل بيماريزا، محيط، انسان)نظريه مولتي فاكتوريال(چند عاملي) (تفكر شبكه عليت)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 87: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 88: مثلث اپیدمیولوژی Epidemiologic Triangle عامل بیماریزامیزبانمحیطDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 89: Disease is the result of forces within a dynamic system consisting of:agent of infection hostenvironmentEpidemiologic TriadDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 90: مثلث اپیدمیولوژی:سالها مورد استفاده بوده است.عامل بیماریزا جدا از محیط در نظر گرفته شده است. در گذشته بیشتر برای بیماریهای عفونی کاربرد داشته است.برای بیماریهای مزمن مناسب نیست. (چرا؟)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 91: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 92: Factors associated with increased risk of human diseaseHost Characteristics Agent Environmental FactorsAge Biologic (Bacteria, viruses) TemperatureSex Chemical (Poison, smoke) HumidityRacePhysical (Trauma, radiation) AltitudeOccupationNutritional (Lack, excess)CrowdingMarital StatusHousing GeneticsNeighborhoodPrevious Diseases WaterImmune StatusFoodAir Pollution(In Gordis; Epidemiology)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 93: AgentHostEnvironment Age Sex Genotype Behaviour Nutritional status Health status Infectivity Pathogenicity Virulence Immunogenicity Antigenic stability Survival Housing Geography Occupational setting Weather Air quality FoodFactors Influencing Disease TransmissionDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 94: Epidemiologic Triad ConceptsInfectivity – ability to invade a host (# infected / # susceptible) X 100Pathogenicity – ability to cause disease(# with clinical disease / # of infected) X 100Virulence – ability to cause death(# of deaths / # with disease (cases)) X 100All are dependent upon the condition of the hostImmunity (active, passive)NutritionSleepHygiene……Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 95:

اسلاید 96:

اسلاید 97: شبکه علیت) تار عنکبوت) Web of Causationمعلول (بیماری) نتيجه یک علت مشخص و مجزا نیست، بلکه حاصل زنجیری از علل می باشد. نمی‌توان یک عامل معین را به عنوان تنها علت بیماری دانست (حتی در بیماریهای عفونی مثل سل، هپاتیت و ...).میتوان زنجیره علل را در نقاط مختلف قطع و از بروز بیماری جلوگیری کرد.برای پیشگیری موفق از بروز بیماریها لزومی به شناسایی کامل تمام اجزاء شبکه علیت نیست.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 98: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 99: عامل خطر (Risk Factor):ويژگي يا مواجهه‌اي كه به طور معني‌داري با ايجاد بيماري در ارتباط است.عامل تعيين كننده‌اي كه مي‌توان آن را با مداخله تغيير داد و در نتيجه احتمال وقوع بيماري يا ديگر نتايج حاصل از آن را كم كرد.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 100: IcebergDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 101: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialistپديده كوه يخ اپيدميولوژيستها و ديگر كساني كه بيماريها را مطالعه مي‌كنند درمي‌يابند كه الگوي بيماري در بيمارستانها با آنچه در جامعه است متفاوت مي‌باشد.يعني: بخش بزرگي از هر بيماري (ديابت و فشار خون و...) بيش ازآنچه که به نظر پزشكان و كاركنان بهداشتي مي‌آيد درجامعه مخفي مي‌باشد.

اسلاید 102: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialistپديده كوه يخبخش زير آب کوه يخ نشان دهنده توده پنهان بيماري است: (بیماران بدون علامت، اشخاص حامل و موارد تشخيص داده نشده)بخش روي آب آن نشانه بخشي از بيماري است كه در عمل پزشكان آن را مشاهده مي كنند.

