نقش مسلمانان در توسعه نجوم

نقش مسلمانان در توسعه نجوم

اسلاید 1: عن موسی بن جعفر علیهماالسلام، قال:بَعْدَ عِلْمِ‌الْقُرْآنِ، لَا يَكُونُ أشْرَفَ مِنْ عِلْمِ‌النُّجُومِ، وَ هُوَ عِلْمُ‏ الْأنْبِيَاءِ وَ الْأوْصِيَاءِ وَ وَرَثَةِ الْأنْبِيَاءِ ...وَ نَحْنُ نَعْرِفُ هَذَا الْعِلْمَ ...وَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ‌أبِي‌طَالِبٍ(علیه السلام) أَعْلَمَ النَّاسِ بِه‏ ‏بحارالانوار، ج48، ص146 / فرج المهموم في تاريخ علماء النجوم، النص، ص: 109

اسلاید 2: نقش مسلمانان در توسعه نجوم

اسلاید 3: عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ (علیه‌السلام) قَالَ، قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ (علیه‌السلام) : لِهَذِهِ النُّجُومِ الَّتِي فِي‌السَّمَاءِ مَدَائِنُ‏ مِثْلُ الْمَدَائِنِ الَّتِي فِي‌الْأرْضِ، مَرْبُوطَةٌ كُلُّ مَدِينَةٍ بِعَمُودٍ [إِلَى عَمُودٍ] مِنْ‏ نُورٍ، طُولُ ذَلِكَ الْعَمُودِ فِي‌السَّمَاءِ مَسِيرَةُ مِائَتَيْنِ وَ خَمْسِينَ سَنَةً(سفینةالبحار، ج7، ص548؛ تفسير القمي، ج‏2، ص: 219) قَالَ أمِيرُالْمُؤْمِنِينَ علیه‌السلام : سَلُونِي[عَمَّا شِئْتُمْ‏] قَبْلَ أنْ تَفْقِدُونِي‏ فَإِنِّي بِطُرُقِ السَّمَاءِ أعْلَمُ مِنِّي بِطُرُقِ الْأَرْضِ (نهج البلاغه، خ 189) (

اسلاید 4: عَنِ‌الْأصْبَغِ بْنِ‌نُبَاتَةَ قَالَ: بَيْنَا أمِيرُالْمُؤْمِنِينَ علیه‌السلام يَخْطُبُ النَّاسَ وَ هُوَ يَقُولُ: سَلُونِي قَبْلَ أنْ تَفْقِدُونِي‏ فَوَاللَّهِ لَا تَسْأَلُونِّي عَنْ شَيْ‏ءٍ يَكُونُ إِلَّا نَبَّاْتُكُمْ بِهِ فَقَامَ إِلَيْهِ سَعْدُ بْنُ أبِي وَقَّاصٍ فَقَالَ: يَا أمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أخْبِرْنِي كَمْ فِي رَأسِي وَ لِحْيَتِي مِنْ شَعْرَةٍ(أمالي( شیخ صدوق)، النص، ص 134)

اسلاید 5: عالم در نگاه دانشمندان

اسلاید 6: - اتواستره (ستاره شناس آمريكائي) مي‌گويد : نزديك٥ تا ٦ درصد ستارگاني كه كُند مي‌چرخند دارای سياراتي هستند که دارنده موجوداتي عاقلند؛ و لاجرم دركهكشان ما «راه شیری»(کوچکترین کهکشان عالم) كه بین 200 تا 400 ميليارد ستاره وجود دارد ، ممـكن است بین 10 تا 24 ميليارد جامعه بشري مانند جامعه ما وجود داشته باشد. - تعداد کهکشان‌های بزرگ عالم را دانشمندان 350 میلیارد برآورد کردند که اگر هر کهکشان دارای حداقل 200میلیارد ستاره باشد می‌توان برآورد کرد که در عالم حداقل7/000/000/000/000/000/000/000 (𝟕× 𝟏𝟎 𝟐𝟏 ) جامعه بشری وجود دارد ! - «اگرست» دانشمند روسي دركتاب خود«موجودات سيارات ديگر درروي زمين» مي‌نويسد: لااقل در10ميليارد سياره درکهکشان ما، موجوداتي وجود داردكه ممكن است بسياري از آنان از ما متمدن‌تر باشند. -خورشید بهمراه منظومه خود در فاصله حدود ۲۶۰۰۰ تا ۲۸۰۰۰ سال نوری از مرکز کهکشان قرار دارد(حدود کیلومتر𝟐𝟓× 𝟏𝟎 𝟏𝟕 ) وهر ۲۵۰ میلیون سال یکبار حول مرکز آن می‌چرخد. www.noojum.com www.nasa.gov

