مقایسه معماری زیگورات چغازنبیل با نمونه های مشابه در بین النهرین

مقایسه معماری زیگورات چغازنبیل با نمونه های مشابه در بین النهرین

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 2: موضوع : مقایسه معماری زیگورات چغازنبیل با نمونه های مشابه در بین النهرین استاد مربوطه : جناب آقای دکتر مافی تهیه و تنظیم : بهمن حسن زاده چورسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر

اسلاید 3:

اسلاید 4: مقدمه درمجموعه سعی شده است با مطالعه کتابها مقالات متعدد به معرفی مقایسه معماری زیگورات چـغازنبیل با نمونه های مشابــه در بین النهرین پـرداخته شود در مورد فلسفه پیدایش زیگورات ها در ایران و بین النهرین توضیحاتی داده شده اسـت که زیگورات چه نوع بنایی است و هـدف از ساخـت ایـن نوع ساختمانها یـا معابد چیـست . چغازنبیل در دوره عیلام میـانی در قرن 13 قبل از میلاد ، توسط اونتاش گال در شهر دور اونتاش ساخـته شـده اسـت . دور اونتاش یک شهر مذهبی اسـت و در دوره شکوفـایی و تـولد دوباره عـیلامی ساخته شده است و قبل از پایان یافتن سلسله خاندان پادشاهی تحـت ضـربات دشمـن رنـگ میبازد. در ایـن مجـموعه بـه مـعـرفی بـناهای داخل حـصارهای چغازنبیل و معماری انها و مواد ومصالح به کار رفته ونوع ساختار چغازنبیل پر داخته شده است.و همچنین چند نمونه از زیگوراتهای بین النهرین معرفی شـده ، در مـورد نـوع ساخـتار انهـا وطبـقات ومـواد مصـالح و پلـکانهای توضـیحاتی داده شده است .

اسلاید 5: فلسفه بیدایش زیگورات در ميان معابد و بناهاي دنياي باستان، زيگورات ها يكي از شگفت انگيزترين آثار بر جاي مانده هستند كه در منطقه میان رودان يا بين النهرين و همچنین در داخل ايران امروزي قرار گرفته اند. عظمت اين ساختمان ها و ساختار معماري آنها، هميشه براي انسان امروزي عجيب و رمز آلود بوده است. فلسفه پيدايش زيگور ريشه واژه زيگورات به واژه ي «زيقوره» در زبان الكدي، يكي از زبانهاي بين النهرين باز مي گردد و به معناي بلند و بر افراشته ساختن است. زيگوراتما ساختمانها و معابد پلكاني شكل هستند كه مانند هرم، هر طبقه ي بالايي نسبت به طبقه پايين تر خود مساحت كمتري دارد. برروی وجوه اين هرم هاي بزرگ، پله هايي براي رسيدن به آخرين طبقه وجود دارد.در اخرین طبقه بعضي از زيگوارتما، ساختمان مكعبي شكل وجود داشته كه احتمالاً محل برگزاري نيايش بوده است. حدس و گمان هاي مختلفي در مورد فلسفه وجودي اين معابد عظيم وجود دارد. رايج ترين تصور در مورد زيگورات آن است

اسلاید 6: كه اين معابد در حقيقت پلكاني بزرگ براي رسيدن به خدا يا خدايان مورد پرستش مردمان آن شهر بوده اند پله اي در ابعاد غير قابل تصور كه از يك سو انسان از آن بالا مي رفته و از سوي ديگر خدا از آن پايين مي آمده تا در اخرين طبقه و آنجايي كه معبد قرار داشته انسان و خدا يكديگر را ملاقات كند. با اين حال زيگورات محلي براي نيايش هاي عمومي نبوده بلكه خانه اي براي خدايان بوده است و معمولاً افراد مانند كاهن ها يا پادشاه مي توانستند از آن صعود كنند. زيگراقما ساختمانهاي توپر آجري و خشتي هستند و درون خالي نيستند بلكه هر طبقه تا پايين و روي زمين ادامه دارد. در شهرهاي ميان رودان ، زيگورات بزرگترين و مشخص ترين ساختمان آن شهر بوده است. ارتفاع بعضي از اين ساختمانها به پيش از چهل متر نيز مي رسيده است. معمولاً اين معابد در ميان ساير معابد و ساختمانهاي مقدس ديگر ساخته مي شدند و يك مجموعه به هم پيوسته را تشكيل مي دادند. دلتنگي هاي قومي براي كوه هاي شرق حدسيات ديگري نيز در مورد زيگورات مطرح است. برخي بر اين باورند كه ساختمان اين كوه هاي عظيم خشتي در دشت هاي جنوب ايران و منطقه ميان رودهاي دجله و فرات، كه منطقه اي است بدون پستي و بلندي، ياد آور كوه هاي سر به فلك كشيده فلات ايران است. شايد سازندگان زيگورات ها، دلتنگي و يا خاطره قومي خود را از كوه هاي مقدس داخل فلات ايران كه مي توانستند خاستگاه و سرزمين اصلي آنان باشد، با ساختمان اين قطعه هاي بلند آجري نشان داده اند. هر چه كه هست، زيگورات نشان دهنده محترم و مقدس بودن ارتفاع و بلندي در ذهن سازندگان آن است. نخستين نمونه هاي شناخته زيگورات را مربوط به پنج هزار پيش مي دانند. يكي از قديمي ترين زيگورات كشف شده، زيگورات شهر اور (ur) در بين النهرين است. در حدود 30 زيگورات در منطقه ميان رودان و فلات ايران شناسايي شده است. از اين ميان برخي از آنها را قطعيت زيگورات مي دانند و برخي ديگر از روي متون ادبي، مذهبي و تاريخي بر جاي مانده يه حدس و گمان شناسايي مي كنند، بين چهار زيگورات در ايران وجود دارد. زيگورات سيلك كاشان – زيگورات چغازنبيل و و زيگورات ده نو و جيرفت . زيگورات چغازنبيل بزرگترين معبد بر جاي مانده از اين گونه است.

