هنر در تمدن اسلامی

هنر در تمدن اسلامی

اسلاید 1: تهیه کننده : سیدمحسن ساداتی نژاد- دانشجوی ترم 4 پزشکیارائه شده در کلاس تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی - نیمسال اول 1391

اسلاید 2: هنر مجموعه‌ای از آثار یا فرآیندهای ساخت انسان است که در جهت اثرگذاری بر عواطف، احساسات و هوش انسانی و یا به منظور انتقال یک معنا یا مفهوم خلق می‌شوند.هنر یعنی خلق زيبايى قابل درك براى احساسات و تفكرات بشرىهنر همان كوشش و تلاشی است كه براى به وجود آوردن و نماياندن زيبايى ها به كار گرفته مى شود.هنر وسيله اى است براى انتقال احساسات بشرى و نوعى شناخت واقعيت از طريق تجربه هنر شكل معينى از آگاهى اجتماعى است كه هدفش بازتاب درست و دقيق واقعيت است.گاهی در هنر به دنبال شناخت واقعی نیستیم، صرفا یک حس جزئی از واقعیت بیان می شود.هنر چیست ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

اسلاید 3: هنرِ يك سرزمين يا قوم نشان دهنده فرهنگ آن جامعه است.

اسلاید 4: هنر های شنیداریهنرهای دیداریهنرهای مفهومی و ذهنی+ هنرهای درگیرکننده سایرحس ها نظیر آشپزیتقسیم بندی دیگر :هنرهای دوبعدیهنرهای سه بعدی (فضایی یا تجسمی)انواع هنر :

اسلاید 5: 1- هنرهای شنیداری نظیر موسیقی، سخنرانی و خطابه اثر گذار، خوانندگی، لحن و سبک معنادار، تقلید صدا، صدا گذاری دیجیتال و ...

اسلاید 6: 2- هنرهای دستی مانند صنایع دستی، مجسمه سازی(هنر تجسمی)، شیشه بری، قالی بافی، زر دوزی، گل دوزی، هویه کاری ،منبت کاری، میناکاری، معرق کاری، نقره کاری، گچ بری، آیینه کاری ،سفالگری و ...

اسلاید 7: 3- هنرهای ترسیمی شامل نقاشی و رنگ آمیزی، کاریکتور، خطاطی، عکاسی، طراحی و گرافیک، روتوش، آرایشگری و گریم، تایپوگرافی و ...

اسلاید 8: آرایه قلب کل : اشعار زیر است که به صورت افقی و عمودی خوانده می شود :  و نمونه ای دیگر : 4- هنرهای مفهمومی و معنایی مثل هنر ادبی و آرایه های ظاهری شامل نویسندگی، شعرسرایی، داستان سازی، طنز پردازی، نمایشنامه نویسی و نثر نویسی، ترجمه نویسی زفراقتآن دلبرمن دایمبیمارمآن دلبرکز عشقشبا دردمبیدارممن دایمبا دردمبی مونسبی یارمبیمارمبیدارمبی یارمغمخوارمبه جانتنگاراکه داریوفانگاراوفا کنبه دلبی جفاکه داریبه دل دوستیمر مراوفابی جفامر مراخوش ترا

اسلاید 9: 5- معماری و هنر طراحی فضایی مثل طراحی لوازم خانگی، طراحی وسایل نقلیه و ... و حتی هنری سفره آرایی

اسلاید 10: 5- معماری و هنر طراحی فضایی مثل طراحی لوازم خانگی، طراحی وسایل نقلیه و ... و حتی هنری سفره آرایی

اسلاید 11: 5- معماری و هنر طراحی فضایی مثل طراحی لوازم خانگی، طراحی وسایل نقلیه و ... و حتی هنری سفره آرایی

اسلاید 12: 6- هنر حرکات نمایشی مثل رقص، ژیمناستیک، حرکات رزمی، آکروبات بازی، تر دستی، سایه بازی و ...

اسلاید 13: 7- هنرهای نمایشی شامل سینما و ساخت فیلم و انیمیشن، تئاتر، پانتومیم، میکس و ...

