انسان – طبیعت – معماری

انسان – طبیعت – معماری

اسلاید 1: بنام یگانه معمار هستیانسان ... طبیعت ... معماری...

اسلاید 2: تقارن symmetry یعنی یکی شدن تصویر یک شئ با خود آن شئ وقتی یک تبدیل روی آن صورت می گیرد. به عبارتی اگر یک شئ با انجام یک تبدیل به خودش تبدیل شود می گوییم نسبت به آن تبدیل تقارن دارد.تعریف تقارنتقارن يك حالت ويژه از تعادل مي باشد.نیشابور-ارامگاه استاد کمال الملک

اسلاید 3: تقارن در واقع یک ویژگی هندسی اجسام است. البته در نگاه اول! هنگامی می‌گوییم چیزی متقارن است که وقتی یک تبدیل روی آن انجام می‌دهیم، مثلاً آنرا می‌چرخانیم باز هم همان شکل یا جسم قبلی باشد. سه دسته تقارن اصلی داریم: تقارن انعکاسی تقارن دورانی تقارن انتقالی و ... تقارن انعکاسی: در تقارن انعکاسی در واقع جسم در دو طرف یک محور خاص کاملاً یکسان است و فقط منعکس شده یعنی اینکه انگار نیمی از جسم تصویر نیم دیگر جسم در آینه است بنابراین به این تقارن تقارن آینه ای نیز می‌گویند. یک شکل می‌تواند چند محور تقارن داشته باشد مثلاً یک مربع چهار محور تقارن آینه ای دارد. انواع تقارن

اسلاید 4: تقارن دورانی: در این نوع تقارن در واقع اگر جسم را حول یک نقطه بچرخانیم دوباره مثل خودش می‌شود مثلاً یک مثلث را در نظر بگیرید یک مثلث متساوی الاضلاع ... اگر آنرا حول نقطه وسط آن 60 درجه بچرخانیم دوباره خودش می‌شود... تقارن انتقالی: این تقارن شاید کمی بنیادی تر باشد و در خیلی جاها از ریاضی و فیزیک ظاهر می‌شود . در واقع جسمی را تحت انتقال متقارن می‌گوییم که اگر آن را مقداری خاصی جابه جا کنیم یا بر روی آن مقدار خاصی جابجا شویم هیچ چیزی عوض نشود

اسلاید 5: صورت انسان متقارن خلق شده است و انسان، عيب و نقص صورت خود را از لحاظ قانون تقارن ارزيابي مي‌كند: يك دهان روي خط تقارن ولي دو گوش در دو سوي خط تقارن با فاصلة مساوي.تقارن دربدن انسان

اسلاید 6: تقارن در طبیعت

اسلاید 7: جنین جانوران دارای تقارن شعاعیجنین همه جانوران دارای تقارن شعاعی یعنی به صورت کره‌ای توپر و یا توخالی و متشکل از تعدادی سلول است. بعضی از گروههای جانوری مانند عروس دریایی این تقارن شعاعی را تا مرحله بلوغ حفظ می‌کنند، اما در بقیه پس از مدتی جنین تقارن شعاعی ثانویه (مانند ستاره دریایی) و یا تقارن دو طرفی می‌یابد.

اسلاید 8:

اسلاید 9:

اسلاید 10: تقارن های هندسی آشنا ترین تقارن ها هستند. در این این گونه تقارن ها شئ مورد نظر یک فرم هندسی (یک مجموعه نقطه) است و تبدیل نیز یک تبدیل هندسی (تبدیل نقاط در یک فضای مختصات) است. مثلا یک خط مستقیم دارای تقارن جابه جایی است که تبدیل تقارن در آن جابه جایی به اندازه ی محدود است. در چنین حالتی می گوییم شئ مورد نظر یعنی خط مستقیم نسبت به تبدیل یعنی جابه جایی همگن است، یا در واقع فرقی نمی کند خط را کجا قرار داده باشیم.   اگر به جای خط مستقیم یک شکل متناوب مانند خطوط راه آهن را در نظر بگیریم تبدیل هایی که شکل را به خودش می نگارند محدودتر می شود. دقیق تر این که فقط به ازای بعضی جابه جایی ها با اندازه ی مشخص شکل به خودش تبدیل می شود ولی شکل هنوز متقارن است و تقارن متناوب دارد.  

اسلاید 11: استفاده از تقارن در معماري ، داراي دو مبناي نظري با ماهيتي متفاوت است : 1)   تقارن به مثابه اصلي زيبا شناختي : در تقارن محوري از اشغال كردن مركز با عنصري صلب و پر پرهيز مي گردد. ... از دوران مصري ها تا رنسانس و تا قرن هجدهم ، تقارن مركزي يا دو طرفه عمدتاً براي ساختمانهاي مذهبي و آنهايي كه در پي نمود بخشيدن به قدرت دنيوي بودند ، مورد استفاده قرار مي گرفت. ... استفادة بيش از حد از تقارن محوري احتمالاً نقشي غير مستقيم در كمرنگ شدن يا به عبارتي بي اعتباري آن در دورة معاصر داشته است. 2)   تقارن به عنوان اصلي در ساخت و ساز: تقارني است كه در اثر ايجاد چارچوب ها ، تاغ ها ، گنبدها ، دهانه هاي ساده و ... ايجاد مي شود. ... اين تقارن اغلب نوعي معذب شدن عجيب و غريب را دامن مي زند ، و اين حتی در كارهاي استادان بزرگ نيز مشاهده مي شود. آنچه در اين ميان آزار دهنده است ، نه خودِ تقارن ، بلكه رويكرد محوري نسبت به آن است ، كه در اغلب مواقع حكمِ پيامد منطقي آن را دارد.شبستان مسجد وکیل شیرازموزه قاجار تبریزمبنای نظری تقارن در معماری

اسلاید 12: مفهوم تقارن در معماريتقارن شامل بر هم قرار گيري يك به يك اجزاي يك بنا يا مجموعه در دو طرف خط تقارن محوري بنا يا مجموعه است. به عبارت ديگر اگر درموقعيتي خاص ، يك معمار عوامل حاكم بر ايجاد طرح را در يك زمان و از بيرون اعمال كند ، مسأله تقارن معمولاً در كلية جهت هاي ساختمان رعايت مي شود.همچنين بايد در نظر داشت كه واژة تقارن بدون در نظر گرفتن مجردات ديگر از قبيل تعادل و توازن و همچنين بدون وجود تناسب در معماري به معناي كامل خود نمي رسد و قابليت نقد و بررسي واقعي را پيدا نمي كند ؛ چنانچه توازن با ريتم و تواتر همراه و توأم است ، تناسب نيز تابع مقياس است. تقارن در معماري بخاطر خاصيت ويژة خود كه به نوعي الگو گرفته از پديده هاي طبيعي است جاي بحثي براي منتقد نمي‌گذارد ، به ديگر معني اگر در اين معماري (معماري متقارن ) معماري خالي از هر ارزش معمارانه ديگر باشد و به اصطلاح يك معماري تك بنياني باشد كه بر اساس تقارن شكل گرفته ، هندسه و تركيب بندي متقارن آن اثر امري بديهي و بدون دليل نمايان مي كند و مورد قبول قرار مي گيرد و نيازي به ارائة دلايل و توجيهات براي اين تركيب نداريم.مقبره شهریار

اسلاید 13: تقارن در معماری اسلامی یکی از گرایش های مهم در معماری اسلامی تقارن است.بسیاری از الگوها مانند چهار ایوانی چهار صفه هشتی و...بر مبنای تقارن ساخته شده اند.تقارن نیز مانند بسیاری از جنبه های معماری ایران از قدیمی ترین انتظام های فضایی شناخته شده توشط بشر است وریشه ان به شناخت ابتدایی بشر از اندام خویش و سایرپدیده های طبیعی باز می گردد. برخی ازاندیشمندان تقارن را لازمه استواری وقوام در یک فرهنگ می داند.برخی تقارن را در سه حوزه تقارن در سطح پلان تقارن درحجم و تقارن در نما از هم تفکیک می کند.تقارن سطحی می تواند یک محوری (دو طرفه)ویا(دو محوری)ویا (چهارطرفه)ویا(چهار محوری)(هشت محوری) باشد.تقرن معماری کلیسایی عمد تا یک محوری است وحال انکه معماری اسلامی گاهی تقارن سطحی دوویا چهار محوری همه دارد. مقصود از تقارن حجمی در معماری اسلامی بیشترتقارن فضای داخلی است اما مسئله تقارن کالبدی در این معماری بیشتر از طریق نماسازی دنبال می شود.معماران اسلامی از این شیوه هندسی حداکثر استفاده را می کنندودرکاربرد این مفهوم ان را مطلق نمی کنند وبه جای تقارن از تکامل هندسی سخن می گویند. به باور انها کامل بودن کل بدون ایجاد محدودیت برای کل مشخصه مهم معماری ایرانی است.بنابر این در فضا های معماری ایرانی ما همواره با یک نظام هندسی کامل روبرو هستیم که اگر در جایی تقارن کامل نداشته باشد حداقل به صورت متعالی همخوانی دارد و هر فضا با فضای دیگرش با انعطاف بیشتری ترکیب می شود.

اسلاید 14: نگاه انسان پیشا مدرن به طبیعت، کلیتی با نظم متقارن بود و انطباق ذهنیت با محیط پیرامون چنان تاثیری در عرصه زیبایی شناسی گذارد که تقارن، وضوح و خوانایی معیارهای زیبایی شناسی شدند. پالادیو در رنسانس به این مساله معترف است و می گوید:آنچه در طبیعت و هستی پیرامون ما خلق شده متقارن است و کالبد فیزیکی انسان ها نیز متقارن خلق شده پس تقارن کمال است و بایست در هنر و معماری به عنوان یک الگو متجلی شود. در معماری سنتی ایران نیز زیبایی شناسی بر مبنای همین اصل سامان می یافت؛ آنچه در کالبد بناهای برجای مانده از گذشته هویداست تقارن، وضوح و شفافیت است که استفاده از هندسه اقلیدسی نیز به پیشبرد آن کمک شایان توجهی کرده است. ‏امروز تقارن در برخی زمینه ها، در واکنش به ‏افراط گراییهای گذشته از مد افتاده در دوره ویکتوریا معماران عامدانه شروع به ساختن بناهای نامتقارن کردند تا جایی که در دهه 1920 ‏عدم تقارن به ویژگی بارز معماری مدر نیستی تبدیل شد. اما در این ساختمان ها هم عدم تقارن فقط در معماری اصلی رعایت شده بود، و صدها تقارن جزئی تر کماکان در آنها دیده می شد.

اسلاید 15: در حالی که وضعیت محوری می تواند بدون وجود تقارن تحقق یابد وضعیت تقارن نمی تواند بدون وجود محور یا مرکزی که حول ان شکل می گیرد وجود داشته باشد.یک محور به وسیله دو نقطه ایجاد می شود.لازمه وضعیت تقارن تر تیب متعادل اشکال مشابه فرم و فضا حول یک خط (محور) یا یک نقطه مشترک (مرکز ) می باشد . در یک ترکیب معماری به دو طریق می تواند از تقارن برای سازندهی فرم ها و فضا ها استفاده نمود: 1.سازندهی کل بنا می تواند قرینه باشد. 2.وضعیت تقارن می تواند فقط برای قسمتی از بنا وجودداشته باشد وشکل با منظم فرم ها وفضا های اطراف خود را سازمان دهد.مورد دوم به بنا امکان می دهد که با شرایط استثنائی سایت یا برنامه خود را تطبیق دهد. وضعیت منظم و قرینه به فضا های مهم وقابل توجه در سازماندهی می تواند اختصاص داده شود.تقارن دریک ترکیب معماریانواع تقارن دریک ترکیب معماری

اسلاید 16: چهار تاقی بنايي داراي تقارن مرکزی است. براي نمونه مي توان از بناي هشت بهشت اصفهان هم بعنوان بناي داراي تقارن محوري نام برد. کاخ سروستانگاه تقارن در معماري را مي توان در يك تك بنا ديد كه هر يك از اين تك بناهاي متقارن عناصري هستند كه خود مجموعه اي نامتقارن را تشكيل مي دهند ، آكروپوليس در يونان و بازار اصفهان در ايران از نمونه هاي بارز اين نمونه هستند ، هر چند اين بازار از تركيب تعدادي سرا ، مسجد ، كاروانسرا و مدرسه تشكيل شده كه هر يك به تنهايي شكلي متقارن هستند ولي در كل ، مجموعة نامتقارني را تشكيل مي دهند.کاخ سروستان

اسلاید 17: نظریات برخی از نظریه پردازان درباره جایگاه تقارن در معماری: کامران نادر افشاری:(گرایش افراطی) -تقارن از قدیمی ترین انتظام های فضایی وفرمان بشر است. -تقارن نظمی ایستا وادراک بصری هدایت شده ای ایجاد میکند. -تقارن جزئ گرایش های شاخص زیبا شناختی ایران است که به افراط کشیده شده است. داراب دیبا:لازمه استواری وقوام در فرهنگ اسلامی) -قرینه سازی اوج یک تفکراستواراست که با احکام ودستورالعمل های روشن وبا اهنگی منظم به جلو میرود. نوایی وحاج قاسمی:(مهمترین مفهوم در نظام فضا سازی) -تقارن مهمترین مفهومی است که فضا را انسانی متعالی ارام وبی حرکت می شود. -معماری اسلامی به مهمترین وجه ممکن برای ظهور وحدت در کثرت وکثرت در وحدت ازتقارن استفاده کرده است. -تقارن در پلان نما وحجم وانواع مخصوص به خود دارد.

اسلاید 18: محمد کریم پیرنیا:(جفت پاد جفت در معماری ایران) -در معماری ایران در مورد مواردی که نیاز به ایجاد شکوه و سنگینی و....بوده است از جفت(تقارن) ودر خانه های و کوشک ها که باید یکنواختی وسنگینی را به هم زد و تازگی ایجاد کرد از پاد جفت(نامتقارن) استفاده می کردند. حسین شیخ زین الد ین:(تکامل هندسی به جای تقارن) -مشخصه معماری ایران کامل بودن کل است. -اگر در جایی تقارن وجود ندارد سعی شده تا تعادل حفظ شود. دیدگاه فراگیر:(مراحل اوج هندسی در سیر از کثرت به وحدت) -اصول محور بندی(تقارن)و مرکز گرایی در روند طراحی معماری مراحل اوج حرکت از کثرت به وحدت و هندسه افاقی به هندسه مناسب سیر در انفس می باشد.باغ دولت اباد یزد

اسلاید 19: چينگ تقارن را به دو قسمت تقسيم مي كند : 1 ـ تقارن دو جانبه ، به عناصر مشابه حول يك محور اتلاق مي شود. 2 ـ تقارن شعاعي ، كه از عناصر مشابهي تشكيل شده كه حول دو يا چند محورِ متقاطع در يك نقطة مركزي ، به حالت متعادل قرار گرفته اند. اصطلاح « تقارن »تعادل خاصي كه ناشي از طرز قرارگيري عناصر « منعكس شده » از يك سو ، و محور از سوي ديگر است ـ مثل آيينه ‌ـ تقارن همانا مورد خاصي از طريق جهت گيري عناصر است. روان شناسي گشتالت نشان داده است كه عامل تقارن توانمندتر از مشابهت است. تقارن چيزي است عيان و واضح. كلاسيك ها اين وضوح انكار ناپذير را براي عرضة قدرتي ، حكومتي يا مذهبي ـ كه خود بر « انكار ناشدني » بودنش تصريح مي كند ـ مورد استفاده قرار مي دادند.” معبدپانتئون در رم