اسلاید 103: کوه یخنیازهای درمانینیازهای بهداشتیDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 104: کوه یخنیازهای بیان شدهنیازهای واقعیDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 105: گذر بیماریها از واگیر غیر واگیرDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 106: الگوي بيماريها در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعهDeveloping Countries:بيماريهاي واگير و غير واگير به طور همزمانDeveloped Countries:بيماريهاي غير واگيرDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 107: پيشگيري و سطوح آنتعریف: جلوگيري از به وجود آمدن بيماري و یا قطع يا آهسته كردن سير بیماری در صورت وقوع آنDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 108:

اسلاید 109: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 110: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 111: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 112: با توجه به مراحل گوناگون ايجاد بيماري، چهار سطح پيشگيري درنظر گرفته شده است:پيشگيري مقدماتی (یا نخستين، ابتدايي، ريشه‌اي) (primordial) پيشگيري سطح اول (primary) پيشگيري سطح دوم (secondary) پيشگيري سطح سوم (tertiary) اگر چه پيشگيري نخستين و پيشگيري سطح اول بيشتر در سلامت و رفاه كل جامعه سهيمند ولي تمام سطوح پيشگيري، مهم و مكمل يكديگرند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 113: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 114: سطوح پيشگيري: 1- پیشگیری مقدماتي یا نخستین (primordial prevention) ”ممانعت از ظهور يا رشد عامل خطر بيماري درجامعه“چگونه؟ با حذف عوامل اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي كه با بيماري يا عامل خطر بيماري مرتبط هستند (هرچند غير مستقيم) مثال: تغيير فرهنگ مردم در مورد سيگار كشيدن در محيطهاي بسته (افزايش آگاهي جامعه در مورد خطرات passive smoker)Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 115: مثال ديگر:حذف گازهاي فرئون دار در صنايع يخچال سازي (كاهش تخريب اوزون و درنتيجه ممانعت از ورود اشعه UV به جامعه)تغيير در نگرش، باورها و ارزشهاي اجتماعي در پيشگيري مقدماتي مهم هستنددر این نوع از پیشگیری، بيشتركوشش ها معطوف به كودكان است تا آنان را از يادگيري شيوه بد و مضرّ زندگي باز دارند. مهمترين اقدام مداخله اي در اين نوع پیشگیری، آموزش شخصي و آموزش همگاني است.اثرات پيشگيري مقدماتي غير مستقيم و غير اختصاصي است و به راحتي قابل اندازه‌گيري نيست. دو شاخص IMRو اميد به زندگي براي بررسي تأثير آن مناسب هستند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 116: پیشگیری مقدماتی یا نخستینمفهومي جديد است كه بر پيشگيري از بيماريهاي مزمن توجه ويژه اي دارد.مفهومي واقعي دارد: يعني پيشگيري مانع از ايجاد و گسترش عوامل خطر در كشور يا گروه هاي جمعيتي خواهد شد كه عوامل خطر هنوز در آنها بروز نكرده اند. مثلاً بسياري از مشكلات بهداشتي بزرگسالان (نظير چاقي و پر فشاري خون) دركودكي افراد ريشه دارد. زيرا در اين دوران است كه شيوة زندگي شخص شكل مي گيرد (مانند سيگار كشيدن، الگوي غذا خوردن، ورزش و فعاليتهاي بدني). Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 117: از نظر تاريخي، اين نوع پيشگيري تازه ترين مرحله شناخته شده است و علت شناسايي آن افزايش دانش اپيدميولوژي بيماريهاي قلب و عروق مي باشدهدف در پيشگيري مقدماتی، جلوگيري از پيدايش و برقراري آن دسته از الگوهاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي زندگي (سبک زندگی یا life style) است كه نقش آنها درافزايش خطر بيماري، شناخته شده است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 118: در خيلي از كشور هاي در حال توسعه، ميرايي از بيماريهاي عفوني در حال كاهش و اميد به زندگي در حال افزايش است، اما بيماريهاي غيرمسري نظير بيماريهاي قلبي ـ عروقي و سرطانها روند صعودي يافته‌اند كه دلايل عمده آن افزايش طول عمر، افزايش و طولانيتر شدن مواجهه با عوامل خطرزا و تغيير الگوي زندگي است.