اسلاید 7: تاريخچه و موقعيت عيلاميان : بخشي از ساكنان بومي فلات ايران براي نخستين بار از اواخر هزاره چهارم قبل از ميلاد در جلگه هاي بين زاگرس و شرق بين النهرين در دشتهاي رسوبي خوزستان كه يكي از كهن ترين مناطق فرهنگي ايران است و سرزمين خدايان لقب گرفته بود. قديمي ترين سيستم حكومتي را ابداع كردند و امپراطوري عظيم عيلام را بوجود اوردند، اين مردمان شهرهاي قديمي جهان را پايه ريزي كردند و قديمي ترين پايتختهاي جهان را بنيان گذاردند. عيلاميان در جنوب و جنوب غرب ايران يكي از اقوام متمدن تر نسبت به بقيه اقوام ايراني بودند. علاوه بر شوش ساير ياتختهاي عيلاميان كه در كتيبه ها ثبت شده است عبارتند از:‌ايلات «اوان» در شمال غرب شوش كه احتمالاً شوشتر امروزي بوده است. از حدود 2700 ق م . تا 2200 ق م مي باشد. ايالت «سيماش» در شمل شرقي دشت خوزستان كه احتمالاً خرم آباد امروزي است. ايالت «انزان» در شرق و جنوب شرقي دشت خوزستان كه احتمالاً فارس امروزي است. بقاياي اين شهرها نمونه هاي بارز شهرسازي و نخستين شهرهاي سازمان يافته دنيا هستند. از وقايع بسيار مهم دوران عيلاميان اختراع خط ميخي ايلامي كه در اواخر هزاره چهارم ق م. به صورت گل نوشته و آجر كتيبه دار و يا اشيا ديگر بخشي از ميراث مكتوب ما را تشكيل مي دهند. عيلاميان تنها قومي بودند كه از خط استفاده مي كردند، خط آنان خط «عيلام مقدم» و يا «پرتو عيلاماي» است.

اسلاید 8: چگونگي بناي شهر دور انتاش يا چغارنبيل: حدود اواسط قرن 13 ق.م پشته وسيعي پيش از 30 متر از رودخانه آب «دز» يكي از شعبات رود كارون را از مسير مستقيم خارج و به آن قوس مي داد توسط شاه عيلام اونتاش – گال انتخاب شد تا در آن شهر مذهبي بنيان نهاده شود. اين شهر دور انتاشي ناميده شد كه چنين نامي برگرفته از نام بنيانگذار آن بود. پشته اي كه انتخاب شده بود قبلاً خالي از سكنه و ناحيه بكري بود و فقط در دوره كوتاهي از هزاره چهارم قبل از ميلاد مسكوني بوده است. انتاش – گال شاه مهمترين بناي شهر دور انتاش يعني معبد يا زيگورات چغازنبيل را براي خداي اينشوشيناك بنا نهاد ابن يرج مقدس براي آنها نمايش از خط ارتباطي بين زمين و آسمان را ارائه مي كرد. اگر فرضيه سلطنت 20 ساله (1245-1265) كه به انتاش – گال نسبت داده مي شود صحيح باشد، عمليات ساختماني دور انتاش دقيقاً بلافاصله پس از به قدرت رسيدن اين شاهزاده بوده و قطعاً در طول تمام اين دوره 20 ساله روي اين شهر كار شده، ولي عمليات ساختماني ايـن بـنا و شـهرك هـرگز به پـايـان نـرسيده است. پـس از مرگ انتاش گال هيچ يك از شاهان كه در قرن 13 ق م بر عيلام حكومت مـي كــردنـد وابستـگـي چنداني از خود به شهر دور انتاش نشان نداند و اين شهر مقدس به صورتي آرام قرن ها به موجوديت خود ادامه مي دهد تا اينكه با حمله و تهاجم آشوريها به اين شهرك و فتح آن در سال 640 ق م – اين شهر متروك مي شود سالنامه هاي آشو بنيپال كه به ذكر هشتمين لشكركشي مي پردازد، تصوير اين خرابي و انهدام را كه سربازان آشوري به اين شهر وارد كردند را در ذهن زنده مي كند.

اسلاید 9:

اسلاید 10:

اسلاید 11: معرفي چغازنبيل: در طي حفاريهاي به عمل آمده شهري كه در آن چغازنبيل پيدا شده وسعتي بالغ بر 4 كيلومتر مربع داشت و در 42 كيلومتري جنوب شرقي شهر شوش واقع شده است. بلندي آغازين آن 52 متر و 5 طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها 2 طبقه و نيم از آن باقي مانده است. بناهاي مهم چغازنبيل: حصار اول: اين حصار در برگيرنده زيگورات و معابد و بناي نيايشگاه است كه در آن 6 دروازه وجود دارد و از طريق همين دروازه ها زائران به محوطه معبد وارد مي شدند. اين حصار داراي ناودان هايي است كه وظيفه دفع آب را بر عهده داشتند. مصالح به كار رفته در حصار اول خشت و گل كوبيده هستند. به اين حصار «تمنوس» مي گفته اند. حصار دوم: حصاري است كه حصار اول و بخشي از بناهاي تاريخي چغازنبيل را در بر گرفته است. حصار سوم: حصار سوم چغازنبيل نشانگر محدوده شهر بوده است و حصار اول و دوم و مجموعه بناهاي چغازنبيل را در بر گرفته است. مصالح به كار گرفته شده در ساخت اين حصار عموماً خشتي هستند.

اسلاید 12:

اسلاید 13: بناهاي داخل حصار اول: معبد چهار گوش غربي: هر يك از اضلاع اين معبد 17 متر است و هر يك از چهار زاويه آن همچون زيگورات در جهت يكي از جهات اربعه قرار دارد. ورودي اين معبد در شمال شرقي آن تعبيه شده است، سقف اتاق ها در اين معبد با خشت خام بصورت طلاق هلالي از نوع آهنگ پوشيده شده است. معبد چهار گوش جنوب شرقي: هر يك از اضلاع اين معبد كه زواياي آن به طرف جهات اربعه است 18 متر بوده است. وجوه آن داراي پيش آمدگي ها و پس رفتگي هايي بوده كه در روي از وجوه، تشكيل دو ستون بزرگ چهار گوش 50/4 متري و يك ستون مركزي را مي داده كه همه اينها 30 سانتيمتر برجستگي داشتند. نقطه اين معبد شامل حياطي است كه در زاويه غربي بنا قرار گرفته است، اتاق هاي اين معبد همانند معبد چهار گوش غربي در دو ضلع آن قرار گرفته است و همه آنها به اين حياط وابسته اند، ورودي آن در روي وجه جنوب شرقي قرار گرفته و بر دالان كوچكي به ابعاد 50/2 در 50/3 باز مي شود. نقشه اين معبد خيلي شبيه به معبد غربي است. با اين تفاوت كه ورودي آن به جاي اينكه به طرف شمال شرقي باز شود در ضلع جنوب شرقي قرار دارد.