اسلاید 7: زمین از فاصله ۶٫۵ میلیون کیلومتری و از دید «وویجر1»کارل ساگان (فضانورد و دانشمندعلوم‌فضایی آمریکا) در کتاب (( وویجر)) : زمین ذره‌ای خُـرد در مقابل عظمت جهان است. تمامی‌شکوه وجلال‌ما، حس خود مهم بینی بی پایان ما، توهم اینکه مادارای موقعیتی ممتاز درپهنه گیتی هستیم،به واسطه این عکس به چالش کشیده می شود. سیّاره ما لکه‌ای گم شده در تاریکی کهکشان‌ها است.

اسلاید 8: (Voyager) نام دو کاوشگرفضایی است که در سال ۱۹۷۷ میلادی توسط ناسا برای مطالعه سیاره‌های سامانه خورشیدی به فضا پرتاب شد. این دو کاوشگر در اصل برای مطالعه سیارات زحل و مشتری طراحی شده بودند اما بعد از انجام ماموریت به سوی فضای بیرونی سامانه خورشیدی حرکت کردند. در سال ۲۰۱۰ دانشمندان اعلام کردند که وویجر۱ در مرز سامانه خورشیدی قرار گرفته و در آستانه خروج از این سامانه قرار دارد. این دو کاوشگر اکنون دورترین اجرامی هستند که از زمین به فضا پرتاب شده‌اند. وویجر1 حدود ۱۷ میلیارد کیلومتر و وویجر ۲ حدود ۱۵ میلیارد کیلومتر با خورشید فاصله دارند. این دو فضاپیما با سوخت هسته‌ای کار می‌کنند، و برای ادامه حرکت و فعالیت تا سال ۲۰۲۰ سوخت دارند.َوویجر1در۱۲ نوامبر ۱۹۸۰ ازمنظومه شمسی خارج و درفضای بیکران بین ستاره‌ای سفر بی پایان خود را ادامه می‌دهد. دریافت سیگنال از وویجر ۱ حدود ۱۷ ساعت طول می‌کشد. وویجر2 نیز پس از عبوراز نپتون در ۱۵ اوت سال ۱۹۸۹ همانند وویجر ۱ سفر خود را در خارج از منظومه شمسی در پیش گرفت.http://www.nojum.ir/news/articleshttp://voyager.jpl.nasa.gov

اسلاید 9: ۱ «وویجر ۱» در حال ورود به مدار اورانوسhttp://voyager.jpl.nasa.gov

اسلاید 10: «وویجر۲» هنگام ترک زحلhttp://voyager.jpl.nasa.gov

اسلاید 11: کهکشان راه شیری(با بیش از 10 میلیارد جامعه بشری)

اسلاید 12: حضرت علی(علیه السلام) : - سَلُونِي عَنْ طُرُقِ‏ السَّمَاءِ فَإِنِّي أَعْرَفُ بِهَا مِنْ طُرُقِ الْأَرْضِ - سَلُونِي عَنْ طُرُقِ‏ السَّمَاءِ فَإِنِّي أَخْبَرُ بِهَا مِنْ طُرُقِ الْأَرْضِ - سَلُوني قَبلَ أن تَفقِدوني، فَلأ نا بِطُرُقِ السَّماءِ أعلمُ مِنِّي بِطُرُقِ الأرضِ