اسلاید 20: استاد كريم پيرنيا دربارة قرينگي بناهاي مسكوني و بناهاي عمومي مي گويد كه از عمده ويژگي هاي مسجدها و مكانهاي معتبر عمومي اين است كه در مساجد بنا بايد « جفت » باشد يعني قرينگي كامل حفظ شود تا نگاه به مركزمجموعه كه مهمترين قسمت بناست جلب گردد ، درست برعكس خانه هاي مسكوني كه سعي مي شد « پا دجفت » باشد ، يعني متنوع باشند و نيازمندي هاي روزانه را بر آورده سازند. حتي در بنايي مانند كاخ سروستان در فارس ، يك گنبدخانه در وسط بنا شده كه در يك طرف آن اتاقي مربع شكل و در طرف ديگرش اتاقي بسيار كشيده جا دارد كه سفره خانه است. يك طرف آن نيز ايوان بنا شده و يك طرفش حوضخانه است. اما در مجموع مركز بنا اهميت بيشتري دارد و با گنبدي رفيع پوشيده شده است.

اسلاید 21: اين باغ با طرح«چهارباغ»و با نقشه‌اي به شكل مربع ساخته شده است كه ساختار اساسي آن برپاية دومحور متقاطع استوار است. در طراحي اين باغ از تقارن دومحوري به كامل‌ترين شكل ممكن استفاده شده است. اين باغ افزون بر دو محور يادشده، دو محور متقاطع به شكل ضربدر دارد كه قطرهاي مربع نيز به شمار مي‌آيند. هريك از قطعه‌هاي چهارگانة باغ هم دو محور تقارن متقاطع دارند كه هر كدام را به چهار قسمت تقسيم كرده است و دوباره هريك از قسمتهاي مزبور به چهاربخش كوچكتر تقسيم شده است.تاج محل نمونه تقارن محوری

اسلاید 22: نمونه های پیچیده تر و البته معروف ترتقارن مثلث سرپینسکی، مجموعه ی مندل برت، ... هستند. تبدیل تقارن در مثلث سرپینسکی یک دوران 60 درجه به همراه یک مقیاس شدن به مرکزیت و میزانی مشخص است. ناگفته پیدا است که به خاطر وجود دوران 60 درجه در تبدیل تقارن چنین اشکالی باید شبیه دانه های برف باشند و البته همین گونه است.مثلث سرپینسکی نمونه تقارن دورانی  می باشد.مثلث سرپینسکی نمونه تقارن دورانی

اسلاید 23: گنبد برونلسکي بهترين نمونه از اصل تقارن در معماري رنسانس باشد. اين تقارن چيزي بود که ويتروويوس، معمار کلاسيک آن را عاليترين فضیلت یک معماری تاقی می کرد.ساختمانهاي گنبد دار با محور تقارن مركزي در رنسانس ايتاليا ساختمان گنبددار با محور تقارن مركزي برروي نقشه صليبي شكل كليساي اصلي مسيحيت يعني سن پيترو در رم معبد پانتئون دررمسن پيترو در رم :سانتا ماریا دلفیوره در فلورانس:

اسلاید 24: حمام کاراکالا نمونه پلان های متقارن

اسلاید 25: صردیوکلتین

اسلاید 26: کلیسای وحدت-ایلینویز-رایت

اسلاید 27:

اسلاید 28:

اسلاید 29: نمونه نماهای متقارن

اسلاید 30:

اسلاید 31:

اسلاید 32: منابع:فرم فضا نظم-فرانسیس دی کی چینگحکمت هنر اسلامی دانشگاه علم وصنعت- نقره کارنگاهی به مبانی معماری از فرم تا مکان-فون مایسمبادی سوادبصریارزشهای پایداردرمعماری ایران-علی اکبر صارمی