اسلاید 14: هنرهای شنیداریهنرهای دستی هنرهای ترسیمی هنرهای ادبی معماری و هنر طراحی فضایی هنر حرکات نمایشیهنرهای نمایشیهنر ارتباطات و برقراری روابط عمومی به طور سنتی مجموعه هنر به ۷ دسته تقسیم می‌شوند:

اسلاید 15: منبع : عاطفه و احساس هنرمنداثر : عواطف انسان ها بسیاری از اوقات می توان مفاهیم را با سرعتی باورنکردنی به افراد زیادی منتقل کرد.احساس مانند عقل و منطق نیست که نیاز به برهان و استدلال داشته باشد، هنر با احساس مخاطب درگیر است و مخاطب خود را با عواطف هنرمند شریک می داند.ویژگی مشترک آثار هنری مختلف

اسلاید 16:

اسلاید 17: حقيقت ماورايى را ترسيم مى كند.هنرمند مى كوشد با اتصال به منبع عظيم فرهنگ اسلامى و پیوند با توحيد و جهان بینی الهی است، به خلاقيتى عظيم و شگرف برسد. هنرى مانا و عام پسند را به جامعه ارزانى نمايد. هدف هنر اسلامى

اسلاید 18: هنر حقيقى در ذاتش زیباست. نيازمند پيرايش نيست و بیان آن، نتيجه ابداع و خلاقیتی آگاهانه است.هنر تقلبى «زیبا شده» است، پر زرق و برق است و زمينه فساد، زياده خواهى، لذت خواهی و تضعیف معنویت را به همراه دارد. اين هنرِ فاسدِ اغواگر به دليل آنكه ريشه اى پست و نازل دارد، هرگز تشنگى صاحبان و دوستداران هنر را رفع نمى كند، بلكه بر آن نيز مى افزايد.ولی در هنر واقعی، یک از احساسات فطری فرد تحریک می شود.هنر حقیقی در مقابل هنر غیرحقیقی

اسلاید 19:

اسلاید 20:

اسلاید 21: همواره هنر با ساده ترين شكل خود در خدمت دين اعم از الهى و غير الهى بوده است.تلاش در جهت معمارى معابد، سروده هاى مذهبى، تصویرگری، آثار تجسمى و صنايع دستى و هنرهاى نمايشى و آيينى، با دين هاى الهى و غيرالهى ارتباطى تنگاتنگ داشته اند.نقش اثرگذار ادیان در هنر

اسلاید 22: قريب 360 بت كوچك و بزرگ فقط در كعبه جاى داشتند .تمام ديوارهاى آن با شمايل نگارى پيامبران پيشين و حضرت مريم(ع) منقوش بود.نزول قرآن معجزه الهی (به اوج رساندن هنر ادبی و هنر مفهومی)موضع تند نسبت به هنر شمايل نگارى و مجسمه سازىعدم موضع گیری در مورد سایر هنر هاظهور اسلام

اسلاید 23: شکل گیری تمدن اسلامی و تبدیل شدن مسجد به عنوان خانه خدا همايش شكوهمندترين مظاهر هنر اسلامىبرخورد مسلمانان با فرهنگ سایر تمدن هاورود هنر به چهارچوب اسلامیخدمات متقابل هنر و اسلام :شکوهمندی تمدن اسلامی با آرایه های هنریهدفمند شدن هنر با قرار گرفتن در قالب اسلامیشکل گیری تمدن اسلامی و عصر فتوحات

اسلاید 24: هنر معماری و متعلقات آنهنر خطاطیهنرهایی در تمدن اسلامی به سرعت پرورش یافت :

اسلاید 25: متعهد است.اخلاقى است.هدفمند و بر آمدن از يك حقيقت اعتقادى است.خادم عقيده و ايمان و وسيله اى براى رسيدن به قرب الهى است.پايا و ماندگار است.اميدبخش و پرنشاط است.روشنى و صراحت دارد.مردمى و همگانى است.ويژگى هاى هنر اسلامى 

اسلاید 26:

اسلاید 27: بى ترديد در زمان استقرار حكومت پيامبراكرم(ص) در مدينه، از هنر به معناى خاص آن كمتر اثرى وجود داشت.  گسترش جهان اسلام به ايران، شام، مصر و شمال آفريقا و اندلس (اسپانیای امروزی)وارد شدن هنرهای مختلف در قاب اسلامیرشد و گسترش هنرهاى اسلامى1. هنر اسلامى از آغاز تا عصر امويان 

اسلاید 28: عصر امويانشروع با خلافت معاويه (60 ـ 41 هـ ق )پـایـان تا خلافت مروان دوم (132 ـ 127 هـ ق ) مركز خلافت امويان : شامتأثیرپذیری از زیاد از بیزانسبه دليل ساختار قومى و قبيله اى امويان و نيز تفاخر خلفا به مكانت قبيله اى، همچنان فرهنگ عربى و ارزش هاى جاهلى در ميان آنها وجود داشت2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 29:

اسلاید 30: گرايش امويان به تجمل گرايى و جمع آورى ثروت نظر آنان را به سمت نزديك ترين همسايگان متمدن خود بيزانس و ايران معطوف نمود.بيشترين عناصر بناسازى و معمارى در اين عصر، ستون، طاق نما، گنبد، سنگ و آجر همراه با تنوع عناصر بومى در مناطق مختلف بود كه متناسب با شرايط جغرافيايى تغيير مى كرد.سفالگرى، عاج كارى، منسوجات و فلزكارى در عصر امويان تغييرات بسيارى يافت. منبع : هربرت ريد، كتاب هنر، ترجمه يعقوب آژند، ص 564 .كارل جى دورى، هنر اسلامى، ترجمه رضا بصيرى، ص 33.2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 31: مكشوفات نقره و برنزى متنوع عصر اموى عمدتاً از تركيب هنر بيزانسى ـ ساسانى با نمادهاى اسلامى حكايت دارد. هنرهاى تزئينى و گچكارى هاى بديع اين دوره نشان دهنده حمايت خلفاى اموى از هنر و هنرمندانى است كه براى حفظ برخى از سبك هاى هنرى، بسيار مى كوشيدند. ميناكارى و فلزكارى تنها براى ساخت اجناس عالى كاربرد داشت.منبع : س. م. ديماند، راهنماى صنايع اسلامى، ترجمه عبدالله فريار، ص 157.2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 32: در ایران پيش از اسلام، تولیدات هنری با كاربرد تجملى براى فرمانروايان عمدتاً از جنس طلا و يا نقره مرغوب تهيه مى شد. پس از آمدن اسلام، هنرمند مسلمان به دليل برخوردارى از بينش اسلامى و حرمت نهادن و يا كراهت داشتن از پردازش هنرهاى تجملى، عمده وسايل و اشياء را با رويكردى كاربردى و البته از جنس برنز و يا فلزهاى كم بها تهيه مى كرد.البته کماکان امویان هنر را بصورت تجملی در اختیار خود گرفته بودند.منبع : ريچارد اتينگهاوزن و اولگ گرابار، هنر و معمارى اسلامى، ترجمه يعقوب آژند، ص 50 .2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 33: سفالگرى در عصر امويان از اهميت و جايگاه كمترى برخوردار بود. از آثار مكشوف سفالين اين عصر چنين بر مى آيد كه علاوه بر نقوش ساده گياهى كه متأثر از هنر رومى است، نگارش خط عربى به روى اشياى سفالين ابداعى بود كه در اين دوره آغاز شد و در دوره هاى بعد گسترش يافت.منبع : س. م. ديماند، راهنماى صنايع اسلامى، ترجمه عبدالله فريار، ص 157.2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 34: پارچه بافى و صنعت منسوجات نيز در عصر اموى بسيار پويا بود. وجود پارچه هاى زيباى الوان با نقش مايه هاى نباتى و آرايه هاى حيوانى متأثر از هنر ايرانى و بیزانسی، از تغيير تدريجى مفاهيم هنر پارچه بافى در اين دوره دلالت دارد. چند كارخانه بزرگ پارچه بافى در ايران، شام و مصر قرن ها رداها و پوشاك خليفه و امرا و بزرگان دربار اموى و بعدها عباسيان را تهيه مى كردند.2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 35: به نظر عصر امويان در نقاشى و پيكرتراشى و يا فلزكارى ناموفق و بى سليقه بود. اما در معمارى و شهرسازى از خود آثار فاخری بر جاى نهاد.در ادامه نمونه هایی از آثار بسيار زيباى معمارى دوره اموى آمده است :منبع : كارل جى دورى، هنر اسلامى، ترجمه رضا بصيرى، ص 25.2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 36: ساخت به دستور عبدالملك بن مروان خليفه اموى در سال 71 هجرى و به روايتى سال 68 هجرى در بيت المقدس به اتمام رسيد.نزديكى اين مکان به مسجدالأقصى محل معراج پيامبراكرم(ص) بر اهميت و جايگاه آن افزود. تلفيقى از هنر اسلامى ـ رومى ـ قبطىگنبد مركزى بلند (20 متر قطر، 25 متر ارتفاع) پيروى از شيوه هاى تلفيقى معمارى و كاربرد تزئينات آن است; چنان كه معمارى آن متأثر از هنر بيزانس، نقش مايه ها و كتيبه هاى منقش به آيات قرآن كريم متأثر از ايدئولوژى اسلامى و نيز موزائيك كارى با تركيب هنرى با نقش مايه هاى ايرانى، جملگى گواه اثرپذيرى هنر امويان از ساير سرزمين هاى اسلامى است. قبة الصخرة 