اسلاید 13: عالم در کلام پیشوایان شیعه

اسلاید 14: - امام سجاد (علیه السلام) : هذه القبة سبعين الف عوالم، كل واحد منها اوسع من‌الدنيا، فيها خلايق كثيرة، لايعلمون أن الله خلق آدم و ابليس ام لا، و قـال(عليه السلام) والله انهم أطـوع لنا منكم. پشت اين قبه(آسمان شما) هفتادهزار عالم است كه هريك ازآنها وسيع‌تر از دنياى شماست ودرآنها خلايق بسيارى است كه نمي‌دانند خداوند آدم وشيطانى هم خلق كرده يا نه بعد حضرت فرمود بخدا قسم‌كه آنها ما را بيشتر از شما اطاعت مي‌كنند. - امام باقر (علیه السلام): شايد گمان مي‌كنيد كه خداوند متعال تنها همين عالم شما را آفريده يا تصور مي‌كني كه بشري جز شما نيافريده؟ به‌خدا سوگند هزار هزار عالم و هزار هزار آدم آفريده است كه عالم و آدم شما در آخر همه قرار دارد. - امام صادق (علیه السلام): در پشت خورشيد شما چهل خورشيد موجود است كه در آن خلق بسيار زيادي وجود دارند، و همچنين در پشت ماه چهل ماه كه درآن‌ها افراد زيادي زندگي مي‌كنند كه آنان از اينكه خدا آدم را خلق كرده است، ابداً اطلاعي ندارند. (خصال،ج2،ص652؛ البرهان في تفسير القرآن،ج‏5،ص132؛بحارالانوار،ج25،ص25؛ ج54،ص321، و...)

اسلاید 15: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اثْنَيْ عَشَرَ أَلْفَ عَالَمٍ، كُلُّ عَالَمٍ مِنْهُمْ أَكْبَرُ مِنْ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَسَبْعِ أَرَضِينَ، مَا يَرَى عَالَمٌ مِنْهُمْ أَنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ عَالَماً غَيْرَهُمْ، وَ إِنِّي‌الْحُجَّةُ عَلَيْهِمْ‏ (الخصال،ج2، ص171و172؛ بحارالانوار، ج27،ص41) همانا برای‌خداوند دوازده‌هزارعالم است وهرعالمی بزرگتراز هفت‌آسمان و زمین است ؛ هیچ کدام ازآن عالم‌ها نمی‌دانند که خـداوند، عالمی دیگر دارد و حجت آن‌ها هم (ازسوی خدا) من هستم. عن موسی بن‌جعفر(علیهماالسلام)، قال: بَعْدَ عِلْمِ‌الْقُرْآنِ، لَا يَكُونُ أَشْرَفَ مِنْ عِلْمِ‌النُّجُومِ، وَ هُوَ عِلْمُ‏ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ وَ وَرَثَةِ الْأَنْبِيَاءِ ...وَ نَحْنُ نَعْرِفُ هَذَا الْعِلْمَ ...وَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ‌أبِي‌طَالِبٍ(علیه السلام) أَعْلَمَ النَّاسِ بِه‏‏بحارالانوار، ج48، ص146 / فرج المهموم في تاريخ علماء النجوم، النص، ص: 109 حضرت علی(علیه السلام) : - سَلُونِي عَنْ طُرُقِ‏ السَّمَاءِ فَإِنِّي أَعْرَفُ بِهَا مِنْ طُرُقِ الْأَرْضِ - سَلُونِي عَنْ طُرُقِ‏ السَّمَاءِ فَإِنِّي أَخْبَرُ بِهَا مِنْ طُرُقِ الْأَرْضِ - سَلُوني قَبلَ أن تَفقِدوني، فَلأ نا بِطُرُقِ السَّماءِ أعلمُ مِنِّي بِطُرُقِ الأرضِ

اسلاید 16: نجوم در ایران باستان نجوم در ایران باستان ازدورترین زمان‌ها آغاز وتا عصرهخامنشی، اشکانی و ساسانی‌در متن فرهنگ ایران جاری شدند واز آن جا به سایر فرهنگ‌ها وارد شده است.- برخی پژوهشگران، چندی از نقوش تخت‌جمشید را نشانه‌ای برآشنایی‌سازندگانآن‌ها با اخترشناسی می‌دانند؛ که نمونه آن رانقش « حمله شیر به گاو» که در بسیاری ازحجاری‌های تخت‌جمشید هست، می‌دانند. - چهارطاقی‌های بجا مانده ازآتشکدة زرتشتیان، نشان از رابطه‌ میان ساختمان آن‌ها و طلوع و غروب اجرام آسمانی دارد.

اسلاید 17: - زیج : واژه‌ی زيج به مانند بسياری از اصطلاحات علمی از زبان پهلوی (فارسی ميانه) به زبان عربی راه ‌يافته است. اين واژه در زبان پهلوی به صورت زيگ يا زيک به کار رفته که درآغاز به مجموعه رشته‌های موازی تارهای پارچه گفته شد و سپس برای جدول‌های دارای خط‌های موازی (برای تعیین احوال ستارگان) به کار رفت. در دوره‌ی ساسانی به جدول‌های اخترشناسی «زيک» می‌گفتند که دردوره‌ی اسلامی به صورت «زيج» خوانده شد. - بررسی منابع گوناگون نشان می‌دهد که ايرانيان دست‌کم ازروزگار اردشير و شاپور ساسانی، يعنی حدود 250 ميلادی، به نگارش زيج می‌پرداختند. در همين دوران بود که آثاراخترشناسی هندی‌ويونانی، به‌ويژه مجسطی‌بطلميوس، به‌زبان‌پهلوی بازگردانده شد وازبررسی اين‌آثاروآميختن آن‌ها بادستاوردهای اخترشناسی‌دانشمندان‌ايرانی، چند زيج(همگی با نام زيج‌شاه) در دوره‌های مختلف فرمانروايی‌ساسانيان را پديد آوردند. - ازدوران پیش‌از اسلام به‌جز کتاب «زیج شهریاری یا زیج‌شاه» سَند مکتوب دیگری برجای نمانده است. - زیج شاه از جمله اولین آثاری است که به عربی برگردانده شد و مورد قبول دانشمندان در جهان اسلام قرار گرفت.

اسلاید 18: نمونه‌ای از زیج‌ها

اسلاید 19: نجوم در اسلام - یکی از مباحث حائز اهمیت در دانش‌های اسلامی، دانش نجوم اسلامی است چراکه اهم مسایل عبادی به این دانش وابسته است. نخستین علومی که ساکنان بلاداسلامی به آنها توجه کردند ، علوم عملی و بخصوص طب و کیمیا و نجوم بود، که احکام این علوم را بر دیگر علوم ترجیح می‌دادند. - بطور سنتی در دربار شاهان و امرای ایرانی همیشه شاعران و منجمان سلطنتی وجود داشتند و این امر به رونق پیشه منجمی می‌افزود. البته از مشورت منجمان برای تعیین زمانهای سعد و نحس استفاده می‌شد؛ ولی خود این امر مستلزم سالهای متمادی تحصیل و مطالعه بوده است. از این رو زیج‌های بسیاری در دوران اسلامی نوشته شده‌اند. - یکی از دلایل‌توجه ویژه به‌نجوم دردوران اسلامی تعیین تقویم و اوقات شرعی است که مستلزم مشاهدات و محاسبات دقیق نجومی است. هندسه کروی ابوالوفای بوزجانی این محاسبات رابطور عمده تسهیل کرد.

اسلاید 20:

اسلاید 21: ارتباط احکام شریعت اسلامی با مسائل نجومی - ارتباط احکام عبادی شریعت اسلامی با برخی از نمودهای آسمانی - اوقات نمازهای پنجگانه روزانه، ازیک شهربه شهردیگر واز یک روز به روزدیگر، تفاوت پیدا می‌کند. و محاسبه آن مستلزم شناختن عرض جغرافیایی مکان و حرکت خورشید دردایرةالبروج وشفق وفلق است واز شرایط نماز گزاردن روبه قبله ایستادن است. دانستن جهت قبله خود مبتنی برحل مسئله‌ای از مسائل علم نجوم است. - وجوب نماز کسوف و خسوف برای مسلمانان، مستلزم آن است که پیش از وقت، آمادگی برای شناختن زمان این دو حادثه آسمانی را داشته باشند، و این مهم جز از راه شناختن حرکات خورشید و ماه و استفاده از زیج‌های صحیح میسر نمی‌شود. - روزه گـرفتن و افـطار نمودن در ماه رمضـان، مسلمانان را به محـاسبات فلـکی برمی‌انگیزد. ابتدا وانتهای روزه با رویت هلال است، نه ازروی گاهشماری عرفی و... - ارتباط بعضی از احکام شریعت اسلامی با مسائل نجومی ، سبب زیاد شدن توجه مسلمانان به شناسایی امور آسمانی و ستارگان شد و علمای دینی را بر آن داشت که سودمندی این علم را مورد ستایش قرار دهند.

اسلاید 22: - علم نجوم برای مسلمانان مفهوم عمیق مذهبی داشت، زیرا حرکات حیرت‌انگیز ستارگان و آفتاب و ماه برای آنان، نشانة آشکار خداوند قـادر متعال توانـا بود. این موضوع از جمله دلایل مسلمانان برای اختراع ساعت‌های دقیق خورشیدی، آبی و مکانیکی شد. - جداول دقیق نجومی، مثل: خوارزمی، جدول مأمونی، جدول صائبی، جدول البتانی، جدول ابن‌یونس و... ، به‌دست مسلمانان تنظیم ومدت‌ها بعد مورد استفادة جدول مشهور اروپایی «آلفونزو» قرار گرفت. - خانم دکتر زیگرید هونکه(1999-1913م) اذعان داشته است: «تاریخ علم، نام 545 نفر از منجمان مسلمان را ثبت کرده است که درهیچ تمدنی وجود ندارد.» ثابت بن قره(288-211ق) فاصلة خورشید را از زمین و هم‌چنین طول سال خورشیدی را محاسبه کرد. البتانی( 317-244ق) نیز کار او را تکمیل کرد و تحقیقات جالبی دربارة ظهور ماه جدید، ماه‌گرفتگی ودایرة‌البروج(دایرة مِنطَقَةالبروج) انجام‌داد.(تعیین روزهای سال365روز5ساعت 46دقیقه‌و 24ثانیه) ابن هیثم(430 – 354ق)، باکمک تجربیات البتانی، توانست قوانین‌انکسارنور را محاسبه کند. ابن‌هیثم به لحاظ علمی وتاریخی، یکی ازبزرگترین‌معلم اروپا بوده است.کشف مهم او این بودکه کرات سماوی- از جمله ثوابت- ازخودشان اشعه نوری دارند وفقط ماه‌روشنایی خود را از خورشید می‌گیرد.

اسلاید 23: دایرةالبروج مسیر حرکت ظاهری سالانه خـورشید نسبت به زمین، بر روی کره سماوی است. دایـرةالبروج دایـره‌ای فرضی در آسمان است کـه ظـاهراً ( از دید ساکنان کـره زمین) به نظر می‌آید که خـورشید در مدت یک سال آن دایره را طی می‌کند. این دایره در حقیقت مدار حرکتانتقالی زمین را به دورکره خورشید مشخص می‌کند.با حرکت زمین در مدار خودش، به نظر می‌رسد خورشید روی دائرةالبروج (دایره قرمز بزرگ) بر زمینه ستارگان حرکت می‌کند.

اسلاید 24: محمدبن‌موسی خوارزمی(233-161ق)، زیجی برپایه‌ی زیج فارسی ساخت و جداول مثلثات جدید را نوشت وبا کمک تنی چند از دانشمندان دیگر، « فرهنگ جغرافیایی » را تنظیم کرد. الکندی(264-185ق)، اندازه‌گیری را به ‌وسیله پرگار متداول کرد. هم‌چنین، وزن مخصوص اجسام مایع را محاسبه کرد و آزمایش‌هایی درمورد قانون جاذبه و سقوط اجسام انجام داد. عبدالرحمن صوفی(376-291ق)، کسی بود که توانست طول و عرض و محل حرکات ستارگان را به طور دقیق محاسبه نماید وآن را درکاتالوگی ثبت کند. ابوریحان بیرونی(440-362ق)، پنج قرن قبل از کپرنیک (پزشک و ستاره شناس) لهستانی (1473-1543م) و شش‌قرن قبل از گالیله (1564- 1642م) کشف کرد که آفتاب، سبب‌ گردش شب و روز نیست، بلکه خود زمین است که با چرخیدن به دور محور خود وبا سیارات دیگر که به دور خورشید حرکت می‌کنند، باعث پدید آمدن شبانه روز و سال است. حکیم عمرخیام(536-440ق)، جزو منجمین بود. او در ری رصدخانه‌ای احداث نمود و تقویم جلالی را نیز تنظیم کرد. خواجه‌نصیرالدین‌طوسی(672-597ق)، رصدخانة مراغه را ساخت ودانشمندان رابرای‌تحقیق در آن رصدخانه جمع کرد.او مثلثات گذشته را تنظیم کرد. کتب مهم او در علم نجوم عبارتند از: تذکرة نصیریه، رسالة معینیه، زیج ایلخانی، مقدمه‌ای برعلم نجوم، و تحریرالمجسطی.

اسلاید 25: نقش مسلمانان در توسعه نجوم‌ و تأثیر آن بر تمدن غربی نجوم یا ستاره‌شناسی یکی از دانش‌هایی‌است که مسلمانان در گسترش‌آن در جهان نقش به‌سزایی داشته‌اند. پرداختن به آسمان، رصد کردن ستارگان و سیارات و کوشش در تبیین چگونگی حرکت این اجرام آسمانی آن، جنبه عملی این علم است که ریاضیات فاقد آن است. دو بخش ستاره‌‌شناسی عبارت است از: احکام نجوم وعلم نجومابوریحان بیرونی و بوزجانی به احکام نجوم زمان خود هیچ باوری نداشته‌اند. ولذا نظریه‌های نجومی‌شان بر خلاف نظر بطلمیوس شد. مهم‌ترین دانسته‌های نجوم اسلامی از طریق ترجمه مهم‌ترین کتاب نجومی بطلمیوس(168-90م) «مَجَسطی» به‌دست آمدشمار زیج‌هایی(جدول نجومی) که در جهان اسلام از سده دوم تا دوازده هجری نوشته شد به‌بیش از220 عنوان می‌رسد.

اسلاید 26: ابوریحان بیرونی اسطرلاب‌زورقی؛ساخته ابوسعید سجزی را دیده‌است؛ اسطرلاب زورقی براساس نظریة ‌‌متحرک ‌بودن‌ زمین(تقریبا1000سال قبل از گالیله) و این‌که‌ زمین به ‌دورخود می‌چرخد، نه به‌ دورآسمان، بنا‌ شده‌ بود. بدون‌ شک این‌ نظر سجزی تردیدی‌ جدی بر نظریة زمین ‌مرکزی بطلمیوس(168-90م) که بعدها گالیله(1642-1564م) آن را ردکرده، ‌بوده ‌است.چهره‌های ماندگار ریاضیات و نجوم فرهنگ و تمدّن اسلام و ایرانابوسعیدسجزی(۴۱۴-330ق) ریاضی‌دان‌ و ستاره‌شناس نویسنده زیج مأمونی

اسلاید 27: درعلوم مختلف ازجمله جغرافیا، فلسفه،حکمت،‌ منطق،‌ ریاضیات،‌ هندسه ،‌ نجوم و رصدهای نجومی، طب و...تسلط داشت.وی با وجود پرداختن به‌کار سیاست در دربار منصور سامانی ودستیابی مقام وزارت ابوطاهرشمس‌الدوله دیلمی(406-411ق)، بیش ازصدها جلدکتاب و رساله نگاشته است.از میان تالیفات او،‌ شفا در فلسفه و قانون در پزشکی شهرتی جهانی یافته است.درزمینه حرکت، نیرو، خلا، نور، حرارت وچگالی تحقیقات ابتکاری داشت . رساله وی درباره کانی‌ها یا مواد معدنی تا قرن سیزدهم در اروپا مهمترین مرجع علم زمین‌شناسی بود .چهره ماندگار ریاضیات و نجوم‌ جهانشیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا تولد:370ق‌ رحلت: 428ق                       

اسلاید 28: (خواجه نصیرالدین) ابو جعفر محمدبن محمدبن حسن طوسی (تولد: 579ق در توس - رحلت 653 در بغداد) فیلسوف، متکلم، فقیه، دانشمند، ریاضیدان و منجم ایرانی اسلامیچهره‌های ماندگار ریاضیات و نجوم فرهنگ و تمدّن اسلام و ایرانرصدخانه مراغه