اسلاید 14: معبد الهه اينشوشيناك: در بخش شرقي جنوب شرقي، معبد B كه به الهه اينشوشيناك هديه شده وجود دارد. اين معبد داراي 5 اتاق است كه همگي آنها در يك رديف قرار داشته اند. در مدخل ورودي معبد، يك سر در هلالي به شعاع 5/72 سانتيمتر كه مصالح آن از خشت و ملات گچ است. در زير اتاق ورودي دروازه معبد كه به «دروازه مجلل» معروف مي باشد، آجر نوشته هايي ديده مي شود. اين آجر نوشته ها در هر دو سمت دروازه وجود دارند. معبد اينشوشيناك B داراي برخي از سالمترين و بهترين كلون ها و لوله هاي در و همچنين پاشنه هاي سنگي است. مجموعه معابد شمال غربي: از بين تمام نيايشگاه هاي پيدا شده در دور انتاش فقط 3 نيايشگاه جاي ويژه اي را كه نسبت به ساير جاها ممتاز بوده اشغال كرده اند. اين مجموعه در مجاورت حصار دروني در جبهه شمال غربي زيگورات قرار دارند. دو نيايشگاه براي ايشني كاراپ وكي ري ديشا كه مستقيماً به صحن شمال غربي باز مي شوند و نيايشگاه سوم كه براي خداي (گال) ساخته شده در نزديك دروازه شمالي ديوار حصار قرار دارد.

اسلاید 15: دروازه ارابه ها: اين دروازه در گوشه جنوبي حصار اول واقع شده است. عرض دروازه در حدد 40/2 متر مي باشد، و كف پوشي از سنگ بر روي سطح دروازه ديده مي شود. درز اين كف پوش سنگي را با ملات قير معدني پر كرده اند. بر روي اين سنگ فرش آثاري شبيه به آثار چرخ گاري ديده مي شود و به همين دليل اين دروازه به نام دروازه ارابه ها مشهور شده است. چهار پايان را براي قرباني كردن د عابد از اين دروازه وارد مي كردند. دروازه شاهي: دروازه شاهي بزرگترين و عريض ترين دروازه است كه در ديوار حصارهاي اطراف حصار زيگورات تعبيه شده است. در اينجا كلون هاي سنگي مشابهي بسته مي شده كه توسط بست هاي فلزي به درچوبي متصل بودند. در درون اين دروازه 2 عدد تنگ سفالي پيدا شده كه حالت و شكل آنها متاخرتر بوده و مي توانستند مربوط به زمان فتح شهر توسط آشوري ها بوده باشد. دو قطعه از مجسمه هاي كوچك الهه عريان، قطعه اي از سفال رنگي، نصف مهر استوانه از جنس خمير شيشه و يك قطعه كوچك مفرغ پايان پخش اين مجموعه هستند.

اسلاید 16: دروازه شمال شرقي: اين دروازه بزرگترين و مهمترين دروازه تمنوس و متكي به چهار برج مي باشد دو برج در خارج و دو برج ديگر در داخل حصار است. اين دروازه در 265 متري زاويه شمالي تمنوس در ديوار شمال شرقي باز مي شد.دو برج دروني آن از ديوار حصار 8/10 متر پيش آمدگي داشتند، كه پهناي هر كدام از آنها در هر طرف زيگورات 6/60 متر و محدود به گذرگاهي به شكل مربع مي شدند. تمام كف دروازه با آجرهاي شكسته اي كه هنوز هم لكه هايي از آنها باقي مانده خوش شده بود، همچنين كفسازي عريضي از آجر شكسته در مقابل دروازه، در تمنوس گسترده شده بود. جبهه شمال شرقي: اين جبهه بيشترين ميزان تغريب را دارد. عمود بر دروازه جبهه، مسيري كفسازي شده تا تا دروازه شمال شري وجود دارد. در جلوي اين جبهه معبدي يافت نشده است. پلكان دروازه شمال شرقي به عرض 55/4 متر ورودي سراسري خارجي اين دروازه را تشكيل مي دهد ارتفاع هر يك از پله ها در حدود 29 سانتيمتر و پوشيده از كف سازي سنگي بوده اند. در ورودي سَرْ سَراي در حدود 5/1 متر پهنا دارد. در جلوي اين در ورودي دو اولا و كلون سنگي يافت شده اند. از مهمترين يافته هاي اين جبه پيدا كردن قطعات متعددي از يك حيوان به صورت برجستگي هاي مدور و از جنس سفال لعابدار بود كه جمع آوري و مرمت مشخص شد كه مجسمه يك گاو نر نسبتاً بزرگ است. اين حيوان حكم يك نگهبان دروازه را براي زيگورات چغازنبيل داشته است.

اسلاید 17: جبهه جنوب شرقي: اين جبهه به وسيله يك راه كف سازي شده به دروازه شاهي متصل شده است كه در انتهاي آن و در برابر دروازه جنوب شرقي دو رديف سكو به موازات هم ديده مي شود. اين سكوها مخصوص دادن هداياي پيش كشي بوده است. جبهه شمال غربي: اين جبهه از زيگورات، در مجموع بيشترين باز سازي را داشته است. در روبروي آن مجموعه معابد شمال غرب قرار دارند، كه شامل 3 معبد بسيار مهم (گال، ايشه ني كاراپ، كريويشا) مي باشند در سمت غربي اين جبهه مسير كفسازي شده وجود دارد كه تا دروازه غربي اين جبهه مسير كفسازي شده وجود دارد كه تا دروازه غربي و از آن جا به معابد چهار گوش غربي متصل مي شود. دروازه شمال غربي شامل شامل پلكاني به عرض 60/4 بوده است كه از طريق آن به سر سراي خارجي اين در مي رسيدند. اين پلكا شامل 10 پله مي باشد كه ارتفاع سر پله تقريباً 20 سانتيمتر است. در جلوي اين پلكان يك كاسه پاشنه سنگي در دهانۀ در ديه مي شود و در طرف راست ورودي اتاق رواق مانندي وجود دارد كه ابعاد آن 7 متر در 60/2 متر است.

اسلاید 18: جبهه جنوب غربي: جبهه جنوب غربي از سالمترين جبهه هاي باقي مانده در زيگورات چغازنبيل است، اين جبهه به وسيله سه راه كف سازي شده به نيايشگاههاي سه گانه متصل مي شود در اين جبهه سكويي وجود دارد كه از آن به عنوان سكوي قربانگاه و نيز ساعت آفتابي استفاده مي شده است. بناهاي داخل حصار دوم: معابد هيش ميتيك و رو هوراتیو : اين معبد كه وف دو الهه است در 50/111 متري شمال غربي دروازه بزرگ، شمال شرقي تمنوس و در 140 متري زاويه شمالي اين محوطه مقدس قرار گرفته بود. حلول اين معبد 50/47 و عرض 56/23 متر است. ديوار شمال شرقي آن به موازات حصار تمنوس امتداد مي يابد و با فاصله منظم 13 متر از آن فاصله دارد. ورودي كعبد در نزديكي زاويه جنوبي و در نماي جنوب غربي آن قرار داشت. اين معبد وقف دو الهه مذكر به نام هاي هيش ميتيك و رو هواراتيو بوده است. در اين معبد 21 آجر كتيبه دار يافت شد كه نام اين دو خداي باستاني را بر خود داشتند

اسلاید 19: دروازه شمال شرقي: اين دوروازه در روبروي دروازه شمال شرقي اول قرار دارد. ميزان تخريب در اين دروازه نسبتاً زياد است از طرفي جبهه جنوب شرقي زيگورات متصل شده است و از طرف ديگر تا جبهه شمال غربي و نزديك معبد گال امتداد دارد. در درون اين دروازه و در سمت شرقي آن يك پلكان يافت شده است. دروازه شوش: در ديوار جنوب غربي دروازه اي شناخته شد كه به دروازه شوش معروف است اين دروازه در 180 متري زاويه جنوب غربي حصار تمنوس قرار دارد. عرض كلي آن به 5/17 متر مي رسيده و قريباً هم عرض دروازه شمال شرقي بوده است. چهار برج به آن تكيه زده بودند كه اين چهار برج گذرگاهي را بوجود مي اورند كه نسبتاً باريك بود. اين گذرگاه باريك نشان مي دهد كه از اين دروازه فقط عده معدودي گذر مي كرده اند و وارد تمنوس مي شده اند و محققاً تعداد اين وارد شوندگان خيلي كمتر از انبوه مردمي بوده است كه از دروازه شمال شرقي وارد تمنوس مي شده اند. تمام كف اين دروازه با خشت شكسته فرش شده بود. زمين بيرون اين دروازه را با سنگريزه فرش كرده بودند. از اين دروازه راهي كفسازي شده شروع مي شد كه اين راه پس از امتداد در كنار معبد چهار گوشه غربي به دروازه غربي در حصار داخلي مي رسيده است و در نتيجه دروازه شوش را به دروازه خوبي حصار داخلي متصل مي كرده است.

اسلاید 20: دروازه مسدود شده: در 163متري زاويه شرقي و 81 متري گذگاه شاهي قرار دارد. اين دروازه از نظر معماري و ابعاد، نسبتاً ساده و مقعر بود و به نظر مي رسد كه تمام اين دروازه را مسدود كردند دليل چنين حذفي روشن نيست، اما مي تواند نشان دهنده اين موضوع باشد كه سلسله جديد شاهان حركت دسته جمعي بطرف دور اونتاش را كنار گذاشته بوده اند. برجهاي خارجي اين دروازه در روي وجه بيروني ديوار حصار يك برجستگي به عمق 30/3 متر و عرض 10/4 متر بوجود آورده بودند كه بين آنها فضايي بطول 30/3 متر در يك متر باقي مانده بود. از اينجا گذرگاهي بطول 50/3 متر و عرض 50/1 شروع مي شد كه اين راه به سه قسمت مركزي دروازه كه فقط دري كه يك لنگه داشته است منتهي مي كند. گذرگاه شاهي: در ديوار جنوب شرقي دروازه ديگري شناسايي شده كه به گذرگاه شاهي معروف است. موقعيت راهي كفسازي شده كه از دروازه شاهي حصار صحن ها شروع و به گذرگاه واقع در ديوار حصار تمنوس منتهي مي شود، موجب گرديد كه ما چنين نامي را روي آن بگذاريم. قسمت مركزي اين دروازه بطول 5/50 متر و عرض 3/10 متر با كفسازي زيبايي از آجرهاي سالم پوشيده شده بود، كه در امتداد طول ديوار جنوب غربي اش سكوئي به عرض 2 آجر وجود داشته است. اين دروازه، تنها دروازه اي است كه پلكاني خم شده به شكل آرنج در آن وجود داشته است. همين پلكان صعود به بالاي برجها و ديوار حصار آسانتر مي نمود.

اسلاید 21: برج نور كيپرات: اين برج كه پيش آمدگي آن بطرف بيرون است، دروسط ديوار جنوب شرقي در 28/50 متري جنوب گذرگاه شاهي قرار دارد. اين برج به عرض 8/15 و پيش آمدگي 5/20 متر كه علي الظاهر بعداً به ساختمان ديوار تمنوس افزوده شده است پر بود و اثري از پلكان در آن ديده نمي شود. در ساخت اين برج از آجر استفاده شده است. مجموعه غربي: ديوارهاي پيدا شده در اين مجموعه از آجر شكسته ساخته شده بودند. ضخامت اين ديوارها بسيار كم بوده است. به نظر مي رسد كه بنا بدون در نظر گرفتن نقشه اي دقيق ساخته شده است. ديوارها ناگهان شروع و ناگهان نيز بدون دنباله رها شده بودند. حياط ها پشت سر هم بودند و اجاق ها بدون آنكه در سر پناهي باشد، نشانگر يك آشپزخانه ابتدايي بودند. اين بنابراين سكونت كارگران ساخته شده بوده است. يكي از دلاديل آن اين است كه شواهدي يافت شده كه نشان مي دهند كه شناخت آن به زماني مي رسد كه شهر كاملاً در حال ساخت ساز بوده است.

اسلاید 22: مجموعه شمال غربي: اين مجموعه به هنگام از زير خاك در آوردن ديوار شمال غربي حصار تمنوس كه تقريباً در تمام طولش از يك خط سيستم پيروي مي كند، كشف شد. تاريخ آن به زماني مي رسد كه شهر در حال ساخته شدن بوده است. اكثر مجموعه با ديوارهايهايي از آجر شكسته ساخته شده بوده است. ديوارهايي كه سه حياط و دو اتاق ساخته شده به درازا را محاطه مي كردند. در درون اين مجموعه محوطه محصوري پيدا شده كه باد و ديواره از خشت خام درست شده بود. در اين محوطه گذگاه عويضي وجود دارد، كه به طرف حصار تمنوس مي رود. در اين گذرگاه آثاري از يك ثاودان و دو سكوي خشتي وجود دارد. مجموعه شرقي: اين مجموعه درضلعع شرقي حصار اول (تمنوس) واقع شده است متشكل از چهار نيايشگاه بصورت فشرده بطول 90 متر و عرض 35 متر مي باشد. نماي تمام اين نيايشگاه كه بطرف جنوب غربي چرخيده، رو به گذرگاه شاهي است. اين مجموعه توسط راهي كفسازي شده كه فقط قسمتهاي ناچيزي از آن باقي مانده است به گذرگاه شاه متصل مي شد.

اسلاید 23: زاويه شمالي تمنوس: در اين بخش 9 مورد كفسازي شده يا آجر شكسته از زير خاك پيدا شده كه همه به موازات همديگر بودند. طول اين كفسازي ها به 30 متر مي رسيد و عرض هر يك از انها بطور متوسط 50/4 متر بود. در اين منطقه هم چنين مصالح ساختماني و اتاق هاي نيمه تمامي يافت شد كه نشان از يك عمليات ساختماني نيمه تمام بود. يافته شدن مصالح بنايي و نيز سه نواري كه يكي از انها پر از قير معدني و يكي ديگر مملو از گچ بود صحت اين فرضيه را تأييد كرد. در كنار اين مصالح دو حلقه چاه كشف شد كه با توجه به آب شور و غير قابل شرب اين چاه ها گمان مي رود از آنها براي عمليات ساختماني استفاده مي كردند. بناهاي ديگر چغازنبيل: ورودي شاهي: اين ورودي مجلل كه در ديوار حصار خارجي شهر در ضلع جنوب شرقي نزديك به كاخ شماره 3 باز شده بود از 3 قسمت تشكيل مي گرديد.

اسلاید 24: الف: دروازه بزرگ: اسم اين مجموعه از آجرهاي كتيبه داري ناشي مي شوند كه هنگام آزادسازي اين مجموعه پيدا شدند. دروازه بزرگ به عرض 90/4 متر به دو عدد برج تكيه داشت كه از طرف خارج خارج 10 متر و از طرف داخل يعني طرف خياط 50/4 متر پيش آمدگي داشتند. دروازه شاهي بزرگترين و عريض ترين دروازه اي بود كه در ديوا حصارهاي اطراف زيگورات تعبيه شده است در اينجا كلون هاي سنگي مشابهي بسته مي شده كه توسط بست هاي فلزي به در چوبي مستقل بوده اند. در درون اين دروازه 2 عدد تنگ سفالي پيدا شده كه حال و شكل آنها متاخرتر بوده و مي توانسته به زمان فتح شهر توسعه آشوريها بوده باشد. ب – حياط بزرگ: زواياي اين حياط به طول و عرض 64 در 30/62 متر مي باشند. كه اين زوايا به طرف جهات اربعه مي باشد و طول ان جهت جنوبي به شمالي و شمالي – غربي را نشان مي دهد. پيادروئي از آجر شكسته به عرض 70/2 در حاشيه دروني آن وجود داشت. در ضلع جنوب غربي و در تمام طول حياط 2 رديف از اتاق ها ديده مي شد كه بين آنها و ديوار حصار بن بستي به عرض 80/3 وجود داشت كه آبهاي حياط از آنجا جاري مي شدند. ديوارهاي اين 2 رديف اتاق ها 10/2 ضخامت و عرض هر يك از اين اتاق ها 15/3 متر بود. در 50/6 متري ضلع باريك بنا در طول حصار تنبوشه اي سفالين به قطر 15 سانتيمتر از زير ديوار مياني مي گذشت و آب اتاق دروني را به طرف اتاق بيروني هدايت مي كرد. كانال كوچكي از اتاق رديف خارجي عبور مي كرد و پس از گذشتن از زير ديوار در درون تنبوشه اي ديگر اب را به بيرون بعضي جنوب غربي مي ريخت. روي ضلع شمال شرقي حياط فقط يك رديف اتاق وجود داشت. عرض اين اتاق ها 80/3 متر بوده و ضخامت ديوارها در طرف حياط 10/2 و در طرف خارجي 50/1 متر بوده است.

اسلاید 25: ج – دروازه شاه: دروازه شاه كه مقابل دروازه بزرگ قرار داشت، فقط يك درگاهي داشت كه با دو لنگه در بسته مي شد. كف اين دروازه با خشت خام فرش شده بود و روي آنرا با سنگفرشي تخت پوشانده بودند در اينجا پلكاني به عرض 70 سانتيمتر امكان دسترسي به پشت بام را فراهم مي كرد. گذرگاهي به عرض 4 متر ارتباط بين اين حياط و اين دو ااق به طول 30/19 متر و عرض 15/3 متر را تأمين مي كردند. در جريان آزاد سازي ورودي شاهي و در سه محل ختلف خمره هايي پيدا شدند كه در وجه خارجي ديوار كار گذاشته شده بودند. اين خمره ها بقاياي اطفال سن پايين را در برداشته كه آنجا هم آهكي شده بودند. كاخ آرامگاه ها: در ضلع جنوب شرقي دور اونتاش و در نزديكي حصار سوم، مجموعه بناهايي بدست آمد كه بر اساس يافته هاي باستان شناس اين منطقه به محوطه شاهي شهرت يافته است. كاخ آرامگاه ها در اين محوطه قرار دارد. اين نام را به دليل وجود پنج مقبره زير زميني سرداب مانند در در اين كاخ، بر آن گذاشته اند. اين مقابر آرامگاه ها و مقابر پادشاهان و شاهزادگان عيلامي است. در حين حفاري لايه اي از چوب و پودر شن در ان بدست آمد كه احتمال را به وجود مي اورد كه در زمان گذشته از اين مواد به عنوان يك سقف چوبي استفاده مي گرداند. علاوه بر اين اثار تزئينات شيشه اي و گل ميخ هاي لعابدار در كاخ بدست آمده است.

اسلاید 26: نيايشگاه نوسوكو: در 180 متري جنوب كاخ زيرزمين در محله سكونتي شاهي بازمانده هاي يك بناي شگفت انگيز به شكل T برگشته ديده مي شود. اين كاخ كه زواياي آن بطرف جهات اربعه و بطور حلولي در جهت شمال شرقي و جنوب غربي قرار دارد. اين بنا داراي 47 متر طول و در وسيعترين قسمت عرضي خود 50/29 متر عرض دارد ورودي آن به عرض 15/5 متر در ضلع شمال شرقي قرار داش و به دالان بزرگي باز مي شده كه خط افقي T برگشته را تشكيل مي داده است. اين دالان به طول 22 متر و عرض 50/6 توسط دري كه رو در روي نيايشگاه قرار داشت و هم عرض نيز بود به تالار بزرگ مستطيل شكلي باز مي شد كه كالبد طولي نيايشگاه را تشكيل مي داد.تاسیسات اب رسانی تاسیسات آبرسانی چسبيده به حصار خارجي رو به جبهه شمال غربي زيگورات، تاسيساتي متشكل از يك مخزن در خارج ديوار و يك حوض واقع در درون حصار وجود داشته و شبكه ارتباطي آنها يك سيستم متشكل از نهرهاي كوچك بوده است آب ذخيره شده در مخزن از طريق همين سيستم وارد حوض كوچك مي شده و ساكنان دور اونتاش آب مصرفي خود را از اين خوض بيرون مي كشيدند. مخزن آب داراي 70/10 متر طول 25/7 متر عرض و 35/4 متر عمق دارد. لذا ظرفيت آن در حدود 350 متر مكعب بوده است. كف آن با آجرهاي سالم فرش شده بود. اين آجرها با ملات گچ به هم پيوند داده مي شد كه استحكام ويژه اي داشت. دو ديوار جانبي آن با آجر و گچ ساخته شده بود. اين ديوارها منتهي به ديوار انتهائي مخزن مي شدند كه از حجم طبيعي خاك آن را به وجود مي اوردند. چهارمين ديواره مخزن كه در طرف ديوار شهر قرار داشت. با‌ آجرهاي سالم و گچ ساخته شده است.

اسلاید 27: مصالح چغازنبیل : در ساخت اين شهرك مطابق معماري عيلاميان از خشت استفاده و از آجر نيز به عنوا روكشي براي سطح خشتي استفاده شده است. آجر لعابدار و ميله هاي شيشه اي از ديگر عناصر به كار رفته در اين شهرك است. فلزاتي مثل طلا و مفرغ و قير بعنوان ماده كلاف كشي مورد استفاده بوده است. زيگورات عملاً با 3 نوع خشت ساخته شده است. 1- خشت خام 2- خشت پخته (آجر) 3- خشت نوع سوم كه عبارت است از خشتهاي خاصي كه با خشت پخته كوبيده يا شكسته مخلوط شده است كه همين امر موجب شده تا مقاومت اين نوع خشت پيش از خشتي باشد كه فقط از گل خام درست شده و در زير آفتاب خشك شده است. ناودانهاي زيگورات: به دليل قرارگيري اين شهرك و اين محوطه مقدس در منطقه بارش بارانماي فصلي شديد، ناودانهايي در زيگورات براي در امان ماندن اين بنا ساخته شده است. در هر ضلع در طبقه اول 5 ناودان وجود دارد. در طبقه دوم – سوم – چهارم در هر طبقه 8 ناودان وجود دارد و در تمام ساختمان يك زيگورات 44 ناودان وجود دارد. انتهاي اين ناودانها را به صورت پله پله مي ساختند تا امكان فرسايش آجرها در اثر سقوط و ريزش عمودي آب را بگيرد.

اسلاید 28: اتاق هاي زيگورات: اتاقها در زبيگورات به دو دسته پلكان دار و بدون پلكان تقسيم مي شوند. 2 مورد مصرف جداگانه را مي توان براي اتاق هاي پلكان دار و بدون پلكان در نظر گرفت. در مورد اتاقهاي پلكان دار با توجه به اشيائي كه در آنجا بدست آمده است مي توان آنها را يك نوع انبار به حساب آورد كه اغلب هواياي متعلق به خدايان بودند در آنها نگهداري مي شده است. چنانكه از يكي از اين اتاق ها 223 گل ميخ و ميخ از جنس سفال لعابدار با فشانه ها و فقوش گوناگون بدست امده كه بعضي از انها مزين به مهرهاي شيشه اي بوده و بعضي نيز نا پادشاه سازنده بنا را بر خود داشته است. در مورد اتاق هاي بدون پلكان وضع به گونه اي ديگر است.اولا مي توان اين گونه تصور كرد كه چون از اين اتاق ها اشيايي بدست نيامده مسلما به عنوان انبار كاربردي نداشتند و شايد اين مكانها محلي براي نگهداري اجساد بزرگان و شاهان باشد.

اسلاید 29: نوع ساختار زيگورات: برج مطبق بر خلاف آنچه همه مي انديشند بر مبناي يك نقشه افقي و با گذاشتن سطوح بر روي يكديگر ساخته نشده است، بلكه اين برج بر اساس نقشه عمودي بنا شده است. يعني اين كه هر يك از طبقات آن مستقلاً از روي خاك بكر شروع شده و بالا امده است. در واقع همه این طبقات یکی بس از دیگری در درون یکدیگر قرار گرفته اند..

اسلاید 30: دو ويژگي مهم بناي زيگورات: 1- بر روي آجرهاي نما خطوطي به شكل خط ميخي كه همان خط عيلامي است حك شده است كه اكثر آنها داراي يك نوشته درباره اينشوشيناك است. 2- قديمي ترين طلاق قوسي شكل ايران در يك بنا را مي توان در زيگورات چغازنبيل و در سقف پله هاي آن مشاهده كرد. شكل اين طلاق ها بدون و مانند قسمتي از كمان دايره است كه به آن «طلاق گهواره اي» مي گويند.

اسلاید 31: موقعيت بين النهرين بين النهرين يا ميان رودان بعنوان قسمتي از خاور نزديك، منطقه اي است كه قسمتهاي شرقي و جنوبي هلال حاصلخيز را در برگرفته و دو رود دجله و فرات كه از كوههاي كشور ارمنستان سرچشمه مي گيرند در غرب و شرق آن جريان دارند. بين النهرين از شرق به زاگرس و فلات ايران، از شمال به سرزمين كوهستاني آسياي صغير، از مغرب به صحراي شام در سوريه و از جنوب خليج فارس محدود شده و روي هم رفته محدوده آن با كشور عراق كنوني مطابقت دارد. اين ناحيه به دو قسمت بين النهرين شمالي نواحي كوهستاني و سردسير كه قسمتي از كوههاي زاگرس در در كردستان عراق را نيز شامل مي شود و بين النهزژرين جنوبي (جلگه ها و سرزمينهاي پست جنوبي و حاشيه خليج فارس) تقسيم مي شود. فرهنگهاي بين النهرين: (پيش از تاريخ و دوره تاريخي) قديمي ترين فرهنگ كه اثار انساني در آن پيدا شده، فرهنگ 1- پالئوليتيك مياني است (100000-40000) 2- پالئوايتيك جديد 3- ميان سنگي 4- نوسنگي بين النهرين كه آثار آن از مناطقي جارمو - شمشارا – پاگلارا – بدست آمده است 5- دوران استقرار در دهكده ها كه‌ آثار آن از جارمو - شمشارا – حسونا – حلف – عبيد بدست آمده است. 6- دوره اوروك: مربوط به 3500 تا 3100 ق‌م است 7- دوره جمدت نصر ⃪ (3100-2900 ق‌م) 8- دوره سلسله ها ⃪ كه همزمان با تمدن سومر است 9- دوره اكد 10- آشور

اسلاید 32: زيگورات هاي بين النهرين: سومري ها را نخستين سازنده زيگورات مي دانند. اين زيگورات ها را در ابتدا به صورت سكويي در كنار معبدي كه براي خداي حامي شهر بنا مي كردند مي ساختند. سابقه ساختن سكو براي برپايي معبد بر روي آن به دوران عبيد، حدود بين 4000 تا 3200 قبل از ميلاد برمي گردد. يكي از كمترين معابد بين النهرين كه بر روي مسكو بنا شده است معبدي است كه بقاياي آن از طبقه هفتم اريدو، ابوثمرين، مشخص شده است. سومري ها از دوران هاي بسيار قديم علاقه زيادي به ساختن معابد مرتفع داشتند. آنها در دوران عبيد در شهر را ديده و معبد هفتم را بر بالاي سكويي كوتاه بنا كردند كه دسترسي به آن تنها به كمك چند پله ميسر بود. در اوروك (نيمه نخست دوران آغاز نگارش) معبد سفيد را در شهر اوروك بر فراز سكوي طبيعي بسيار مرتفعي به بلندي دوازده متر و در نيمه دوم دوران آغاز نگارش (دوره جمدت نصر) معبد منفوش را در تل عوقير و معابد چهارم و پنج سين را در خناجر بر بالاي سكوهاي ساده اي بر پا داشتند.

اسلاید 33: زيگورات آنو معبد انو از لحاظ نقشه در واقع تكرار معبد هفتم اريدو و بخش شمال غربي معبد C در محوطه مقدس اِ اَنَّ در اوروك است نقشه بنا شكل راست گوشۀ ساده اي دارد كه پشتبندهاي منظم تزييني به نماي خارجي آن جلوۀ بسيار زيبايي مي دهد از اين پشتبندها در تزيين ديوارهاي داخلي معبد نيز استفاده شده است. تفاوت اصلي ميان اين معبد و معابد ديگر در ارتفاع مصطبه آن است. ارتفاع آن از زمينها اطراف به حدود سيزده متر مي رسد به دليل اين ارتفاع زياد، حفاران اوروك سكوي معبد مرتفع آنو را زيگورات ناميده اند. دسترسي به بالاي سكوار طريق يك رشته پله در سمت شمال شرقي ميسر بود. بر اين سكوي بي حفاظ معبد كوچكي بود كه ديوارهاي آن را با ماده گچي يا آهكي سفيد كرده بودند و به همين دليل آن را در «معبد سفيد» هم مي نامند. در معبد در ديوار جنوب غربي باز مي شد، و رودي به آن كمك يك تك پله امكانپذير بود. پس از گذشتن از يك هشتي كوچك، نيايشگر خود را درون شبستان معبد مي يافت. اين هشتي كوچك يكي از چندين اتاق به نسبت كوچك ديگري بود كه در دو سوي دو ضلع طويل قرار گرفته و در همه آنها به شبستان بزرگ راستگوشه باز مي شد. در يك گوشۀ تالار بزرگ شبستان يك سكوي قربانگاه به بلندي 30/1 متر قرار داشت و راه يابي به بالاي آن به كمك چند پله باريك امكانپذير بود. در برابر قربانگاه و به فاصله اندكي به طرف مركز صحن يك ميز هداياي آجري برپا شده بود.

اسلاید 34: راه پله زیگوران آنو در سمت شمال شرقی

اسلاید 35: زيگورات اور زيگوراتي كه در دوره سلسله اور سوم ساخته شده بود، يگوراتي بود كه توسط اورنمو براي خداي ماه، ننّ، در شهر باستاني اور ساخته شده بود. اورنمو موسس سلسله سوم اور است كه ان را در سال 2112 ق.م تأسيس كرده و اين سلسله تا سال 2025 ق.م در جنوب بين النهرين به پايتختي شهر اور حكومت را در دست داشت. زيگورات اور يكي از سالمترين زيگوراتها در بين النهرين است. دليل اين سالم ماندن لايه ضخيم آجرهايي است كه نماي اين بناي عظيم خشتي را پوشانيده است. چهار گوشه زيگورات رو به چهار جهت اصلي است و سطح بدنۀ آن با پشتبندهاي منظم تزيين شده است. از ارتفاع اين زيگورات به ابعاد 43×5/62 متر هنوز تمامي سكوي اول و بخش عمدۀ سكوي دوم پا برجاست و پي ان به صورت سكوي عظيمي از آجر ساخته شده است. نماي آجري در سكوي اول 5/2 متر و در سكوي دوم 5/1 متر ضخامت دارد. در جبهه شمال شرقي سه رشته پله دسترسي به بالاي زيگورات را ميسر مي سازد. دو رشته از اين پله ها چسبيده به بدنه سكوي اول است و از دو سو به سمت بالا هدايت مي شود، و رشته سوم عمود بر بدنه زيگورات ساخته شده است. اين هر سه رشته در ارتفاع همسطح با سكوي اول از سه سمت به فضاي سر پوشيدۀ كوچكی مي رسد كه در واقع دروازه ورود به طبقات بالاي زيگورات بوده است. از اين نقطه بي بعد راهيابي به طبقات بعدي تنها با يك رشته پله امكان پذير بوده و در واقع ادامه رشته پلكان عمود بر زيگورات است. اگر چه بخشي از ارتفاع سكوي دوم از ميان رفته است. اما محاسبه شيب پله نشان مي دهد كه در ارتفاع حدود پنج متري از سكوي اول به بالاي آن مي رسيده است.

اسلاید 36: زيگورات اور

اسلاید 37: زيگورات اور

اسلاید 38: زيگورات تل ريماح: متعلق به بابل قديم اين مجموعه مذهبي در زماني كه گرن بخشي از قلمرو پادشاهي آشور بود، در حدود 1800 ق.م به فرمان شمسي – ادد اول بر پا گرديد. نقشه معبد به طور كامل بابلي است و حتي جزئيات معماري حضور معماران بابلي را در ساختن آن القا مي كند. شكل شبستان مانند معبد دوران سلسله اور «عرضي» و دسترسي به آن مستقيم است. در گاهي پيكرۀ خدا در مركز ديوار طويل روبروي در ورودي به شبستان قرار دارد. شبستان در هر سوي خود به دو اتاق چهار گوشۀ هم اندازه كاملاً قرينه باز مي شود، و پيش شبستان عرضي بسيار وسيعي در برابر آن قرار گرفته است حياط چهار گوشه در دو سوي شمال و جنوب با دو رديف و در سمت شرق با يك رديف اتاق در ميان گرفته شده است. ورود به معبد از سه سمت شمال و جنوب و شرق ميسر است و در هر سه جبهه درها درست در مركز ديوار قرار گرفته اند. در شرقي راه ورود اصلي به معبد را تشكيل مي دهد، زيرا با برج هاي تزييني توام در ميان گرفته شده است. بزرگترين ويژگي اين معبده وضعيت سلامت آن است، به طوري كه هفت متر از ارتفاع ديوارهاي آن هنوز پا بر جاست. اندازه گيري بقاياي پله هايي كه دست رسي به پشت بام را ميسري ساخت، نشان مي دهد كه ارتفاع ديوار معبد در اصل يازده متر بوده است. اما خارق العاده ترين ويژگي معبد ريماح تزيين ديوارهاي حياط و نماي بيروني معبد و زيگورات را با بيش از 270 نيم ستون است كه تعداد پنجاه عدد از انها را طراحهاي استادانه مارپيچ و دو نوع تنه نخل خرما تشكيل مي دهد.

اسلاید 39: تمامي اين مجموعه خوش ساخت و تزيينات نماي آن از خشت ساخته شده بوده است. اتاقها همگي با طلاقهاي ضربي شعاعي پوشيده شده بودند. حتي پلكان يادماني كه از سطح زمين به بالاي بنا ي رفته بر سه طلاق با ارتفاع فزانيده ساخته شده بودند. در ساخت زيگورات تل ريماح از شيوه خاصي استفاده كرده اند. اين بنا همچون زيگوراتي دوران اور – نمو يكپارچه نبود. به استثناي جبهه شرقي كه به معبد متصل است، دور تا دور زيگورات ، به فاصله حدود 90 سانتي متر از بدنه اصلي، ديواري به ضخامت 5/2 متر كشيده شده است. در بخش غربي، اين فضا از طول به قطعات كوچكتري به طول تقريبي 20/3 متر تقسيم شده است. بي ترتيد هيچ يك از اين فضاها اتاق نبوده اند، زيرا هم پيش از حد باريك اند و هم هيچ ورودي براي آنجا در نظر گرفته نشده است. از انجا از آنجا كه تمام زيگورات مانند معبد از خشت ساخته شده است، مي توان اين فضا را تمهيداتي براي كاستن از رطوبت ايجاد شده و در درون بناي غول آساي زيگورات و جلوگيري از نفوذ آن به قسمتهاي سطحي دانست.

اسلاید 40: زيگورات دور شاروكين : (خورس آباد) متعلق به آشور جديد: زيگوراتي كه در پاتخت آشور در دورشاروكين بنا شده بود اولين زيگوراتي بود كه توسط باستان شناسان شناسايي گرديد. سارگون دوم پادشاه آشور در حدود 2700 سال پيش (705-722 ق.م) اين زيگورات را بنا كرد. چهار طبقه از اين زيگورات پا بر جا است كه ارتفاع هر يك از انها 1/6 متر مي رسد.نما زيگورات را با پشتبندها و فرو رفتگيها تزيين و سطح بيروني طبقات را از پايين به بالا به ترتيب به رنگهاي سفيد، سياه، قرمز و سفيد رنگ اميزي كرده بودند. به احتمال زياد رنگ طبقه چهارم در اصل آبي بوده، اما گذشت زمان آن را به رنگ سفيد تغيير داده است. تفاوت مهم اين زيگورات با بناهاي مشابه كه پيش از آن در بين النهرين بر پا شده بودند. ، در نحوه دست يابي به طبقات بالاي آن بود. رشته پلكاني كه طبقات گوناگون اين زيگورات را به هم ارتباط مي داد به صورت مارپيچ گرداگرد بنا مي گرديد. پهناي راه پله در حدود 80/1 متر بود و لبه بيروني آن تزيين كنگره اي داشت.از ديگر زيگوراتهاي مهمي كه در بين النهرين ساخته شدند مي توان از زيگورات عقر قوت نام بركه از دوران كاسي ها باقي مانده است و حدود 75 متر بلندي دارد و هنوز به خوبي حفظ شده است. همچنين زيگوراتي كه توكولتي – نينوزتاي اول، بزرگترين پادشاه آشور مياني قرن سيزدهم قبل از ميلاد در شهري كه در سه كيلومتري شمال‌آشور احداث كرد و آنرا كار - توكولتن - نينورتا ناميد بنا كرده بود و زيگورات چهار گوشي كه طول هر ضلع آن 51 متر است و ان را شلمانزر اول (1245-1274 ق م) در نمرود بنا كرده است.

اسلاید 41: خورس آباد

اسلاید 42: نتیجه زیگوراتها ساختمانها و معابد پلکانی شکل هستند که مانند هرم ،هر طبقه بالایی نسبت به طبقه پایینی مساحت کمتری دارد. بر روی وجوه این هرمهای بزرگ پله هایی برای رسیدن به اخرین طبقه وجود دارد .معمولا این معابد در میان سایر معابد وساختمان های مقدس دیگر ساخته میشود و یک مجموعه به هم پیوسته را تشکیل میدهند. رایجترین تصور در مورد زیگورات ان است که این معابد در حقیقت پلکان بزرگی برای رسیدن به خدا یا خدایان مورد پرستش ان شهر بوده است. در حدود 30 زیگورات در منطقه بین النهرین و ایران شناسایی شده است. زیگورات چغا زنبیل در قرن 13 قبل از میلاد بدست شاه عیلام اونتاش گال بنا شده است چغازنبیل وسعتی بالغ بر چهار کیلومتر مربع داشت ودر 42 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده است بلندی اغازین ان 52 متر و 5 طبقه بود و امروز ارتفاع ان 25 متر ودو طبقه ونیم ان باقی مانده است. چغازنبیل دارای سه حصار است و در داخل حصار ها معابد وکاخ ها و بناهای دیگر قرار دارد. در ساخت چغازنبیل مطابق معماری عیلامی از خشت استفاده و از اجر نیز به عنوان روکش برای سطح خشتی استفاده شده است از اجر لعابدار ومیله های شیشه ای نیز استفاده شده است. زیگورات چغازنبیل بر خلاف زیگوراتهای بین النهرین که هر طبقه را روی طبقه قبلی می ساختند ، بر اساس یک نقشه عمودی بنا شده است یعنی اینکه هر یک از طبقات ان مستقیما از روی خاک بکر شروع و بالا امده است. عیلامیان به عنوان یک اصل هیچگاه از طریق یک مسیر مستقیم وارد معبد خود نمی شدند و مسیر ورودی را به گونه ای طراحی میکردند که برای وارد شدن به معبد افراد ملزم به دور زدن کامل ان باشند برای نمونه هیچ یک از هفت دروازه چغازنبیل و هیچ یک از مسیر ها مستقیما به طرف معابد زیگورات نمی رود چرا که این امر توهین به این معابد تلقی میشود. زیگورات چغازنبیل بر اساس توصیف و تفسیری که شد با زیگوراتهای مقدس بابلی و اشوری تفاوت عمیقی ندارد هدف و مفهوم این بنا های مذهبی با پاره ای تخییرات و اختلافات یکی است .

اسلاید 43: پایان