اسلاید 37:

اسلاید 38: مسجدالاقصی

اسلاید 39:

اسلاید 40: اين مسجد يكى از بناهاى اسلامى  است.با همكارى هنرمندان ايرانى، هندى، رومى و مصرى ساخته شد. گنبد، محراب و منبر آن با تزئينات بديع و آرايه هاى شگرف يكى از بهترين مظاهر هنر اسلامى ـ رومى را ترسيم كرده است.مسجد جامع دمشق

اسلاید 41:

اسلاید 42: نمای داخلی مسجد جامع دمشق

اسلاید 43: علاقه خلفاى اموى به شاهان ساسانى و قیصرهای روم خيلى زود آنها را به سلاطين اسلامى مبدّل نمود. اين تقليد، در امور قصرسازى و پرداختن به تزئينات آن بيشتر بود.هنر در اماكن غيرمذهبى

اسلاید 44: اين قصر به فرمان وليد بن عبدالملك در سال 94 هجرى ساخته شد.تجلى تركيب و تلفيق هنر ساسانى و بیزانسیديوارهاى اين قصر مزيّن به تصاوير و اشكال مجازى، مناظر زندگى روزانه و تصاوير حيوانات و نقوش نباتاتى است كه با اسلوب يونانى ترسيم شده و تعبيرات ايرانى و هندى را نيز در خود دارد.يكى از شگفتى هاى اين قصر، سقف فلكى آن است كه با علايمى از موجودات كيهانى و مجموعه ستارگان و تصاوير بديع فضايى مزين شده است. قصر عَمره

اسلاید 45:

اسلاید 46: اين قصر تجلى اوج معمارى هنر عصر اموى است. اَشكال به كارگرفته در اين كاخ، تزئينات عالى، چشم انداز فوق العاده و تصاوير مختلف آن بسيار حايز اهميت است. ساختار و تركيب بناهاى آن، شهرى كوچك با همه تجهيزات را به ذهن تداعى مى كند. افزون بر اين، شيوه آبرسانى و مهمانخانه هاى باشكوه آن نيز كه در نهايت ظرافت و دقت ساخته شده بود، بيانگر اوج سليقه هنرمندان اين عصر است.قصر الحير شرقى

اسلاید 47:

اسلاید 48: به لحاظ موقعيت جغرافيايى، اين قصر در بالاى تپه اى در اردن قرار گرفته است. آرايه هاى به كاررفته در آن ايرانى ـ عربى است. كتيبه هاى مخطط موجود در آن، تاريخ و هدف ساخت قصر را نشان مى دهد.قصر خرّانه