متاسفانه غالباً اهميت پيشگيري مقدماتی وقتي درك مي‌شود كه ديگر خيلي دير شده است. در حال حاضر در بسياري از كشورها عوامل زمينه ساز بيماري وجود دارند و همه‌گيري هاي ناشي از آن رو به افزايش است. تمام كشورها بايد از ترويج عادات غيربهداشتي و الگوهاي مصرفي نامطلوب در زندگي، قبل از اينكه از نظر فرهنگي در جامعه جا باز كنند و ريشه بدوانند پرهيز كنند. هرچه مداخله در اين موارد زودتر انجام شود هزينه هاي ناشي از اين عادات و الگوها كمتر خواهد بود .Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 119: 2- پیشگیری سطح اول (Primary Prevention) ”كاهش مواجهه با عامل خطر“پيشگيري از بيماري با كنترل علل و عوامل خطر زا است. عمدتًا شامل مداخله در مرحله پيش از بيماري زايي است. تفاوت با پيشگيري مقدماتي:پيشگيري مقدماتي: عوامل زمينه‌اي كلي بيماري (به منظور حذف عامل خطر )پيشگيري سطح اول: عوامل خطر اختصاصي بيماريدر پيشگيري سطح اول آگاهي از مرحله پيش از بروز علائم باليني، از جمله عامل بيماريزا، ميزبان و محيط زيست ضرورت دارد. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 120: PRIMARY PREVENTIONAvoiding risk exposuresCombating risk at sourceMinimize or elimination of riskRisk modificationDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 121: سازمان جهاني بهداشت، براي پيشگيري اوليه از بيماريهاي غير واگير با عوامل خطرزاي مشخص، دو خط مشي را توصيه مي كند. اين دو غالباً مكمل يكديگرند.الف) راهبرد جمعيتي (همگاني) Population (Mass) Strategy ب) راهبرد گروه هاي پرمخاطره (High - risk Strategy) Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 122: راهبرد جمعيتي (همگاني) Population (Mass) Strategy براي تمام جمعيت و به منظور كاهش متوسط خطر براي جمعيت و بدون توجه به سطوح خطرات فردي است. مثلا بررسي ها نشان داده اند كه حتي مختصر كاهش درميزان فشارخون و يا سطح كلسترول سرم در جمعيت باعث كاهش ميزان بروز بيماريهاي قلبي ـ عروقي خواهد گرديد . راهبرد جمعيتي در سطح جامع و اقدامهاي مداخله‌اي با هدف تغييرات اقتصادي ـ اجتماعي، رفتاري و شيوه زندگي انجام مي‌گيرد. مثال ديگري از پيشگيري سطح اول كه واقعاً كل جمعيت را هدف قرار مي‌دهد کاهش آلودگی هوای شهر از طريق محدود كردن خروج دود از اتومبيلها، صنايع و وسايل گرم كننده خانگي است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 123: راهبرد گروه هاي پر مخاطره (High-Risk Strategy) انجام مراقبتهاي پيشگيري سطح اول براي اشخاص در معرض خطر بالاتر براي بيماري هاي خاص است.مستلزم شناسايي افراد در معرض خطر بالا با استفاده از روشهاي مناسب و محافظت آنان است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 124: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 125: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 126: 3- پیشگیری سطح دوم (Secondary Prevention): - نام دیگر: غربالگري يا Screening- شناخت بيماري در مراحل زودرس و قبل از علامتدار شدن آن (در مرحله presymptomatic) و سپس درمان بیماری- هدف: جلوگیری از پیشرفت بیماری از طریق کشف و درمان به موقع و مناسب بیماریDr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 127: جمع بندی مطالب پيشگيري سطح دوممربوط به مرحله قبل از بروز علائم باليني است. كشف به موقع و درمان بيماريها