پراکندگی مسلمانان در جهان

پراکندگی مسلمانان در جهان

اسلاید 1: پراكندگي مسلمانان در جهان كاري از : ابراهيمي حاتمي

اسلاید 2: اسلام كه بيش از 14 قرن از ظهور آن مي گذرند بر اكثر سرزمين هاي نزديك و دور دنيا خصوصاً در آسيا ، اروپا و افريقا نفوذ كرده است و كمتر كشوري در دنيا يافت مي شود كه در آنجا فرهنگ اسلامي بي اثر باشد.دين اسلام با رشد 13 % در سال، افراد جديد الورودي را از اديان و فرقه هاي مذهبي ديگر پذيرفته است. مسلمانان در پهنه وسيعي از كره زمين سكونت دارد و در چهره جغرافيايي آن به نحو بارزي اثر گذارده اند. تعداد مسلمانان و نقش آنها در تركيب جمعيتي و حكومتي آنان به طور يكنواخت نمي باشد، به طوري كه در بعضي ملل تمام جمعيت و در بعضي ديگر بيش ار نيمي و در بعضي ديگر در صد هاي كمتر و يا خيلي كم آن مسلمانند.

اسلاید 3: . در ميان اين ممالك، كشورهايي كه اكثر جمعيت آنان مسلمانند( 65 % يا 75 % به بالا ) و مسئولين حكومتي از اين جمعيت باشد و اصول اسلام كم و بيش در تمام شئون قانون گذار ي و قواي سه گانه دخيل باشد و عوامل فرهنگ اسلامي در محدوده آنها كم و بيش مشاهده شود، به عنوان كشورهاي اسلامي شناخته مي شود.

اسلاید 4: اما تو زيع جغرافيايي كشورهاي مسلمان داراي شكل خاص و جالبي مي باشد. اغلب ممالك مسلمان در تمام مناطق بياباني و نيمه بياباني آسياي جنوب غربي و افريقاي شمالي قرار دارد (در فاصله عرضهاي جغرافيايي 15 الي 40 درجه شمالي و اقع هستند) كه همين عامل يعني تبخير باران و خشكي شديد و مشكلاتي نظير قحطي و خشكسالي هاي طولاني براي ممالك اسلامي به وجود مي آورد.

اسلاید 5: به غير از اندونزي و بنگلادش و گينه و سنگال كه در حوزه هاي مرطوب و گرمسيري قرار دارند (اغلب بين خط استوا الي 15 درجه شمالي قرار دارد) از نظر جغرافيايي بيشترين گسترش اسلام در دو قاره عظيم افريقا و آسيا مي باشد. به طوريكه 53 % مسلمانان جهان در اسيا و 24 % در افريقا و بقيه حدود 23 % در ساير قاره ها پراكنده شده اند ( جدول شماره 1 ) .

اسلاید 6: اما توزيع مسلمانان و حاكميت فرهنگ اسلامي اختصاص به اين نواحي ندارد و پراكندگي مسلمانان در سر تا سر جهان به ويژه سرزمينهاي هند، چين، روسيه، شرق دور، اروپاي شرقي و امريكاي لاتين و شمالي به مقياس هاي كم و زياد توزيع شده اند ( جدول شماره 2 )

اسلاید 7: جغرافياي جمعيت كشورهاي اسلاميمطابق آخرين اطلاعات ارائه شده در جهان تا قبل از شروع قرن 21 (سال 2000 ميلادي) جمعيت دنيا از مرز 6 ميليارد نفر فراتر رفت و جمعيت جهان رقمي بيش از 6 ميليارد نفر در نظر گرفته مي شود در اين بررسي هاي دقيق مجموع جمعيت مسلمانان دنيا رقمي حدود1357553000 نفر سر شماري شده و در حال حاضر با توجه به رشد سريع كه در جمعيت ممالك مسلمان نشين ملاحظه مي شود ، رقمي نزديك به 1 ميليارد و چهارصد ميليون نفر شامل مي شود .

اسلاید 8:

اسلاید 9: همانطور كه قبلاً اشاره نموديم حدود 53 % كشورهاي اسلامي در قاره آسيا توزيع گشته است ، كه در اين كشورها حدود 718584000 نفر يا 53 درصد جمعيت مسلمان جهان زندگي مي كنند . از رقم فوق حدود 239008000 نفر در ناحيه ي خاور ميانه آسيا و مابقي در ممالك اسلامي شبه قاره هند و آسياي جنوب شرقي توزيع گرديده است . كه اكثريت آن در كشور پر جمعيت اندونزي به سر مي برند . توزيع مسلمانان در قاره آسيا

اسلاید 10: پرجمعيت ترين كشورمسلمان قاره ي آسيا اندونزي است كه به تنهايي حدود 178350000 نفر( بيش از 8/2 برابر جمعيت ايران) جمعيت مسلمان دارد.البته لازم به ذكر است كه كل جمعيت اين كشور حدود 205 ميليون نفر است . در جدول زير كشورهاي اسلامي قاره آسيا همراه با ذكر ارقام مساحت ، جمعيت كل ، جمعيت مسلمان ، قرارگيري و مشخصات سياسي آنها نشان داده شده است . ( جدول شماره 3 )

اسلاید 11: با يك نگاه به جدول مشاهده مي شود كه ممالك اندونزي ، پاكستان و بنگلادش به ترتيب پرجمعيت ترين ممالك اسلامي آسيا را نشان مي دهند كه روي هم رفته بيش از 6/31 % جمعيت مسلمان دنيا را به خود اختصاص داده اند ( 428668000 نفر ) . علل اين موضوع را مي توان در موارد زير دانست : 1- اقليم مرطوب و گرمسيري با باران كافي 2- موقع جغرافيايي اين كشورها كه در مجاورت اقيانوس ها قرار گرفته اند و ازاثرات دريايي ، اقتصاد ماهيگيري ، كارهاي بندري و ... بهره مند مي گردند. 3- رشد جمعيت و باروري زياد 4- سنتي بودن و عدم توسعه يافتگي اجتماعي در اين سرزمين ها . 5- وجود خاكهاي مرغوب ناشي از مواد آتشفشاني . 6 - وجود رودها و دلتاهاي فراوان ( سند و كنگ و ... ) و .... . نمودار شماره ي 1 نسبت جمعيت مسلمان كشورهاي آسيايي را نسبت به كل جمعيت آنها نشان مي دهد .

اسلاید 12:

اسلاید 13: از نظر تعداد جمعيت ، تعداد مسلمانان آفريقا ، چه در كشورهاي اسلامي واقع در آن و چه در سطح قاره اي ، از كل جمعيت مسلمانان آسيا تجاوز نمي كند . پرجمعيت ترين كشور اسلامي افريقا مصر است كه تعداد مسلمانان آن از 55 ميليون نفر تجاوز نمي كند . ( رونق اقتصاد كشاورزي در دلتاي پربركت نيل و سواحل مديترانه از طرفي و رشد جمعيت بالاي 1/2 درصد در سال و نرخ باروري 6/3 مصر در اين افزايش سهم تعيين كننده اي را داشته است . توزيع مسلمانان در قاره ي آفريقا

اسلاید 14: در كشورهاي اسلامي قاره افريقا حدود 256867000 نفر مسلمان زندگي مي كنند و در مقايسه با آسيا رقم كمتري را نشان مي دهد ( يك سوم جمعيت مسلمانان آسيا ) و جالب اين جاست كه حتي جمعيت كل كشورهاي اسلامي افريقا از سه كشور اندونزي و پاكستان و بنگلادش در آسيا نيز كمتر است . اين نمونه ي مشخص و جالب عدم توزيع يكنواخت و نامتعادل بودن پراكندگي جمعيت مسلمان در دنيا را ثابت مي كند . افريقا به علت شرايط خاص جغرافيايي ( دارا بودن بيابان هاي خشك و جنگل هاي انبوه ) سرزمين ممالك وسيع ولي كم جمعيت مسلمان جهان است و اين واقعيتي است كه از مشاهده ي جدول زير استنباط مي شود . ( جدول شماره4 )

اسلاید 15: علاوه بر كشور اسلامي افريقا بلااستثنا كليه ي كشورهاي قاره اي و جزيره اي در محدوده اي اين قاره از فرهنگ اسلامي و جمعيت مسلمان قابل توجهي برخوردار است. و افريقا نيز نظير آسيا دومين قاره پهناور اسلامي به جهان معرفي مي شود . نمودار زير نشان مي دهد كه چند در صد از جمعيت هر يك از كشورهاي اسلامي افريقا مسلمان مي باشند . ( نمودار شماره 2 )

اسلاید 16: توزيع مسلمانان در قاره اروپا در حال حاضر تنها سه كشور اسلامي با نام هاي آلباني با 70 % از جمعيت آن و بوسني و هرزه گوين با حدود 50 درصد از جمعيت آن و جمهوري آذربايجان با 90 % از جمعيت آن ، در نقشه جغرافيايي اين قاره توزيع شده است . ( نمودار شماره 3 ) اما نظر به مجاورت اين قاره به قاره هاي آسيا و افريقا به ويژه ارتباط تاريخي ، سياسي و فرهنگي بسيار مستحكمي كه با اين قاره ها به ويژه قاره آسيا داشته است ، يكي از سرزمين هايي است كه رشد و توسعه ي فرهنگ و جمعيت اسلامي به ويژه در بخش هاي جنوبي و جنوب شرق و شبه جزيره بالكان روز افزون مي باشد .

اسلاید 17: شهر و شهرنشيني در ممالك اسلامي يكي از مباحث بسيار جالب از نظر جغرافيايي موضوع شهرنشيني است . شهرنشيني به حكم سابقه ي تاريخي از مشخصات بارزكشورهاي اسلامي است ، با اين تفاوت كه در طول زمان مهاجرت سيل آساي روستائيان به شهرها باعث رشد روزافزون شهرها و بروز مسائل پيچيده و لاينحلي براي شهرنشين ها شده است . در بعضي كشورهاي اسلامي شرايط خاص جغرافيايي ناشي از طبيعت بياباني و نيمه بياباني و خشكسالي هاي ناشي از آن هجوم به شهرها را تشديد كرده و مسائلي مانند زاغه نشيني و ديگر پديده هاي اجتماعي را به وجود آورده است . ميزان شهر نشيني در كشورهاي اسلامي آسيا بالاتر و بيشتر از كشورهاي اسلامي افريقا و اروپا است .

اسلاید 18: نقش و وظايف شهرها دركشورهاي اسلامياغلب كشورهاي اسلامي به خاطر ويژگي هاي طبيعي ، تاريخي ، فرهنگي و مذهبي خود داراي جاذبيت ها و شهرت خاصي بوده كه همين موضوع در شكل گيري و نقش شهرهاي اسلامي و در نتيجه در جلوه هاي جهانگردي و اقتصادي و فرهنگي آنها به طور مستقيم نقش داشته و امروزه بخش اعظمي از درآمدهاي ملي اين كشورها از عملكردهاي چند جانبه شهري تأمين مي شود كه مهم ترين آن جاذبيت هاي تاريخي و باستاني و وجود اماكن باستاني و مذهبي بوده كه منحصر به فرداست .

اسلاید 19: در اين رابطه به نواحي تاريخي و مذهبي معروفي نظير هلال خصيب و شام و فلسطين ، سواحل شمالي آفريقا به ويژه مصر و ليبي ، جنوب غربي ايران ، جنوب و غرب عربستان ( مكه و يمن و حجاز ) ، شبه جزيره آناتولي و ... اشاره كرد . اغلب كشورهاي اسلامي در نقاط حساس و استراتژيك جهان و در مناطق زيباي طبيعي اعم از سواحل درياها ( مديترانه ) و اقيانوس ها ( هند – كبير - اطلس ) و مناطق خشك بيابان ها و كويرهاي جالب و ديدني واقع شده كه همراه با ويژگي هاي فرهنگي و تاريخي و مذهبي خود علاوه بر نقش اداري و بازرگاني ، نقش توريستي و مذهبي نيز به شهرهاي خود ارائه نموده اند .

اسلاید 20: پديده هاي جغرافيايي و جهان اسلام هر واقعيت موجود اعّم از واقعيت هاي طبيعي ، انساني و اقتصادي و سكونتي ارتباط بين رفتارهاي انسان و محيط طبيعي و چشم اندازهاي حاصله ، يك واقعيت يا پديده ي جغرافيايي به شمار مي رود . چنانچه هر پديده ي انساني بي نظير : شهر و روستا و بافت فيزيكي آن ، نوع معيشت ، نوع فرهنگ و وضعيت يك جامعه كه شالوده هاي آن با ايدئولوژي اسلامي آميخته و به ظهور رسيده باشد ، به طوري كه با مشاهده و درك آن فوراً به نشانه هاي اسلام و تأثير اصول اسلامي در اين پديده ها پي ببريم ، اين پديده ي جغرافيايي ناشي از فرهنگ و بينش اسلامي خواهد بود . مثلا ً بافت و ساختار و مورفولوژي شهرهاي كشورهاي اسلامي با شهرهاي ساير نواحي متفاوت است و اجزاء و شكل گيري آن الهام گرفته از نيازها ، طرز فكرها و بينش هاي جامعه ي مسلمان ساكن در آن هاست .

اسلاید 21: منابع و مآخذ بينش اسلامي و پديده هاي جغرافيايي - عباس سعيدي رضواني - بنياد پژوهش هاي اسلامي - مشهد - 1368 . جغرافيايي كشورهاي اسلامي ، رضا مستوفي الممالكي - انتشارات دانشگاه يزد - 1382 كليات قاره ها - رحيم مشيري - نشر قومس - چاپ چهارم - 1381 اينترنت