اسلاید 49: نامش در لغت به معناى اردوگاه زمستانى استنمونه عالى معمارى تركيبى بيزانسى ـ ساسانى در آن موج مى زند.اصل بنا به تقليد از معمارى ساسانى ساخته شده و تالار تشريفات آن نشانه هاى نفوذ معمارى بيزانسى را در خود دارد. قصر المشَتّى

اسلاید 50:

اسلاید 51: در عصر امويان اشکال متنوعي از موسيقي، رشد و گسترش يافت. موسيقي آييني و مذهبي، موسيقي و شعر سياسي و موسيقي قيان، سه شکل متمايز از انواع موسيقي در اين دوره است.موسيقي قيان جمع قَينه به معنی لهوي خوانی است و برخاسته از طرز فکر دوران جاهلي بود.بیشتر این هنرهای موسیقی و ادبی در خدمت عیش و نوش و مدح خلفا و مجالس لهو و لعب قرار گرفته بود.2. هنر اسلامى در عصر خلفاى اموى

اسلاید 52: 1. مضامين هنرى اين دوره بيشتر تلفيقى است كه بخشى از بيزانس و بخشى ديگر از شرق به ويژه سرزمين ايران گرفته شده است.2. مضامين هنرى عصر اموى انعکاس دهنده نوعى تفريح است; چنان كه در تصاوير اين دوره بيشتر رامشگران و خنياگران، باده گساران و بندبازان، صحنه هاى شكار، كِشتى و آب تنى و بازى هاى دريايى وجود داشت.3. نقاشى هاى تزئينى و كاربرد تصاوير انسانى توأم با تصاوير گياهى در بيشتر تصاوير و نگاره های اين دوره موجود است.4. تنديس هاى اين دوره چندان با كيفيت نبوده و بيشتر برگرفته از ايران و آسياى مركزى است.ويژگى هاى هنر عصر اموى

اسلاید 53: حكومت امويان در سال 132 هجرى با شكست و فرار مروان بن محمد، آخرين خليفه اموى به مصر منقرض شد.خلافت عباسيان (656 ـ 132) به مدد ايرانيان شروع شد.نخستين اقدام عاجل منصور، دومين خليفه عباسى ساخت شهر نوبنياد بغداد و انتقال مركزيت خلافت بدانجا بود.نزديكى دربار به تمدن ايران و حضور وزيران دانش دوست ايرانى رشد فزاينده مفاهيم تمدنى در عرصه علم، سياست و فرهنگ را در پى داشت.هنر اسلامى در عصر عباسيان

اسلاید 54: عدم جمود فكرى خلفاى نخستين آل عباس نقش مربیان و هنرمندان ایرانیکسب مشروعيت سياسى نزد مردماوج بالندگى تمدن اسلامى :از عصر منصور (158 ـ 136) تا دوره هارون الرشيد (193 ـ 170) و فرزندش مأمون (218 ـ 195) عوامل موثر در شکوفایی هنر در عصر عباسیان

اسلاید 55: در آغاز نيمه دوم خلافت عباسى، استقلال سرزمين هاى تحت سلطه اين خلافت روی داد.ايران، شمال آفريقا و بخش هاى مختلفى چون مغرب، مصر و اسپانيا و مراكز تحت سلطه آن، اعلام استقلال نمودند. از اين پس هنر اسلامى در مناطق محلى با محدوديت هاى جغرافيايى رشد كرد و همه مضامين و هويت فرهنگ و هنر بومى را در خود حفظ نمود.هنر اسلامى در عصر عباسيان

اسلاید 56: در اواسط عصر عباسيان، ترك ها به دستگاه خلافت اسلامى راه پیدا کردند. اينان صورت ديگرى از هنر را به جهان اسلام وارد نمودند كه به كلى با نمونه هاى پيشين خود متفاوت بود. انحطاط

اسلاید 57: زمينه های ركود و انحطاط : نافرمانى مسئولین ترك ضعف خليفگان عباسى نارضايتى عمومى از وضعيت سياسى، اجتماعى و اسلامى دربار در سال 334 هجرى «امير معزالدوله ديلمى امير شيعىِ ايرانى تبار» وارد بغداد شد و در خلافت تغییر ایجاد کرد. انحطاط

اسلاید 58: در آستانه قرن پنجم، شورش هاى داخلى و بحران سياسى ـ مذهبى جهان اسلام دربار عباسی را دچار ضعف نمود. و به تبع اين ضعف، هنر و تمدن اسلامى نيز دچار بحران شد و رو به سوی افول نهاد.سرانجام طی این ضعف، باحمله مغول ها و بعد از تصرف بغداد در سال 656 و كشته شدن خلیفه، دولت عباسيان منقرض شد.انحطاط

اسلاید 59: حمله قوم مغول

اسلاید 60: 1. انتقال مركزيت خلافت اسلامى به بغداد 2. نهضت علمى جهان اسلام و آشنايى با آثار هنرى ساير تمدن ها3. حضور وزراى كاردان و طراز اول ايرانى در دربار عباسيان4. اعمال سياست مداراى فرهنگى كه زمينه رشد مفاهيم اساسى هنر شد5. اعلام استقلال سرزمين هاى تابعه خلافت اسلامى با حفظ كليت اسلام كه منجر به نفوذ هنرهاى محلى و تقويت مضامين ملى شد. عوامل رشد و اعتلاى هنر اسلامى در عصر عباسیان

اسلاید 61: 6. رقابت حكمرانان محلى براى كسب منزلت علمى و بالا بردن تجليات هنرى كه به دعوت هنرمندان از اقصى نقاط انجاميد.7. رشد اقتصاد، توسعه تجارت و زراعت و افزایش ثروت به عنوان زمينه ساز بروز آثار فاخر هنرى چون كاخ هاى زيبا، مساجد با شكوه، عمارت هاى بديع و ظروف و اشياى تجملى و تزئينى.8. اهميت دربار خلافت عباسى به افزايش تشريفات 9. توجه خلفا به نمودهاى فرهنگى فاخر، ممارست به ساخت شهرها و اماكن هنرى بديع و همچنين ترويج استفاده از پوشاك عالى. عوامل رشد و اعتلاى هنر اسلامى در عصر عباسیان

اسلاید 62: يكى از عناصر تزئينى هنر اسلامى كه در دوره عباسيان تحول بسيارى يافت، خط كوفى بود.خطوط ديگرى چون نسخ، ثلث، تعليق، محقق، ريحانى و رقاع ابداع شدند كه افتخار ابداع بيشتر آنها از آن ايرانيان است. در دوره عباسيان توجه به اين خطوط فزونى يافت و متون دينى، ديوان ها و دفاتر دولتى عمدتاً با آنها نگاشته مى شد.هنرهاى تزئينى در عصر عباسیان

اسلاید 63: خط کوفی

اسلاید 64: نسخ

اسلاید 65: ثلث

اسلاید 66: کتیبه‌های ثلث در قبه الصخره، بیت‌المقدس

اسلاید 67: خط محقق

اسلاید 68: خط محقق

اسلاید 69: ریحان

اسلاید 70: توقیع

اسلاید 71: خط رقاع

اسلاید 72: هنرهاى تزئينى در عصر عباسیانتذهيب كارىتزئين قرآن و زرنگارى صفحات آنگچبرى و حجّارى در معماری مساجد و قصرهاراه یافتن اشكال زيباى اسلیمی (برگ درختان وگل و بوته ) در حجارى ها، گچبرى ها، کاشی کاری، تراش كارى ها و منبّت كارى هااشكال حيوانى و سر پرندگان و اشكال نباتى برگ مو و نخل، از عناصر تزئينى هستند كه بعدها در عصر سلجوقيان افزوده شدند.

اسلاید 73: هنر چوب برى و منبت كارىمنابر دوره اسلامى بهترين نمونه بروز این هنرها بود.در صنعت فلزكارى نيز ذوق و هنر هنرمندان ايرانى موج مى زند. ظروف سيمين و زرّين در اين عصر با اشكال و صور انسانى به سبك ساسانيان ساخته مى شد.هنرهاى تزئينى در عصر عباسیان

اسلاید 74:

اسلاید 75: پایان