اسلاید 29:  « قريه رادك  خواجه نصير را آنجا برجي بوده است كه دوازده دريچه داشته است. در هر برجي كه ماه نو شدي از يكدريچه مينموده است » در زير پوشش گنبدي آن که فرو ريخته است، تنها دوازده دريچه دارد که توانايي پيدا نمودن آغاز چهار برج بره، برج خرچنگ، برج ترازو، و برج بز يا آغاز ماه‌هاي فروردين، تير، مهر و دي را دارد که آغاز موسم‌هاي چهارگانه ما هستند. «جغرافیای حافظ ابرو» برج رادکان يا برج رادک خواجه نصيرالدين توسي در افق باز ساخته شده است برج رادکان خواجه نصيرالدين توسي بر دوازده ديوار از يک 12ضلعي منتظم ساخته شده است که دوديوار موازي از آن در راستاي نصف‌النهار است و در همه سال و روزهاي آفتابي، زماني که خورشيد به اوج خود در آسمان مي‌رسد ،آفتاب و سايه براين دو ديوار ميزان شده و از آنجا مي‌توان نيمروز نجومي يا اذان ظهر محلي را پيدا نمود. پس سبب اين همه کوشش در ساخت 12ضلعي منتظم براي اين کار است که اين پويايي را به برج مي‌دهد و مي‌توان با رصد آفتاب و سايه بر اين دو ديوار در طول سال و در روزهاي آفتابي، نيمروز نجومي يا اذان ظهر را پيدا نمود. در دو ديوار ديگر و روبروي هم از 12 ضلعي منتظم، دو در ساخته شده است که اين توانايي را به برج مي‌دهد که پس از حرکت 60 درجه‌اي خورشيد در افق برج، طلوع آغاز زمستان و غروب آغاز تابستان را درافق برج پيدا نمايد. از آنجا كه نور خورشيد از دو در مي‌گذرد، ساخت دو در، در اين راستا به سبب پيدا نمودن آغاز زمستان و آغاز تابستان بوده است. سال پايان برج رادکان ، برابر کتيبه آن 660  هجري قمري برابر سال پايان ساخت رصدخانه مراغه است

اسلاید 30: غروب آغاز تيرماه و آغاز تابستان مابين دو درطلوع آغاز دي ماه و آغاز زمستان مابين دو در«برج رادکان» در شهرستان چناران(80 کیلومتری مشهد) استان خراسان رضویاز آثار خواجه نصیر طوسی

اسلاید 31:   پلان برج رادک وافق آن، زاويه چرخش طلوع وغروب خورشيد وجاي درها طراح پلان فوق: مهندس منوچهر آرین پژوهشگروکارشناس بناهاي نجومي در ايران

اسلاید 32: ریاضیدان ، اخترشناس ، تقویم شناس، انسان شناس، هندشناس، پژوهشگر تاریخ  و جغرافیدان ایرانیآثار مهم «آثارالباقیه» و «قانون مسعودی»  بیرونی سیزده سال در هند به پژوهش پرداخت . زبان سانسكریت یعنی زبان قدیم و مقدس هندیان را فرا گرفت و اثر پرارزش خود «تحقیق ماللهند» را تألیف كرد.چهره ماندگار ریاضیات و نجوم فرهنگ و تمدّن اسلام و ایرانابوریحان بیرونی تولد: 362 ق رحلت:440 ق، غزنه

اسلاید 33: نقش مسلمانان در توسعه نجوم و تأثیر آن بر تمدن غربی - بر اساس نوشته خواجه‌نصیر، از ابن‌سینا، سیاره‌زهره را هم‌چون خالی بر سطح خورشید دیده‌ است. این نوشتة ابن‌سینا تردیدهای بسیار اساسی در نظریه زمین‌مرکزی‌ بطلمیوس به ‌وجود آورد، زیرا براساس این نظریه دیده‌شدن زهره بر سطح خورشید، یعنی عبور آن از سطح خورشید غیرممکن است. از این‌جا ایرادی مهم بر نظریه زمین‌مرکزی بطلمیوس وارد کرد. - این تردید طوسی از سوی بطروجی اشبیلی(614-586ق)، ستاره‌شناس مسلمان اندلسی، نیز مطرح شد.- ابن‌هیثم(430-354ق)، ستاره‌شناس، در کتاب خود، الشکوک‌علی‌بطلمیوس، به‌روش او در اثبات ریاضی حرکت سیارات به‌دور زمین و الگوی پیچیده بطلمیوس برای تبیین ظاهری این حرکت‌ها با آن‌چه در واقعیت دیده می‌شود ایرادهای گسترده‌ای گرفت.

اسلاید 34: نقش مسلمانان در توسعه نجوم و تأثیر آن بر تمدن غربی - امروزه، اثبات شده‌است‌که کپلر(1630-1571م) وکوپرنیک(1473-1543م)، پایه‌گذاران مهم‌ترین کشف نجومی جهان، با عنوان مدل خورشید مرکزی منظومه شمسی، در ارائه آرای خود تحت تأثیر دانشمندان اسلامی و از همه مهم‌تر بتّانی و خواجه‌ نصیر بوده‌اند. - مهم‌ترین رصدخانه‌ها عبارتند از: رصدخانه( بیت‌الحکمه) در بغداد، ابوریحان بیرونی در سمرقند و اُلُغ بیگ در استانبول- از مهم‌ترین زیج‌های دوره اسلامی زیج ایلخانی(خواجه نصیر طوسی)، زیج جامع(کوشیار گیلانی ، قرن چهارم)، زیج الغ‌‌بیگ یا زیج گورکانی و زیج ابوریحان بیرونی به‌نام قانون مسعودی را می‌توان ‌نام ‌برد.

اسلاید 35: تأثیر دانش‌نجوم‌اسلامی در تمدن‌‌‌غرب- دانسته‌های ستاره‌شناسان اسلامی که تحت تأثیر رصدهای‌ متعدد و تأسیس رصدخانه‌های ‌مشهور اسلامی به‌دست ‌آمده بود اثری عمیق در تکوین دانش‌ستاره‌شناسی غرب گذاشت و ما امروزه می‌‌دانیم که آرای ستاره‌شناسان مسلمان در آثار کوپرنیک (1543-1473م) و کپلر(1630-1571م) اثر مستقیم داشته‌است.- یکی از نخستین کتاب‌های نجوم اسلامی که به‌لاتینی ترجمه ‌شد، کتاب‌ «جوامع‌علم‌نجوم»‌ نوشتة محمدبن‌کثیرالدین ‌فَرغانی ‌است.- ستاره‌شناسان ‌اروپایی، با تأثیرپذیری از دانشمندان مسلمان توانستند انواع‌ اسطرلاب‌ها، کره‌های نجومی و ساعت‌ها را بسازند.- استفاده از آونگ برای تعیین زمان و ساخت ساعت‌های آونگی از طریق مسلمانان و از راه اسپانیا به‌ غرب رسید.

اسلاید 36: حضرت آیة الله علامه حسن زاده آملی(حفظه الله)- فیلسوف، ریاضیدان، منجم و ...برزيگرونّه بديمه بينجه جار      بينجه جارّه وجين كردنه خوار خوار مـره بـأوتنه اى جـانه بــرار     شه دكاشته وجين‏ها كن و خوار دار

اسلاید 37:

اسلاید 38: مختصری از زندگی نامه علامه حسن زاده آملی، تولد: 1307 شمسی در روستای ایرای لاریجان شهرستان آمل - در سن شش سالگي به مكتب‌خانه رفت و از محضريك معلم روحاني خواندن و نوشتن را آموخت و تمام قرآن‌كريم را نیزبه خوبي فراگرفت . در سال 1323 شمسی به حوزه علمیه آمل رفت. - پس از گذشت شش سال از اشتغال به تحصيل در شهر آمل در سال ۱۳۲۹شمسی به حوزه تهران مهاجرت نمود و از محضر اساتید بزرگ آن زمان ادامه دروس فقه و اصول و حكمت منظومه سبزواري، اشارات شيخ بوعلي سينا و اسفار ملاصدرا و دروس خارج فقه و اصول را تحصيل كرد و اجازه روايت و تصديق اجتهاد گرفت. - درمهرماه سال ۱۳۴۲ش مطابق با جمادي الاول سال ۱۳۸۳ق به شهر مقدس قم مهاجرت كرد و از استاد اكبر، معلم اخلاق ، مكمل نفوس آيت‌الله‌العظمي سيد محمد حسين طباطبايي صاحب تفسيرالميزان به مدت هفده سال دردروس فلسفي وعرفاني استفاده نمود و ضمناً از اساتيد ديگري چون سيد محمد حسن الهي طباطبايي و سيد مهدي قاضي تبريزي نیز بهره‌ها برد و همزمان به تدریس و تألیف پرداخت.

اسلاید 39: علامه حدود 200 عنوان کتاب در ریاضیات، نجوم، هیأت، فلسفه، اخلاق و... نوشته است. از جمله کتابهایش «ولايت تكويني» است. علامه دراين كتاب می فرماید: انسان در ترقيات و عروجات خويش به مرحله‌اي دست مي‌يازد كه عالم و جهان به منزله بدن وي و موجودات به منزله اعضا و جوارح وي قرار مي‌گيرد. همان گونه كه نفس مُدّبر بدن، بدون هيچ اشكال و صُعوبتي، در بدن خويش تصرف مي‌كند، انسان به‌كمال رسيده كه مظهراسماء حُسناي الهي است درماده كائنات تصرف كرده و تمام اجزاء عالم از وي اطاعت و پيروي مي‌نمايند.