قبل از ايجاد علائم ونشانه‌هاي واضح باليني. گاه مي توان با كشف به موقع و درمان سريع، يك بيماري را در مراحل اوليه درمان نمود و يا سير آن را آهسته كرد و از پيدايش عوارض جلوگيري و ناتواني را محدود كرد و از اشاعه بيماريهاي واگير نيز جلوگيري نمود. مثال: پاپ اسمير و ساير آزمونها براي سرطانهاي پنهان. در هر جامعه درمان به موقع يك مورد بيماري عفوني (مثل بيماري مقاربتي) ديگران را از ابتلاء به بيماري محافظت مي‌كند و ضمن اينكه باعث انجام پيشگيري نوع دوم براي فرد مبتلا مي‌شود، در واقع نوعي پيشگيري اوليه نيز براي دیگران خواهد بود.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 128: 4- پیشگیری سطح سوم (Tertiary Prevention) : - كاهش پيشرفت بيماري يا عوارض در مراحل پاياني بيماري (پس از بروز پيامد ياoutcome ) به بيماريهائي مربوط مي شود كه قبلاً سير خود را طي كرده اند و در حال حاضر فقط ضايعات آنها باقي مانده است. اهداف: كاهش پيشرفت يا عوارض بيماريها محدود كردن ميزان ناتواني و ايجاد نوتوانيشامل اقدام براي كاهش يا محدود كردن ضعف و ناتواني و به حداقل رساندن رنج و آسيب ناشي از بيماري و افزایش قدرت تطابق بيمار با وضع فعلي اش (حالات غير قابل درمان) است.فيزيوتراپي براي برگرداندن حركت به يك عضو عارضه ديده از اقدامات محدود كردن ناتواني است. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 129: در پیشگیری سطح سوم، نوتوانی انجام می شودمفهوم نوتواني= تلاش هایي كه به منظور باز گرداندن يك فرد ناتوان به فردي مفيد، راضي و در صورت امكان خودكفا در جامعه انجام مي شوداین نوع پیشگیری با تاكيد بر آنچه براي فرد باقي مانده است، نه آنچه از دست داده است، او را قادر می سازد كه از قابليت هاي باقيمانده خود استفاده حداكثر كند. نوتواني بيماران مبتلا به بيماريهایي چون فلج كودكان، سكته‌هاي مغزي، آسيبهاي كوري و غيره، براي پيشگيري از كاهش توانايي شركت آنان در زندگي اجتماعي روزمره، اهميت فراواني دارد. از آنجا كه نوتواني شامل مسائل رواني و حرفه اي نيز مي‌شود ايجاد آن از قدرت اجرايي يك فرد خارج است و بايد يك گروه از افراد حرفه‌اي در اجراي آن همكاري كنند.Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 130: متخصصان پزشكي پيشگيري با تعيين مرز هاي دقيق بين اين سطوح موافق نيستند اما اين موضوع از اهميت آنها چيزي كم نمي كند . به طور مثال : تامين مواد غذايي تكميلي براي خانواده در مورد بعضي اعضاي خانواده، پيشگيري سطح اول و در مورد بعضي ديگر در راستای پيشگيري سطح دوم (غربالگری و سپس درمان) است. اين تفاوت آرا بيشتر جنبه لغوي دارند تا اساسي.

اسلاید 131: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 132: Natural history of diseaseStage ofsusceptibilityStage of subclinical diseaseStage of clinical diseaseStage of recovery, disability or deathPRIMARY PREVENTIONSECONDARY PREVENTIONTERTIARY PREVENTIONExposurePathologicchangesOnset of symptomsUsual time of diagnosis???Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 133: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

اسلاید 134: مفاهيم مبارزه با بيماريها:حذف بيماري ( elimination): متوقف كردن انتقال بيماري در جامعه (طوری که با ورود یک فرد بیمار به جامعه، هیچ کس از وی، بیماری را نگیرد) ريشه‌كني بيماري (eradication):از بين بردن عامل بيماريزاكنترل بيماري (control): اجازه دادن به عامل بيماري براي باقيماندن در جامعه تا حدي كه باعث مشكل سلامتي نشودمراقبت از بيماري (surveillance): جمع آوری، تجزيه و تحليل و انتشار اطلاعات مربوط به بيماريها در جهت كنترل و مبارزه با آنها Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist