اصول برنامه ریزی درسی

اصول برنامه ریزی درسی

اسلاید 1: موضوع:اصول برنامه ریزی درسیاستاد: تهیه کننده: ****رشته: شماره دانشجویی:******تابستان 1400

اسلاید 2: فراهم آوردن فرصت های آموزشی لازم است و تدارک امکانات آموزشی برای افراد لازم التعلیم از وظایف مهم جوامع است.قدمت این رشته در جهان با 63 سال پیش باز می گردد در کشورها نیز سال انتشار نخستین کتاب در این رشته 1356 شمسی است.بوشامپ در کتاب «نظریه برنامه درسی» برنامه درسی را به دو حوزه تقسیم می نماید: 1-طراحی برنامه درسی 2- مهندسی برنامه درسی. 1-طراحی برنامه درسی: فرآیند مشخص کردن عناصر برنامه درسی و گنجاندن آنها در برنامه اشاره دارد که این عناصر عبارتند از: اهداف و مقاصد، محتوا، فعالیت ها تجارب یادگیری، روش تدریس و ارزشیابی (این مرحله جنبه ی علمی دارد). 2- مهندسی برنامه درسی مهندسی برنامه درسی شامل سه عنصر فرآیند برنامه درسی اجرا و ارزشیابی می باشد (این مرحله جنبه ی علمی دارد). عناصر نظریه برنامه درسی عبارتند از : 1-خاستگاه برنامه درسی 2- شرکت کنندگان در برنامه درسی 3- میزان انعطاف تعبیر شده در برنامه درسی.پیشگفتار

اسلاید 3:  بخش اول برنامه درسیفصل اول : تعاریف و گفتمان های معاصر برنامه درسیپی ریزی برنامه درسی به عنوان یک رشته ی تحصیلی و حوزه مستقل به سال 1918 باز می گردد.*برنامه ریزی آموزشی در واقع کاربرد منظم روش های تحلیلی در مورد هریک از اجزای نظام آموزشی است و هدف آن استقرار یک نظام آموزشی کارآمد است.برنامه ریزی آموزشی (کلی) «-----------»(جزئی) برنامه ریزی درسیبرنامه ریزی آموزشی اعم از 1- آموزش مستمر فسنی 2-آموزش رسمی 3- آموزش غیر رسمیبسیای از فعالیت های برنامه درسی تابعی از آموزش مدرسه ای است یعنی برنامه ای که در مدرسه تهیه می شود و در محیط مدرسه اجرا و برنامه ریزی می گردد.

اسلاید 4: « وجوه مشترک بین برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی»1-برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی دارای مبانی مشترکی مانند مبانی فلسفی و روان شناختی و غیره می باشند.2- برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی را می توان به صورت نظام برنامه ریزی متمرکز یا غیر متمرکز طراحی و اجرا نمود. 3-برنامه ریزی آموزشیو درسی هر دو تحت تأثیر عوامل درونی و بیرونی می باشند. 4- برنامه ریزی آموزشی و درسی هر دو دارای مراحل طراحی چرخه ای و عنصر مشترک می باشند.« وجوه تفاوت بین برنامه ریزی آموزشی و برنامه ریزی درسی» وجوه تفاوت{ برنامه ریزی آموزشی کلی است برنامه ریزی درسی جزئی است. {برنامه ریزی آموزشی بلند مدت است برنامه ریزی درسی مقطعی است.{برنامه ریزی آموزشی ماهیت آموزشی دارد برنامه ریزی درسی ماهیت درسی دارد.

اسلاید 5: 1-تعریف برنامه درسی براساس ریشه شناسی واژه  Currere میدان رقابت + Curriculum برنامه درسی است. 2- برنامه درسی به عنوان مجموعه ای از دروس  فهرست موضوعاتی که در مدرسه تدریس می شود. 3- برنامه درسی به عنوان برنامه زمانی برای تدریس دروس  جدول زمانی تدریس دروس در هفته توسط معلمان 4-برنامه درسی به عنوان فهرست رئوس مطالب درسی  سر فصل های رئوس مطالب درسی. 5- برنامه درسی به عنوان فعالیت های نون برنامه  کم شدن فاصله میان فعالیت های کلاس و فرق برنامه است. 6- برنامه درسی به عنوان طرح و نقشه  پیش بینی تدارکات و اهداف و شیوه ارزشیابی برای رسیدن به هدف. 7- برنامه درسی به عنوان عاملی برای بازسازی اجتماعی  عاملی برای تغییر در وضعیت جامعه 8- برنامه درسی به عنوان نظام تکنولوژیک برای تولید  به اهداف رفتاری توجه دارد.9- برنامه درسی به عنوان فعالیت های یادگیری برنامه ریزی شده  جهت ایجاد تغییرات خواسته شده در دانش آموزان و ارزشیابی میزان تغییرات است 10- برنامه درسی به عنوان تجربه : به پیوند میان فراگیران با واقعیات و نیازهای زندگی توجه دارد

اسلاید 6: *-برنامه درسی به عنوان تجربه یادگیری هدایت شده : تجاربی از قبل پیش بینی شده برای ایجاد تغییرات در دانش آموزان یعنی فقط تجاربی که در مدرسه به دست می آیند-برنامه درسی به عنوان کلیه تجارب یادگیرندگان: کلیه تجارب دانش آموزان در مدرسه و خارج از آن را دربر می گیرد.در برنامه درسی به عنوان تجربه یادگیری هدایت شده تجربیات یادگیری پیشاپیش توسط برنامه ریزان پیش بینی شده تا دانش آموزان در معرض آن قرار گیرند و نتایج مورد نظر بدست آید.گفتمان های سیاسی: درک جامع و کامل برنامه درسی تنها با عنایت به زمینه ها و بسترهائی در برگیرنده آن امکان پذیر است.گفتمان پدیدار شناسی: پدیدار شناسی به دنبال آن است که ما واقعیت جهان را همانگونه که هست دریابیم.گفتمان زیبایی شناختی:هدف اصلی آموزشی زیباشناختی پرورش هنر در دانش آموزان است.

اسلاید 7: گفتمان پس ساختار گرایی: نظریه ی یادگیری عینیت گرایی بر این باور است که دانش بیرونی است و وظیفه مربی انتقال این دانش به ذهن یادگیرنده است. اما نظریه ی ساختارگرایی بر جهانی که یادگیرنده تجربه می کند (تعامل فرد و جهان) تأکید دارد.فعالیت انعکاسی یکی از عواملی است که به یاد گیرنده اجازه می دهد از چگونگی ساختن دانش آگاه شوند.گفتمان بین المللی: در حوزه برنامه درسی گفتمان های بین المللی در دو حوزه گسترده زیر به کار برده شده اند که عبارتند از : 1-بین المللی کردن برنامه درسی به عنوان تلاش برای دادن وجهه بین المللی به برنامه درسی سازمان ها و نهادهای آموزشی : این برداشت به طور ویژه در نظام آموزش عالی دانشگاه های کشورهای پیشرفته در سطح جهان رایج و متداول است. 2- بین المللی کردن مطالعات برنامه درسی: برنامه درسی نمی تواند محدود و محصور به مرزهای ملّی یک کشور باشد.

اسلاید 8: عناصر برنامه درسی به سه محور تقسیم می شود. *برنامه درسی موضوع محور: در این نوع برنامه درسی یادگیری مکانیکی است و اهداف و محتوا از قبل تعیین می شود و حجم مطالب بیش از فرایند یادگیری تأکید می شود.*برنامه درسی دانش آموز محور: بر ویژگی هاو نیازهای دانش آموزان تأکید دارد. *برنامه درسی جامعه محور: هدف اساسی اصلاح و توسعه جامعه است. فصل دوم : مبانی طراحی برنامه درسی*وال سه تعریف از طراحی برنامه درسی ارائه می دهدطراحی برنامه درسی : تعیین عناصر تشکیل دهنده برنامه درسی با توجه به چگونگی تصمیم گیری این عناصر یا تعیین نقشه ای برای آموزش است. طراحی برنامه درسی: نوعی سازمان دهی است که منجر می شود بر ایده های برنامه درسی جامه ی عمل پوشانده شود. طراحی برنامه درسی نقشه ای است که با دو سؤال رو به رو می شود.1-طراح برنامه درسی چه نظری درباره ی تعلیم و تربیت انسان دارد؟2- نحوه بیان طرح ها به چه صورت خواهد بود؟بخش دوم : طراحی برنامه درسی:

اسلاید 9: مبانی طراحی برنامه درسی را می توان شامل منابع زیر دانست :-مبانی فلسفی – مبانی جامعه شناختی – مبانی روان شناختی – مبانی علمیمبانی فلسفی برنامه درسی : باید مبانی فلسفی را در رأس هرم برنامه درسی دانست. فلسفه تعلیم و تربیت یک معیار اساسی انتخاب است و در تمام تصمیم گیری های برنامه درسی تعیین کننده است.با کمک فلسفه تعلیم و تربیت هدف های آرمانی کلی و جزئی برنامه درسی تعیین می شود.فلسفه روی جنبه های اساسی برنامه درسی تأثیر می گذارد. فلسفه تعلیم و تربیت درباره ارزش تدریس یادگیری موضوعات اولویت دارد و ارزشمندی هر موضوع بحث می کند.دیوئی فلسفه تعلیم و تربیت را تئوری عمومی تعلیم و تربیت می داند بنابراین فلسفه تعلیم و تربیت نه تنها نقطه شروع بلکه پایه و اساس همه فعالیت های برنامه درسی است. در بررسی نظریات فلسفی درباره نقش فلسفه تعلیم و تربیت در تعیین اهداف دو گونه نظر را می توان از هم متمایز ساخت: 1-دیدگاهی که به هدف های برون ذاتی توجه دارد 2- دیدگاه دیگر آن است که تعلیم و تربیت هدفی ورای خود ندارد.

اسلاید 10: مبانی اجتماعی برنامه درسی: از جمله وظایف برنامه درسی رفع نیازهای جامعه است . کافمن و هرمن نیاز را اینگونه تعریف می کنند: « فاصله میان آنچه است و آنچه باید باشد»دانش آموزان باید در راستای نیازهای جامعه رشد و پرورش یابند بنابراین برنامه ریزان درسی باید قبل از تهیه برنامه درسی ماهیت جامعه و فرهنگ خود را بشناسند. مبانی اجتماعی را می توان در قالب دو موضوع کلی جامعه و فرهنگ بررسی نمود. جامعه «جامعه متشکل از گروه های انسانی است که دارای ارتباطی محکم، شیوه زندگی و اهدافی مشترک می باشند.» در مورد حوزه جامعه می توان دو اصل را مطرح نمود:الف) هدف های برنامه درسی باید متناسب با شرایط و امکانات و نیازهای جامعه باشد و بر اساس آن تعیین شود.ب)هدف های برنامه درسی باید قابل تغییر باشد . دو بعد به منظور گردآوری اطلاعات در مورد جامعه – تأثیر جامعه روی دانش آموزان- انتظاراتی که جامعه از آموزش پرورش دارد.فرهنگ : به طور کلی فرهنگ مجموعه ای از آداب و رسوم سنت ها افکار ارزش ها و باورهای یک نسل است. عناصر اصلی به عقیده تام وینبل – عناصر عناصر عمومی : رفتارهایی که در بین مردم جامعه عمومیت دارد مانند زبان اعتقادات مذهبی – عناصر تخصصی : گروهی که دارای معلومات و مهارت های لازم جهت انجام یک شغل می باشند مانند مهندسان معلمان پزشکان – عناصر ابداعی: روش انجام کار یا یک طرز فکر هستند که در میان تمام اعضای جامعه عمومیت ندارد. مانند روش معینی در تهیه لباس که فقط عده معدودی در جامعه از آن پیروی می کنند یا روش تازه ای در تدریس. برنامه درسی در مقابل فرهنگ سه وظیفه عمده دارد. 1- انتقال و فهم میراث فرهنگی : برنامه درسی برای جلوگیری از تضاد فکری تهاجم فرهنگی و حفظ وحدت جامعه باید به دانش آموزان، کمک کند تا ارزش های فرهنگی و اجتماعی را بهتر درک نماید و قدر و ارزش آن ها را بدانند.

اسلاید 11: 2-ارزیابی میراث فرهنگی : آنچه که از گذشته به ما رسیده است برای زندگی آینده و حتی امروز مفید نیست بر این اساس آداب و رسوم و حتی سنن افکار و عقاید گذشته قابل تجدید نظر است.3-توسعه میراث فرهنگی :مهم ترین وظیفه معلم، کمک به دانش آموزان در توسعه میراث فرهنگی است. برهمین اساس باید در توسعه میراث فرهنگی کوشش نمود تا نسل جوان متناسب با مقتضیات زندگی زمان حاضر افکار جدیدی خلق نمایند و جامعه را به سمت ترقی و تعالی بکشانند.مبانی روان شناختی برنامه درسی: مهم ترین منبع اطلاعاتی مورد قبول اکثر برنامه ریزان درسی، یادگیرنده می باشد. اولین قدم برای تهیه برنامه درسی ، شناخت علایق، نیازها استعدادها و قابلیت های یادگیرنده می باشد. که از طریق تحقیقات و نظریه های روانشناسی به دست می آیند.مطالعه یادگیرنده : عوامل مؤثر در یادگیری: 1-آمادگی 2- میل و رغبت 3- یادگیری و تمرین های متوالی 4- فعالیت 5-تجربیات دانش آموزان 6- زمان

اسلاید 12: 1-آمادگی : شرندایک « آمادگی» را شرط اساسی یادگیری می داند. دانش آموزان زمانی می توانند افکار و معلومات خاصی بیاموزند که با رشد ذهنی و عقلی شان متناسب باشد.2- میل و رغبت: برای اینکه دانش آموزان در جریان یادگیری فعال باشند باید موضوعاتی را که می خواهند بیاموزند مورد علاقه آنان باشد.3- یادگیری و تمرین های متوالی: تکرار دانش و مهارت های جدید کسب شده به درونی شدن مهارت ها یا خودکار شدن آن منجر می شود.4- فعالیت: آنچه موجب یادگیری می گردد فعالیت هایی است که خود دانش آموز انجام می دهد نه آنچه که معلم انجام می دهد.5- تجربیات دانش آموزان : تجربیات دانش آموزان پایه و اساس یادگیری است. توجه به تجربیات قبلی دانش آموزان موقعیت کنونی آنان را برای معلم مشخص می سازد.تایمر اصول کلی انتخاب تجارب و فعالیت های یادگیری را به شرح زیر می داند- برای تحقق هر هدف تربیتی دانش آموز باید تجاربی داشته باشد – تجارب یادگیری باید به گونه ای باشد که دانش آموز از انجام آن احساس رضایت نماید. – کسب تجارب یادگیری باید در محدوده امکانات دانش آموز باشد .- برای وصول یک هدف تربیتی معین از تجارب و فعالیت های مختلفی می توان استفاده نمود . – هرتجربه یادگیری می تواند بیش از یک هدف یادگیری را تحقق بخشد.6- زمان: با توجه به نوع محتوا و اهداف آن باید زمان لازم برای یادگیری اختصاص یابد هر محتوایی را نمی توان در مدت زمان یکسانی آموزش داد. مثلاً یادگیری محتوای مهارت نسبت به یادگیری محتوای مهارت نسبت به یادگیری محتوای دانشی معمولاً به زمان بیشتری نیاز دارد.

اسلاید 13: نظریه های یادگیری الف) رویکرد رفتاری: شرطی سازی کنش گرا  اسکینر شرطی سازی وسیله ای شرندایک شرطی سازی کلاسیک  پاولف * شرطی سازی کلاسیک «پاسخ گرا» در این نوع شرطی سازی یک محرک طبیعی مانند غذا با یک محرک غیر طبیعی مانند صدای زنگ همراه می شود و سرانجام پاسخی که به محرک غیر طبیعی داده می شود همانند پاسخی می گردد که به محرک طبیعی داده می شود * شرطی سازی وسیله ای : این نظریه توسط شرندایک آغاز شد که به قانون اشر که معروف ترین قانون در نظریه اوست انجامید در این نظریه رفتار وسیله ای برای دریافت پاداش یا تقویت است و در واقع اشر در نتیجه ی یک رفتار مشخص می کند که آن رفتار آموخته شود یا نه. *شرطی سازی کنش گر: این نظریه با رفتار ارادی سرو کار دارد و اصول اساسی آن، تقویت مثبت و منفی است. در تقویت مثبت یادگیرنده پس از انجام یک کار و کسب پیامد مطلوب به تکرار آن خواهد پرداخت و در تقویت منفی ، یادگیرنده پس از آن که رفتاری را انجام داد و از یک ناراحتی رهایی یافت به تکرار آن پرداخت.ب) رویکرد شناختی: در رویکرد شناختی فرایندهای شناختی (ادراک ، سازمان دهی اطلاعات ، کسب دانش، درک معنی) بیشتر مورد توجه هستند . نظریه های رویکرد شناختی – نظریه گشتالت – نظریه ی یادگیری معنی دار  آزوبل – نظریه ی شناختی – اجتماعی * نظریه ی گشتالت: عنصر اصلی یادگیری در روانشناسی گشتالت ، رسیدن به بینش است. *نظریه یادگیری معنی دار به ساخت شناختی دلالت می کندبر دانش های کلی و عمده فرد در یک زمینه به خصوص علمی و تحصیلی بنابراین یادگیری معنی دار از راه ایجاد ارتباط بین مطالب تازه و مطالب قبلاً آموخته شده ایجاد می گردد. *نظریه ی شناختی – اجتماعی : این نظریه مبتنی بر یادگیری از راه مشاهده است و دارای جنبه ی رفتاری و شناختی است.

اسلاید 14: طبقه بندی دانش: ملاک های برو دی برای طبقه بندی دانش 1- توافق بر واژه ها و مفاهیم برای معرفی عقاید انتزاعی 2- مجموعه ای از قوانین و حقایق و اصول با ارزش 3- روش تحقیق معین 4- قوانین ارزشیابی شواهد ... نقش الگو تقسیم بندی دانش از نظر فینیکس : 1- قلمرو نمادی شامل : ریاضیات احساسات و... 2- قلمرو تجربی شامل : علوم فیزیکی زیست شناسی روان شناسی و.... 3- قلمرو زیباشناسی شامل: موسیقی، هنرهای دیداری و ادبیات 4- قلمرو دانش شخصی 5- قلمرو اخلاقیات شامل اخلاق و حقوق 6- قلمرو ترکیبی شامل تاریخ مذهب فلسفه.دیویی با بررسی آشنایی کودک با دانش آن را به سه قسمت علمی نظری و انتزاعی تقسیم می نماید.دانش علمی : از طریق فعالیت روی اشیا ایجاد می شود . دانش نظری: کودک به مدد اطلاعات و اخباری که از دیگران دریافت می کند دانش عملی خود را وسعت می بخشد. دانش انتزاعی: دانش نظری بر اثر تکامل کمی و کیفی شمول فراوان می یابد.دیویی در مورد اهمیت سه نوع دانش معتقد است. 1- دانش عملی اساسی ترین و مفیدترین نوع دانش است و باید محور تعلیم و تربیت قرار گیرد. 2- دانش نظری وقتی مفید است که دارای دو ویژگی باشد: اولاً هنگامی به کودک ارائه شود که فعالیت های علمی او را مجاب کند. ثانیاً : دقیقاً به دانش عملی موجود او بپیوندند. 3- دانش انتزاعی کامل ترین نوع دانش است به آن علم می گویند.